Współwłasność
pojęcie i znaczenie współwłasności w polskim prawie cywilnym
A. DEFINICJA
Współwłasność to forma prawa własności, dla której charakterystyczne jest to, że prawo własności jednej i tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie wielu podmiotom (art. 195 KC
art. 195 KC
Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).
). Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).
1. Niepodzielność prawa
Ten element wskazuje na to, że współwłasność to prawo, które z zasady istnieje tak długo, aż zostanie zniesione w określony sposób i w określonym trybie.
Ponadto niepodzielność oznacza, iż co do zasady w czasie trwania nie da się wydzielić odrębnych o rozłącznych uprawnień wobec pewnych fizycznych części przedmiotu współwłasności. Każdy z współwłaścicieli ma "idealną" część nie podzielonej rzeczy, czyli rachunkowy ułamek tej rzeczy, istniejący jedynie w ludzkiej wyobraźni, nazywany udziałem i udział ten jest prawem, które należy wyłącznie do współwłaściciela (wyrok SN z 20.9.2000 r., I CKN 729/99 (LEX nr 51640)).
2. Jedność przedmiotu współwłasności
W tym miejscu nabiera znaczenia podział rzeczy na rzeczy proste i złożone (więcej o tego typu rzeczach tutaj) oraz zbiór rzeczy.
3. Wielość podmiotów
Oznacza to, iż własność jednej rzeczy przysługuje dwu lub więcej podmiotom.
B. ŹRÓDŁA WSPÓŁWŁASNOŚCI
Źródłem współwłasności może być:
- czynność prawna,
- ustawa,
- akt władczy (orzeczenie sądu lub akt administracyjny)
1. Czynność prawna
Współwłasność może powstać zarówno w wyniku:
Współwłasność może powstać zarówno w wyniku:
- dwustronnej czynności prawnej (nabycie w drodze umowy przedmiotu przez wiele osób) albo
- jednostronnej czynności prawnej (dziedziczenie testamentowe).
2. Ustawa
W tym wypadku wymienić należy nabycie w drodze zasiedzenia, akcesji albo w trybie dziedziczenia ustawowego.
Ponadto zaliczyć trzeba tutaj zdarzenia związane z rozwiązaniem spółki cywilnej (art. 875 KC
W tym wypadku wymienić należy nabycie w drodze zasiedzenia, akcesji albo w trybie dziedziczenia ustawowego.
Ponadto zaliczyć trzeba tutaj zdarzenia związane z rozwiązaniem spółki cywilnej (art. 875 KC
art. 875 KC
§ 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.
§ 2. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.
§ 3. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
) oraz ustaniem wspólności ustawowej (art. 46 KRO§ 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.
§ 2. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.
§ 3. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
art. 46 KRO
W sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.
).W sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.
3. Akt władczy
Współwłasność w ten sposób powstaje głównie w przypadku orzeczenia sądowego, o ile ma charakter konstytutywny. Z takim orzeczeniem spotykamy się w razie przysądzenia własności nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego (art. 998 KPC
Nabycie współwłasności na mocy aktu administracyjnego będzie następować głównie w razie wywłaszczenia na rzecz kilku podmiotów. Ponadto aktualność zachowują do tej pory akty własności ziemi, wydane na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26.10.1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250), na mocy których wiele osób mogło nabyć współwłasność nieruchomości oraz przepisy dekretu z z dnia 18.4.1955 r. o uwłaszczeniu i uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym (tekst jedn. Dz. U. z 1959 r. Nr 14, poz. 78, ze zm.).
Współwłasność w ten sposób powstaje głównie w przypadku orzeczenia sądowego, o ile ma charakter konstytutywny. Z takim orzeczeniem spotykamy się w razie przysądzenia własności nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego (art. 998 KPC
art. 998 KPC
§ 1. Po uprawomocnieniu się przybicia i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacyjnych lub postanowieniu o ustaleniu ceny nabycia i wpłaceniu całej ceny przez Skarb Państwa sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności.
§ 2. Na postanowienie co do przysądzenia własności przysługuje zażalenie. Podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia.
) oraz zniesienia współwłasności (art. 212 KC§ 1. Po uprawomocnieniu się przybicia i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacyjnych lub postanowieniu o ustaleniu ceny nabycia i wpłaceniu całej ceny przez Skarb Państwa sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności.
§ 2. Na postanowienie co do przysądzenia własności przysługuje zażalenie. Podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia.
art. 212 KC
§ 1. Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.
§ 2. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
§ 3. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.
).§ 1. Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.
§ 2. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
§ 3. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.
Nabycie współwłasności na mocy aktu administracyjnego będzie następować głównie w razie wywłaszczenia na rzecz kilku podmiotów. Ponadto aktualność zachowują do tej pory akty własności ziemi, wydane na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26.10.1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250), na mocy których wiele osób mogło nabyć współwłasność nieruchomości oraz przepisy dekretu z z dnia 18.4.1955 r. o uwłaszczeniu i uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym (tekst jedn. Dz. U. z 1959 r. Nr 14, poz. 78, ze zm.).
C. RODZAJE WSPÓŁWŁASNOŚCI
KC wymienia dwa rodzaje współwłasności: w częściach ułamkowych i łączną.
Współwłasność łączna wynika ze stosunku prawnego o charakterze osobistym i zawsze związana jest z tym stosunkiem w ten sposób, że istnieje tak długo, jak długo istnieje stosunek o charakterze podstawowym (małżeństwo, spółka cywilna). Więcej o rodzajach współwłasności w osobnym dokumencie (zob. Rodzaje współwłasności).
D. WSPÓŁWŁASNOŚĆ vs. WSPÓLNOŚĆ
O ile współwłasność dotyczy pojedynczej rzeczy (zob. wyżej "Jedność przedmiotu współwłasności"), o tyle wspólność związana jest z innymi niż własność prawami majątkowymi (rzeczowymi, obligacyjnymi, wierzytelnościami albo innymi prawami majątkowymi) oraz mieniem (art. 44 KC
art. 44 KC
Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.
). W tym ostatnim przypadku mowa jest o wspólności majątku wspólników spółki cywilnej (art. 875 KCMieniem jest własność i inne prawa majątkowe.
art. 875 KC
§ 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.
§ 2. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.
§ 3. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
), wspólności majątku spadkowego (art. 1035 KC§ 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.
§ 2. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.
§ 3. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
art. 1035 KC
Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.
), ustawowej wspólności majątkowej (art. 31 KROJeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.
art. 31 KRO
§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).
).§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).
Podobnie współwłasność łączna może dotyczyć tylko poszczególnych rzeczy.
E. ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ
Z uwagi na fakt, iż rzecz wspólna wymaga koordynacji działań wielu osób, pojawia się kwestia, jak zarządzać przedmiotem współwłasności. Zarządzać oznacza w tym wypadku dokonywać czynności faktycznych i prawnych mających za przedmiot rzecz wspólną. Więcej na temat zarządu rzeczą wspólną w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych zob. osobny skrypt.
F. INNE ZAGADNIENIA
Ze współwłasnością powiązane są następujące kwestie:
Zagadnienia związane ze współwłasnością przedstawia następujący schemat - mindmap.
CategoryLeksykonW CategoryWspolwlasnosc
Na tej stronie nie ma komentarzy
