Kazus nr 5 z zakresu posiadania
obrona konieczna wg art. 343 § 1 KC
A. STAN FAKTYCZNY
Znana sieć handlowa postanowiła otworzyć już dwutysięczny supermarket. W celu przyciągnięcia klientów proponowano promocje Można było nabyć 47–calowe telewizory Philips w cenie 1499 zł i laptopy za 799 zł. W tej sytuacji klienci ustawiali się już i dzień wcześniej. W kolejce stanął także A. W końcu o 9.00 rano udało mu się dostać do sklepu. Tam zapakował do wózka ostatni telewizor. Kiedy odwrócił się, aby sięgnąć jeszcze po laptopa, z jego wózka pudło z telewizorem wyjął B.
Wówczas A zaczął wyrywać B sprzęt. Gdy ten nie chciał nie chciał oddać, A uderzył go w twarz. Dopiero wówczas B oddał telewizor.
Czy A miał prawo bronić się w ten sposób przed działaniem B?
B. ROZWIĄZANIE
A mógłby być uprawniony do obrony koniecznej na podstawie art. 343 § 1 KC
art. 343 KC
§ 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
. § 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
Warunkami zastosowania obrony koniecznej są:
- samowolne naruszenie posiadania,
- użycie koniecznych czyli adekwatnych (= proporcjonalnych do wagi dóbr chronionych i dotkniętych obroną konieczną) środków w celu odparcia zamachu i
- zastosowanie tych środków w momencie trwania zamachu.
W niniejszej sytuacji problematyczne w zasadzie są dwa zagadnienia:
- czy klient sklepu wkładając towar do koszyka staje się jego posiadaczem oraz
- czy zastosowanie przez A środki (wyrywanie towaru, uderzenie w twarz) mieszczą się w pojęciu środków koniecznych.
1. Samowolne naruszenie posiadania
W pierwszej kolejności należy wskazać, czy klient A był w chwili, w której umieścił towar w koszyku, jego posiadaczem. Tylko wtedy bowiem B mógłby dokonać samowolnego naruszenia tego posiadania, co byłoby katalizatorem roszczenia z art. 344 KC
Aby A był posiadaczem telewizora, musiałby sprawować faktyczne władztwo nad rzeczą (corpus possesions) w wolą wykonywania tego władztwa dla siebie (animus rem sibi habendi).
Sprawowanie władztwa nad rzeczą musi odbywać się tak, jak gdyby za tym posiadaniem stało jakieś prawo podmiotowe (własność, inne prawo rzeczowe lub obligacyjne dające możliwość władania rzeczą; DoliwaPrawoRzeczowe, 2010, nb. 907). Ze stanu faktycznego wynika, że A zapakował do koszyka sklepowego telewizor i odwrócił się na moment, by wziąć laptopa. A zabierał telewizor w celu jego nabycia. Nie był więc jeszcze właścicielem (choć to w zasadzie osobny problem: kiedy dochodzi do nabycia własności w sklepach samoobsługowych). Natomiast A czuł się zapewne już w roli właściciela. To oznaczałoby, że zachowywał się względem rzeczy jak właściciel (art. 336 KC
Posiadanie musi być trwałe a nie jedynie przemijające (DoliwaPrawoRzeczowe, 2010, s. 909). A władał w zasadzie telewizorem nie tylko przemijająco.
Taki rezultat może budzić wątpliwości z uwagi na ogólne władztwo właściciela sklepu nad rzeczami znajdującymi się w sklepie (Schulze w: NJW 2000, 2876 (2878)).
W pierwszej kolejności należy wskazać, czy klient A był w chwili, w której umieścił towar w koszyku, jego posiadaczem. Tylko wtedy bowiem B mógłby dokonać samowolnego naruszenia tego posiadania, co byłoby katalizatorem roszczenia z art. 344 KC
art. 344 KC
§ 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
§ 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
. § 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
§ 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
Aby A był posiadaczem telewizora, musiałby sprawować faktyczne władztwo nad rzeczą (corpus possesions) w wolą wykonywania tego władztwa dla siebie (animus rem sibi habendi).
Sprawowanie władztwa nad rzeczą musi odbywać się tak, jak gdyby za tym posiadaniem stało jakieś prawo podmiotowe (własność, inne prawo rzeczowe lub obligacyjne dające możliwość władania rzeczą; DoliwaPrawoRzeczowe, 2010, nb. 907). Ze stanu faktycznego wynika, że A zapakował do koszyka sklepowego telewizor i odwrócił się na moment, by wziąć laptopa. A zabierał telewizor w celu jego nabycia. Nie był więc jeszcze właścicielem (choć to w zasadzie osobny problem: kiedy dochodzi do nabycia własności w sklepach samoobsługowych). Natomiast A czuł się zapewne już w roli właściciela. To oznaczałoby, że zachowywał się względem rzeczy jak właściciel (art. 336 KC
art. 336 KC
Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
). W takim razie A byłby posiadaczem.Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
Posiadanie musi być trwałe a nie jedynie przemijające (DoliwaPrawoRzeczowe, 2010, s. 909). A władał w zasadzie telewizorem nie tylko przemijająco.
Taki rezultat może budzić wątpliwości z uwagi na ogólne władztwo właściciela sklepu nad rzeczami znajdującymi się w sklepie (Schulze w: NJW 2000, 2876 (2878)).
Zabierając telewizor z koszyka A B dokonał więc samowolnego naruszenia posiadania, gdyż nie był legitymowany w żaden sposób do podjęcia obrony lub samopomocy.
2. Konieczność obrony
Obrona jest konieczna, gdy wykorzystane środki są adekwatne i wystarczające do ochrony posiadania (por. DoliwaPrawoRzeczowe, 2010, nb. 947). Można więc także zastosować przemoc, nawet wówczas gdy chronione dobro przedstawia mniejszą wartość w porównaniu z dobrem zagrożonym zniszczeniem lub uszkodzeniem w obronie koniecznej (wyrok SN z dnia 27.5.1985 r., sygn. I CR 152/85 (OSNC 1986 nr 7-8, poz. 119).
Uderzenie w twarz było więc adekwatnym środkiem ochrony przed samowolnym naruszeniem posiadania przez B.
Obrona jest konieczna, gdy wykorzystane środki są adekwatne i wystarczające do ochrony posiadania (por. DoliwaPrawoRzeczowe, 2010, nb. 947). Można więc także zastosować przemoc, nawet wówczas gdy chronione dobro przedstawia mniejszą wartość w porównaniu z dobrem zagrożonym zniszczeniem lub uszkodzeniem w obronie koniecznej (wyrok SN z dnia 27.5.1985 r., sygn. I CR 152/85 (OSNC 1986 nr 7-8, poz. 119).
Uderzenie w twarz było więc adekwatnym środkiem ochrony przed samowolnym naruszeniem posiadania przez B.
3. Wynik
A mógł zastosować dozwoloną samopomoc (art. 343 § 1 KC
A mógł zastosować dozwoloną samopomoc (art. 343 § 1 KC
art. 343 KC
§ 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
) w celu obrony posiadania przed B.§ 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
C. Prawo obce
Ciekawe opracowanie podobnego problemu na gruncie prawa niemieckiego prezentuje Schulze w: NJW 2000, 2876.
CategoryKazusyPosiadanie
Na tej stronie nie ma komentarzy
