Zasady rozwiązywania kazusów z prawa cywilnego
Zasady rozwiązywania kazusów z prawa cywilnego można przedstawić przy pomocy następującej grafiki:
A. USTALENIE STANU FAKTYCZNEGO
Każdy prawnik, zajmujący się zagadnieniem z zakresu prawa cywilnego musi więc na początek ustalić stan faktyczny. W przeciwnym razie będzie błądził wśród niejasności, domysłów lub alternatyw. Oczywiście, w ostateczności całe zadanie będzie spoczywać na sądzie, który uzasadnienie orzeczenia powinien rozpocząć od tego, co sąd w sprawie ustalił. Ustaleniu stanu faktycznego służą instrumenty postępowania cywilnego, w szczególności postępowanie dowodowe (art. 227 KPC
art. 227 KPC
Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.
i nast.) oraz powiązane z nim reguły rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 KCPrzedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.
art. 6 KC
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
) oraz zasada prawdy formalnej (por. art. 3 KPCCiężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
art. 3 KPC
Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.
).Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.
Generalnie w prawie cywilnym chodzi o to, czy ktoś może się domagać czegoś od innego podmiotu, a więc chodzi o roszczenie cywilnoprawne. Stąd też ustalenie stanu faktycznego powinno kończyć się stwierdzeniem, kto i czego żąda od innego podmiotu.
Pytanie może być mniej lub bardziej sprecyzowane. Sprecyzowane pytania będą się natomiast koncentrować na wybranym roszczeniu ("czy A może domagać się od B wydania rzeczy?" albo "czy A ma wobec B roszczenie o odszkodowanie?"). Pytanie bardziej ogólne będzie dotyczyć roszczeń w ogóle ("jakie roszczenia ma A wobec B?" albo "czego może domagać się A od b?"). Najogólniejsze pytanie dotyczy po prostu tego, jak wygląda sytuacja prawna w danym kazusie. W tym wypadku konieczne będzie badanie wzajemnych roszczeń we wszystkich konstelacjach, co jest, oczywiście, sytuacją dużo trudniejszą.
B. USTALENIE PODSTAWY PRAWNEJ ROSZCZENIA
Gdy wiadomo już, kto i czego żąda od innego "uczestnika" stanu faktycznego, należy sprawdzić, na jakiej podstawie mógłby oprzeć swoje żądania. Chodzi więc o ustalenie podstawy prawnej roszczenia. Nie przesądzamy oczywiście w tym momencie, że roszczenie z tego przepisu faktycznie istnieje. Chodzi wyłącznie o rozważanie i zebranie wszystkich - w granicach zdrowego rozsądku - przepisów, jakie w danym wypadku mogłyby być zastosowanie do oceny, czy żądanie jest uzasadnione.
1. Odszukanie normy stanowiącej podstawę prawną roszczenia
Samo poszukiwanie norm prawnych można przeprowadzić w sposób systematyczny, analizując kolejne grupy roszczeń. Można również zdać się na typowy "brainstorming" i na początku na notowanie wszystkiego, co wpadnie do głowy. Dokonując jednak selekcji przepisów, trzeba pamiętać, które z nich są uważane za generujące roszczenia. Norma prawna, która nie jest przecież tym samym co przepis (prawny), aby być podstawą roszczenia, musi spełniać określone wymogi, zob. osobny dokument.
2. Uporządkowanie
Jeżeli wyszukiwanie podstawy prawnej roszczenia następowało w sposób przypadkowy ("brainstorming"), to kolejnym krokiem będzie uporządkowanie tych norm. Jeżeli postępowanie od początku było prowadzone systematycznie, to tego kroku oczywiście przeprowadzać nie trzeba. Uporządkowanie norm wchodzących potencjalnie w rachubę jako podstawy roszczenia pozwala na na uniknięcie błędów i niepotrzebnych powtórzeń ale przede wszystkim umożliwia dokonanie kompleksowej oceny stanu faktycznego. Jak wobec tego uporządkować normy prawne kwalifikujące się na podstawę prawną? Zob. dokument poświęcony zagadnieniu kolejności sprawdzania podstaw roszczenia, wyjaśniający także, dlaczego kolejność powinna być właśnie taka.
