Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Wersja [14879]

To jest stara wersja UmowneNabycieWlasnosciRzeczyRuchomej utworzona przez MarcinKrzymuski, 2011-11-04 13:58:18.

 

Inhaltsverzeichnis des Artikels

Nabycie własności rzeczy ruchomej na podstawie umowy

przeniesienie własności rzeczy ruchomej

Zob. Taris(R)

Nabycie własności rzeczy ruchomej na podstawie czynności prawnej określa się również jako przeniesienie własności. Uzyskanie własności rzeczy ruchomej w tym trybie ma charakter pochodny, tzn. nabywca wywodzi swoje prawo od poprzednika prawnego, któremu to prawo także przysługiwało.

A. Zasady przeniesienia własności rzeczy ruchomej
Przeniesieniem własności ruchomości rządzą następujące zasady:
  1. zasada podwójnego skutku umowy,
  2. zasada konsensualności,
  3. zasada kauzalności oraz
  4. zasada, że nikt nie może przenieść na nabywcę więcej praw niż sam ma (nemo plus iuris...) - wyjątek stanowi nabycie własności ruchomości od nieuprawnionego (wg art. 169 KC
    art. 169 KC
    § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
    § 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.
    [schowaj]
    ).

B. Zawarcie umowy przenoszącej własność
W prawie polskim przyjęto, inaczej niż w prawie niemieckim, iż umowa zobowiązująca do przeniesienia własności powoduje przejście własności ze zbywcy na nabywcę, czyli z samej woli stron z chwilą zawarcia umowy (tzw. umowa o podwójnym skutku obligacyjno-rzeczowym (zobowiązująco-rozporządzającym)). Zasadę tą wyraża wprost art. 155 § 1 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
[schowaj]
. Tylko wyjątkowo do przeniesienia praw własności konieczna jest dodatkowa czynność, którą jest zawarcie umowy rzeczowej (= umowy o skutku rozporządzającym).Ma to miejsce wówczas, gdy strony tak postanowią albo gdy tak zarządza przepis ustawy (zob. np. art. 589 KC
art. 589 KC
Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym.
[schowaj]
).
1. Umowa o podwójnym skutku
Do nabycia własności w tym trybie konieczne jest zawarcie umowy zobowiązującej do przeniesienia własności oraz brak wyłączenia skutku rozporządzającego.
a. rzecz oznaczona co do tożsamości
Umowy zobowiązująco-rozporządzające dotyczą wyłącznie rzeczy oznaczonych co do tożsamości (zob. art. 155 § 1 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
[schowaj]
). Rzeczami (ruchomymi) oznaczonymi co do tożsamości są rzeczy charakteryzujące się indywidualnymi właściwościami (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 4. wyd., art. 45 nb. 8; więcej nt. rzeczy oznaczonych co do tożsamości w dokumencie: RzeczOznaczonaCoDoTozsamosci).

b. zawarcie umowy zobowiązującej do przeniesienia własności
Sam akt zawarcia umowy zobowiązującej do przeniesienia własności podlega ocenie wg ogólnych zasad dotyczących zawierania umów. Zob. więc w tym zakresie uwagi odnoszące się do trybu i sposobu zawarcia umowy cywilnoprawnej w prawie polskim - ZawarcieUmowy. Skutek rozporządzający takiej umowy następuje właśnie z chwilą zawarcia umowy, albowiem obowiązuje (umowa konsensualna).

