Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy
Inhaltsverzeichnis des Artikels

Szkoda cywilnoprawna


A. Definicja szkody
Szkodą, w polskim prawie cywilnym, jest wg. tzw. teorii różnicy, uszczerbek, który nastąpił wbrew woli poszkodowanego, w prawnie chronionych dobrach (interesach), i który wyraża się w różnicy pomiędzy stanem dóbr, jaki istniał i jaki mógłby się w normalnej kolei rzeczy wytworzyć, a stanem, jaki powstał na skutek zdarzenia wywołującego zmianę w dotychczasowym stanie rzeczy, z którym to zdarzeniem ustawodawca wiąże powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej (zob. m.in. Dybowski w: Radwański (red.), SystemPrawaCywilnegoTomIII (1981), str. 213-214 z dalszymi wskazaniami, RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, 6 wyd., nb. 229; CzachorskiZobowiazania, 8. wyd., str. 93; Wiśniewski w: BieniekKomentarzKC, 6 wyd., art. 361 uw. 15 (str. 71); Banaszczyk w: PietrzykowskiKomentarzKC, 4. wyd., art. 361 nb. 24 i nast.).

B. Szkoda majątkowa a szkoda niemajątkowa (krzywda)
Przede wszystkim nie jest jasne, czy pojęcie “szkoda” jest pojęciem nadrzędnym obejmującym zarówno szkodę majątkową jaki i krzywdę, czy też odnosi się tylko do szkody majątkowej. Ma to o tyle znaczenie, że ustawa czasem posługuje się tylko terminem szkoda i wówczas ocena, czy przepis obejmuje również zadość uczynienie zależy od wykładni tego pojęcia.
Dominuje pogląd, iż termin “szkoda” jest terminem nadrzędnym, obejmującym zarówno szkodę majątkową i krzywdę (Wiśniewski w: BieniekKomentarzKC, 6 wyd., art. 361 uw. 15).
Przemawia za tym:
  1. taka sama funkcja kompensacyjna zarówno zadośćuczynienia jak i odszkodowania, która polega na wyrównaniu powstałego uszczerbku;
  2. wykładnia systemowa KC, tzn. treść art. 445 KC
    art. 445 KC
    § 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
    § 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.
    § 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.
    [schowaj]
    i art. 448 KC
    art. 448 KC
    W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.
    [schowaj]
    w stosunku do przepisów określających podstawę odpowiedzialności, które posługują się pojęciem “szkoda” (co oznacza, że za szkodę również należy się zadośćuczynienie);
  3. treść art. 24 § 2 KC
    art. 24 KC
    § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
    § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
    § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
    [schowaj]
    i art. 438 KC
    art. 438 KC
    Kto w celu odwrócenia grożącej drugiemu szkody albo w celu odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa przymusowo lub nawet dobrowolnie poniósł szkodę majątkową, może żądać naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osób, które z tego odniosły korzyść.
    [schowaj]
    , które używają określenia “szkoda majątkowa”, jakie byłoby zbędne, gdyby termin “szkoda” był zawężony tylko do szkody majątkowej;
  4. trudności w rozgraniczeniu szkody majątkowej i krzywdy np. na tle art. 446 § 3 KC
    art. 446 KC
    § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.
    § 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
    § 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
    § 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
    [schowaj]
    (Dybowski w: Radwański (red.), SystemPrawaCywilnegoTomIII (1981),str. 223 – 224).

Szkoda jest przede wszystkim przesłanką wszelkich roszczeń odszkodowawczych, których źródłem może być czyn niedozwolony, umowa (jej niewłaściwe lub nienależyte wypełnienie) oraz dozwolone zachowanie, np. art. 142 KC
art. 142 KC
§ 1. Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.
[schowaj]
.

C. Szkoda a wydatki
Wydatki zmierzające do do wyłączenia lub ograniczenia szkody zapobiegają utracie dochodów i z tej przyczyny stanowią szkodę w formie straty (UchwalaSNIIICZP511).

D. Postaci szkody
1. Szkoda majątkowa i niemajątkowa (krzywda)
Szkoda majątkowa obejmuje zarówno straty, jakie poniósł poszkodowany jak i utracone korzyści (zob. art. 361 § 2 KC
art. 361 KC
§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
[schowaj]
).
Szkodą niemajątkową (krzywdą) jest takie naruszenie dóbr osobistych uprawnionego, które nie powoduje negatywnych reperkusji w sferze jego majątku (SzpunarZadoscuczynienieZaSzkodeNiemajatkowa, str. 68). Z tym typem szkody mamy więc do czynienia, gdy dochodzi do uszczerbku na dobrach niematerialnych (np. dobrach osobistych (art. 24 § 1 KC
art. 24 KC
§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
[schowaj]
, art. 448 KC
art. 448 KC
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.
[schowaj]
) albo innych wskazanych w art. 445 KC
art. 445 KC
§ 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.
§ 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.
[schowaj]
w zw. z art. 444 KC
art. 444 KC
§ 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.
§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.
§ 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.
[schowaj]
, art. 446 § 4 KC
art. 446 KC
§ 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.
§ 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
§ 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
[schowaj]
) (zob. takze SekulaRadcaPrawny2008, str. 18).

2. Szkoda na mieniu i na osobie
Wyróżnienie to przyjmuje także ustawodawca – w art. 435 § 1 KC
art. 435 KC
§ 1. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami.
[schowaj]
wymienia obydwa rodzaje szkód. Istotne jest, że podział na szkodę na mieniu i na osobie nie pokrywa się z podziałem szkody na majątkową i niemajątkową [Dybowski w: Radwański (red.), SystemPrawaCywilnegoTomIII (1981), str. 226].
Szkodą na mieniu jest uszczerbek, który bezpośrednio dotyczy dóbr i interesów majątkowych poszkodowanego.
Szkodą na osobie jest za to uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia, pozbawienie wolności, naruszenie czci i wynikające stąd bezpośrednie następstwa w postaci bólu i ujemnych doznań psychicznych [Dybowski w: Radwański (red.), SystemPrawaCywilnegoTomIII (1981), str. 226]. Szkody na osobie mogą prowadzić zarówno do konieczności świadczenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jak i – w sytuacji, gdy doznania te będą skutkować uszczerbkiem w sferze dóbr materialnych – koniecznością wypłacenia stosownego odszkodowania za wyrządzoną szkodę majątkową.

3. Szkoda pośrednia i bezpośrednia
Pojęcie szkody bezpośredniej występuje w dwóch kontekstach:
  1. jako określenie szkód, które są bezpośrednim następstwem zdarzenia wywołującego szkodę oraz
  2. jako określenie szkód, jakie dotyczą dobra, które zostało bezpośrednio dotknięte zdarzeniem wywołującym szkodę [Dybowski w: Radwański (red.), SystemPrawaCywilnegoTomIII (1981), str. 217 – 218].
4. Szkoda w środowisku i szkoda ekologiczna
Zob. pojęcie szkody w środowisku vs. pojęcie szkody ekologicznej.
5. Szkoda całkowita i częściowa
Zob. szkoda całkowita

E. Orzecznictwo i literatura
1. Pozycje zaliczane do szkody



F. Schemat
Schemat został przedstawiony osobno.

CategoryLeksykonS CategoryCzynyNiedozwolone CategoryPrzeslankiOdpowiedzialnosciOdszkodowawczej CategorySzkodaCywilnoprawna
Na tej stronie nie ma komentarzy