Samo poszukiwanie norm prawnych można przeprowadzić w sposób systematyczny, analizując kolejne grupy roszczeń. Można również zdać się na typowy "brainstorming" i na początku na notowanie wszystkiego, co wpadnie do głowy. Dokonując jednak selekcji przepisów, trzeba pamiętać, które z nich są uważane za generujące roszczenia. Norma prawna, która nie jest przecież tym samym co przepis (prawny), aby być podstawą roszczenia, musi spełniać określone wymogi, zob. osobny dokument.
2. Uporządkowanie
Jeżeli wyszukiwanie podstawy prawnej roszczenia następowało w sposób przypadkowy ("brainstorming"), to kolejnym krokiem będzie uporządkowanie tych norm. Jeżeli postępowanie od początku było prowadzone systematycznie, to tego kroku oczywiście przeprowadzać nie trzeba. Uporządkowanie norm wchodzących potencjalnie w rachubę jako podstawy roszczenia pozwala na na uniknięcie błędów i niepotrzebnych powtórzeń ale przede wszystkim umożliwia dokonanie kompleksowej oceny stanu faktycznego. Jak wobec tego uporządkować normy prawne kwalifikujące się na podstawę prawną? Zob. dokument poświęcony zagadnieniu kolejności sprawdzania podstaw roszczenia, wyjaśniający także, dlaczego kolejność powinna być właśnie taka.
C. ZBADANIE PRZESŁANEK ROSZCZENIA
Kiedy już zostaną ustalone (potencjalne) podstawy roszczeń, wiadomo tylko, czego mógłby się beneficjent roszczenia domagać od adresata. Pora więc na opuszczenie trybu przypuszczającego i sprawdzenie, jak jest w rzeczywistości (a więc czy może się domagać spełnienia określonego świadczenia).
Ostateczna odpowiedź zależy od tego, czy roszczenie faktycznie przysługuje. To z kolei jest determinowane okoliczności, czy spełnione są przesłanki skutecznego roszczenia. Aby udzielić ostatecznej odpowiedzi trzeba więc:
- ustalić jakie są przesłanki skutecznego roszczenia, które wynika z badanej aktualnie podstawy prawnej,
- dokonać subsumcji stanu faktycznego do tych przesłanek i
- wyciągnąć wnioski (przesłanka spełniona/nie spełniona).
1. Ustalenie przesłanek roszczenia
Badanie przesłanek roszczenia nie może ograniczać się jedynie do przesłanek wynikających z normy stanowiącej podstawę roszczenia. Konieczne jest zbadanie podstawy prawnej w całym kontekście, a więc ustalenie i sprawdzenie wszystkich przesłanek roszczenia, od których zależy jego skuteczne dochodzenie. Pewne przesłanki można uznać za wspólne dla wszystkich roszczeń cywilnoprawnych. Tworzą one tzw. ogólną strukturę roszczenia cywilnoprawnego (zob. schemat pt. "Struktura roszczenia w polskim prawie cywilnym").
Badanie przesłanek roszczenia nie może ograniczać się jedynie do przesłanek wynikających z normy stanowiącej podstawę roszczenia. Konieczne jest zbadanie podstawy prawnej w całym kontekście, a więc ustalenie i sprawdzenie wszystkich przesłanek roszczenia, od których zależy jego skuteczne dochodzenie. Pewne przesłanki można uznać za wspólne dla wszystkich roszczeń cywilnoprawnych. Tworzą one tzw. ogólną strukturę roszczenia cywilnoprawnego (zob. schemat pt. "Struktura roszczenia w polskim prawie cywilnym").
2. Subsumcja
Po ustaleniu przesłanek, od których zależy roszczenie, dokonać należy sprawdzenia, czy zostały one spełnione przy danym stanie faktycznym.
Po ustaleniu przesłanek, od których zależy roszczenie, dokonać należy sprawdzenia, czy zostały one spełnione przy danym stanie faktycznym.
D. WYNIK
Każda subsumcja powinna się zakończyć stwierdzeniem, że przesłanka została albo że nie została spełniona. O tym, jakie znaczenie dla całości roszczenia ma spełnienie albo brak spełnienia konkretnej przesłanki, decydują skutki prawne z nią związane. Gdy okaże się, że wszystkie przesłanki zostały spełnione, możemy udzielić odpowiedzi pozytywnej (że roszczenie powstało, nie zostało utracone i może być skutecznie dochodzone).
CategoryKazusyPrawoCywilne CategorySchematy CategoryMetodykaNauczaniaPrawa
Na tej stronie nie ma komentarzy