c. treść umowy: zobowiązanie do przeniesienia własności
Postanowienia umowy, o której jest tu mowa, mają zobowiązywać zbywcę do przeniesienia własności na ruchomości. Takimi umowami, w których do essentialia negotii należy przeniesienie własności są - wymienione w art. 155 § 1 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
[schowaj]
- umowa sprzedaży (art. 535 KC
art. 535 KC
Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
[schowaj]
i nast.), zamiany (art. 603 KC
art. 603 KC
Przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy.
[schowaj]
i nast.), darowizny (art. 888 KC
art. 888 KC
§ 1. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
§ 2. (uchylony).
[schowaj]
i nast.) oraz - od października 2008 - przekazanie nieruchomości (art. 9021 KC
art. 9021 KC
§ 1. Przez umowę przekazania nieruchomości jej właściciel zobowiązuje się nieodpłatnie przenieść na gminę albo na Skarb Państwa własność nieruchomości.
§ 2. Skarb Państwa może zawrzeć umowę przekazania nieruchomości, gdy gmina miejsca położenia całej albo części nieruchomości nie skorzystała z zaproszenia do jej zawarcia w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia zaproszenia przez właściciela nieruchomości.
[schowaj]
i nast.). Nie jest to jednak wyliczenie wyczerpujące. Do przeniesienia własności zobowiązują również: umowa o zniesieniu współwłasności (por. art. 210 KC
art. 210 KC
Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.
[schowaj]
, art. 211 KC
art. 211 KC
Każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.
[schowaj]
), umowa dostawy (art. 605 KC
art. 605 KC
Przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.
[schowaj]
i nast.), umowa kontraktacji (art. 613 KC
art. 613 KC
§ 1. Przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia.
§ 2. Ilość produktów rolnych może być w umowie oznaczona także według obszaru, z którego produkty te mają być zebrane.
§ 3. Przepisy dotyczące sprzedaży według cen sztywnych, maksymalnych, minimalnych i wynikowych stosuje się odpowiednio.
§ 4. Przez producenta rolnego rozumie się również grupę producentów rolnych lub ich związek.
[schowaj]
i nast.), umowa o dzieło (art. 627 KC
art. 627 KC
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
[schowaj]
i nast.), umowa spółki cywilnej (w szczeg. art. 861 KC
art. 861 KC
§ 1. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.
§ 2. Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.
[schowaj]
), umowa o rentę (por. art. 903 KC
art. 903 KC
Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.
[schowaj]
) oraz umowy o ustanowieniu spółki prawa handlowego (ZiemianinPrawoRzeczowe, wyd. 3, str. 60).
Wyłączenie skutku rozporządzającego może nastąpić bądź na mocy woli samych stron kontraktu albo na podstawie przepisu ustawy. Gdy skutek rozporządzający zostanie wyłączony, konsekwencją zawarcia umowy obligacyjnej jest wyłącznie powstanie roszczenia nabywcy o przeniesienie własności.
d. skuteczność umowy
Skuteczność umowy zobowiązującej do przeniesienia własności rzeczy ruchomej nie podlega szczególnym wymogom rzutującym na jej skuteczność (o jakie aspekty chodzi wyjaśnia skrypt pt. SkutecznoscUmowy).
2. Umowa rozporządzająca
Jeżeli podwójny skutek został wyłączony (przez ustawę lub same strony), wówczas do przeniesienia własności konieczne jest zawarcie umowy rozporządzającej. Także i tutaj obowiązują zasady odnoszące się do trybu i sposobu zawarcia umowy cywilnoprawnej w prawie polskim (zob. więcej w dokum.: ZawarcieUmowy).
Skutek rozporządzający takiej umowy następuje z reguły z chwilą zawarcia umowy, albowiem także wobec tych umów obowiązuje (umowa konsensualna). Jednakże w niektórych wypadkach niezbędne jest przeniesienie posiadania. Dotyczy to w szczególności sytuacji, o których mowa jest w art. 155 § 2 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
[schowaj]
(zob. niżej).
a. zawarcie umowy rozporządzającej
Podobnie jak wcześniej warunkiem przeniesienia własności w ten sposób jest zawarcie skutecznej umowy cywilnoprawnej (zob. więc ZawarcieUmowy).
b. treść umowy rozporządzającej
Umowa rzeczowa (umowa rozporządzająca) to umowa, której wyłączną treścią jest bezwarunkowe oraz niezwłoczne przeniesienie własności rzeczy. Ograniczenie dotyczy tutaj możliwości ustanawiania warunków lub zastrzeżenia terminu. Z art. 157 § 1 KC
art. 157 KC
§ 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.
[schowaj]
wnioskować można, że rozporządzenie nie może nastąpić ani pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
c. skuteczność umowy
W przypadku badania skuteczności umowy rozporządzającej należy zwrócić szczególną uwagę na dochowanie warunku wynikającego z zasady kauzalności umowy rozporządzającej wyrażonej w art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
[schowaj]
(kauzalność materialna). Inaczej niż w prawie niemieckim, gdzie obowiązuje zasada abstrakcyjności (Abstraktionsprinzip), w Polsce ważność umowy rozporządzającej zależy od istnienia ważnego zobowiązania do przeniesienia własności (o wyjątkach Zoll w: HabdasWudarskiFSKalus, str. 699-707). Oznacza to z jednej strony, że zobowiązanie takowe w ogóle musi istnieć. Może ono wynikać z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności albo z innego zdarzania. Art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
[schowaj]
wymienia także zapis, bezpodstawne wzbogacenie a także pozwala na to, aby inne zdarzenia były causą rozporządzenia. Nie jest natomiast niezbędne wskazanie w umowie dotyczącej rzeczy ruchomej causy (inaczej jednak w przypadku nieruchomości - zob. art. 158 KC
art. 158 KC
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
[schowaj]
in fine).
Poza tym umowa rozporządzająca podlega ogólnym warunkom dotyczącym zawierania umów (zob. ZawarcieUmowy) oraz ich skuteczności (SkutecznoscUmowy).
d. przeniesienie posiadania
Z reguły umowa rozporządzająca będzie umową konsensualną. W niektórych wypadkach konieczne jednak będzie przeniesienie posiadania. Tylko gdy umowa rozporządzająca dotyczy rzeczy określonych co do gatunku albo rzeczy przyszłych konieczne jest także przeniesienie posiadania (zob. art. 155 § 2 KC
art. 155 KC
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
[schowaj]
). W tych wypadkach umowa ma charakter umowy realnej.

