Struktura podstawy prawnej roszczenia cywilnoprawnego
podstawowe przesłanki roszczenia
Jeżeli wg zasad przedstawionych w dokumencie PodstawaPrawnaRoszczenia udało się ustalić przypuszczalną normę uzasadniającą żądanie wierzyciela, przychodzi pora na ustalenie przesłanek jej zastosowania. Wymaga to wykładni pojęć zawartych w hipotezie danej normy. Da się to najlepiej przedstawić na konkretnym przykładzie np. art. 477 § 1 KC
art. 477 KC
§ 1. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
§ 2. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
. § 1. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
§ 2. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
Hipotezę tej normy stanowi część mówiąca "w razie zwłoki dłużnika". Następnie w dyspozycji norma ta określa, że wierzyciel (jednoznacznie wskazany podmiot) może domagać się od dłużnika naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Jednocześnie norma też wyjaśnia, że dochodzenie roszczenia odszkodowawczego nie wyklucza żądania wykonania umowy, jednakże przepis ten nie kreuje roszczenia o wykonanie umowy.
Warunkiem koniecznym (condicio sine qua non) żądania odszkodowania za zwłokę jest wystąpienie tejże zwłoki dłużnika. Nie jest to warunek wystarczający. Logicznym, ale nie wyrażonym wprost w przepisie warunkiem dochodzenia roszczenia z tytułu zwłoki jest jeszcze to, aby między dłużnikiem i wierzycielem istniał stosunek zobowiązaniowy, z którego wynika obowiązek świadczenia przez dłużnika. Mamy więc ustalone dwie przesłanki roszczenia odszkodowawczego:
A. stosunek zobowiązaniowy i
B. zwłoka dłużnika.
Oba warunki pozostają w logicznym stosunku koniunkcji.B. zwłoka dłużnika.
Ad A. Ustawa nie mówi, do jakich stosunków zobowiązaniowych przepis art. 477 KC
art. 477 KC
§ 1. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
§ 2. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
się odnosi. W grę wchodzą więc zarówno stosunki wynikające z czynności prawnych (ex contractu) jak i z ustawy (ex lege). Więcej nt. stosunku zobowiązaniowego w pliku StosunekZobowiazaniowy.§ 1. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
§ 2. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
Ad B. Pojęcie zwłoki nie jest dokładniej rozwinięta w art. 477 KC
art. 477 KC
§ 1. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
§ 2. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
. Do ustalenia, kiedy mamy do czynienia ze zwłoką dłużnika konieczne jest więc sięgnięcie do innych przepisów. Definicję zwłoki w polskim kodeksie znajdziemy w art. 476 KC§ 1. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
§ 2. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
art. 476 KC
Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
. Wynika z niego, że zwłoka ma miejsce, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie i ponosi odpowiedzialność za ten fakt. Warunkami wystąpienia zwłoki są więc następujące (znów kumulatywnie): Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
C. upływ terminu do spełnienia świadczenia,
D. brak świadczenia do chwili upływu
E. odpowiedzialność dłużnika za brak terminowego świadczenia.
D. brak świadczenia do chwili upływu
E. odpowiedzialność dłużnika za brak terminowego świadczenia.
Ad C. Termin spełnienia świadczenia określono w art. 455 KC
art. 455 KC
Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
.Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
Ad D. Definicji świadczenia w polskim kodeksie nie ma, więc wyjaśnieniem tego pojęcia zajmuje się literatura i orzecznictwo (zob. Swiadczenie).
Ad E. Zakres okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność precyzują z kolei art. 472 KC
art. 472 KC
Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności.
, art. 473 KCJeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności.
art. 473 KC
§ 1. Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodów oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2. Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie.
i art. 474 KC§ 1. Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodów oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2. Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie.
art. 474 KC
Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.
.Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.
Na powyższej analizy widać, że przepisy te pozostają w zależnościach dających się wyrazić przy pomocy takich operatorów logicznych jak "i" (kumulacja), "lub" (alternatywa łączna) oraz "albo" (alternatywa rozłączna). Zależności te da się przedstawić liniowo: jeżeli A to B i C. A ma miejsce jeżeli wystąpi D, E i F. D ma miejsce, gdy zachodzi G lub H, zaś F gdy I, J lub K... itd.
Łatwiej jednak przedstawić je formie graficznej: zob. schemat Taris(R) o zwłoce dłużnika.
Schemat ten przedstawia akurat pewien wycinek prawa cywilnego (zagadnienie zwłoki dłużnika(, ale nie ma przeszkód, aby w ten sposób przedstawić cały system prawa cywilnego. Wówczas schemat dot. zwłoki dłużnika stanowi tylko jeden z elementów całej złożonej struktury, zob. struktura polskiego prawa cywilnego wg Taris(R).
Okazuje się również, że są pewne zasadnicze struktury wspólne dla wielu zagadnień. I tak np. istnieje ogólna struktura oddająca istotne zagadnienia związane roszczeniami cywilnoprawnymi: zob. ogólna struktura roszczenia cywilnoprawnego.
CategorySchematyPrawoCywilne
Na tej stronie nie ma komentarzy