C. Uprawnienie do zbycia
W przypadku pochodnego nabycia własności w drodze umowy o podwójnym skutku albo umowy rozporządzającej warunkiem do nabycia własności jest uprawnienie osoby, która dokonuje rozporządzenia rzeczą. Gdy takiego uprawnienie jest brak, w grę wchodzić może jedynie nabycie w dobrej wierze od nieuprawnionego.
1. Zbywca jest uprawniony
Niewątpliwie, gdy zbywca jest właścicielem i posiada możność rozporządzania swym majątkiem (zob. ograniczenia z ustawy PrUpNapr oraz w wyniku zajęcia komorniczego - art. 848 KPC
art. 848 KPC
Zajęcie ma ten skutek, że rozporządzenie ruchomością dokonane po zajęciu nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania, a postępowanie egzekucyjne z zajętej ruchomości może być prowadzone również przeciwko nabywcy. Przepis ten nie narusza przepisów o ochronie nabywcy w dobrej wierze.
[schowaj]
), nabycie jest możliwe. Uprawnionym jest także inna osoba uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą, czyli np. komisant (art. 765 KC
art. 765 KC
Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym.
[schowaj]
), przewoźnik (art. 787 § 2 KC
art. 787 KC
§ 1. Jeżeli odbiorca odmawia przyjęcia przesyłki albo jeżeli z innych przyczyn nie można mu jej doręczyć, przewoźnik powinien niezwłocznie zawiadomić o tym wysyłającego. Jeżeli wysyłający nie nadeśle w odpowiednim czasie wskazówek, przewoźnik powinien oddać przesyłkę na przechowanie lub inaczej ją zabezpieczyć, zawiadamiając o tym wysyłającego i odbiorcę.
§ 2. Jeżeli przesyłka jest narażona na zepsucie albo jeżeli jej przechowanie wymaga kosztów, na które nie ma pokrycia, przewoźnik może ją sprzedać przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o skutkach zwłoki kupującego z odebraniem rzeczy sprzedanej.
[schowaj]
i przedsiębiorca składowy (art. 859 KC
art. 859 KC
Jeżeli rzecz narażona jest na zepsucie, a nie można czekać na zarządzenie składającego, przedsiębiorca składowy ma prawo, a gdy wymaga tego interes składającego - także obowiązek, sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności.
[schowaj]
)).
2. Zbywca jest nieuprawniony
W polskim prawie obowiązuje reguła, iż nie można przenieść na inny podmiot więcej praw, aniżeli samemu się posiada (nemo plus iuris in alium transfere potest, quam ipse habet). Wyjątkiem od tej zasady jest nabycie w dobrej wierze własności rzeczy ruchomej od nieuprawnionego przewidziane w art. 169 KC
art. 169 KC
§ 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.
[schowaj]
.
CategoryNabycieWlasnosciRuchomosci CategorySkrypty
Na tej stronie nie ma komentarzy