Wersja [18430]
To jest stara wersja PrawoRzeczowe utworzona przez MarcinKrzymuski, 2013-10-13 23:52:03.
Prawo rzeczowe
pojęcie prawa rzeczowego w prawie polskim
A. PRAWO RZECZOWE W ZNACZENIU PRZEDMIOTOWYM
1. Definicja
W znaczeniu przedmiotowym prawo rzeczowe to zespół norm, które regulują powstanie, treść, zmianę oraz ustanie prawa własności oraz innych praw rzeczowych (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, przed art. 140, nb. 2). Są to więc te przepisy, które regulują relacje pomiędzy osobami i rzeczami, wzajemne relacje między przedmiotami oraz ustawowe stosunki prawne decydujące o treści praw rzeczowych.
W znaczeniu przedmiotowym prawo rzeczowe to zespół norm, które regulują powstanie, treść, zmianę oraz ustanie prawa własności oraz innych praw rzeczowych (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, przed art. 140, nb. 2). Są to więc te przepisy, które regulują relacje pomiędzy osobami i rzeczami, wzajemne relacje między przedmiotami oraz ustawowe stosunki prawne decydujące o treści praw rzeczowych.
Do tej grupy należą przede wszystkim przepisy art. 44 - 55 KC oraz art. 140 – 352 KC jak również tzw. przepisy pozakodeksowe (ustawa o księgach wieczystych i hipotece, ustawa o własności lokali, ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawa o zastawie rejestrowym i Krajowym Rejestrze Zastawów, ustawa o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku i inne).
2. Zakres terytorialny obowiązywania norm prawnorzeczowych (prawo międzynarodowe prywatne)
Do tej dziedziny należy zaliczyć także przepisy międzynarodowego prawa prywatnego dotyczącego stosunków i praw na rzeczy. Normy te regulują zagadnienia stosowania odpowiedniej ustawy z uwagi na jej terytorialny zasięg. W Polsce zostały one zebrane w ustawie – prawo prywatne międzynarodowe (PrPrywMiędz). Z art. 41 PrPrywMiędz
W szczególnych wypadkach należy jednak uwzględniać także normy szczególne, związane z wyjątkowym statusem pewnych praw lub przedmiotów, które mają charakter zbliżony do rzeczy (zob. art. 42 PrPrywMiędz
Do tej dziedziny należy zaliczyć także przepisy międzynarodowego prawa prywatnego dotyczącego stosunków i praw na rzeczy. Normy te regulują zagadnienia stosowania odpowiedniej ustawy z uwagi na jej terytorialny zasięg. W Polsce zostały one zebrane w ustawie – prawo prywatne międzynarodowe (PrPrywMiędz). Z art. 41 PrPrywMiędz
art. 41 PrPrywMiędz
1. Własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.
2. Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.
wynika, iż z zasady dla ustalenia właściwego statutu rzeczowego (właściwego prawa rzeczowego) miarodajne jest położenie rzeczy. Stosunki rzeczowe na tej rzeczy regulują więc przepisy tego kraju, w którym rzecz w danym momencie się znajduje (lex rei sitae). Polskie prawo (rzeczowe) stosuje się więc wówczas, gdy rzecz znajduje się w Polsce.1. Własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.
2. Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.
W szczególnych wypadkach należy jednak uwzględniać także normy szczególne, związane z wyjątkowym statusem pewnych praw lub przedmiotów, które mają charakter zbliżony do rzeczy (zob. art. 42 PrPrywMiędz
art. 42 PrPrywMiędz
Prawa rzeczowe na statku powietrznym i wodnym oraz na pojeździe szynowym podlegają prawu państwa, w którym statek lub pojazd jest wpisany do rejestru, a w razie braku rejestru lub wpisu do rejestru – prawu państwa macierzystego portu, stacji lub innego podobnego miejsca.
, art. 44 PrPrywMiędzPrawa rzeczowe na statku powietrznym i wodnym oraz na pojeździe szynowym podlegają prawu państwa, w którym statek lub pojazd jest wpisany do rejestru, a w razie braku rejestru lub wpisu do rejestru – prawu państwa macierzystego portu, stacji lub innego podobnego miejsca.
art. 44 PrPrywMiędz
Prawo wynikające z zapisu papieru wartościowego na rachunku prowadzonym w systemie rozrachunku papierów wartościowych, podlega prawu państwa, w którym prowadzony jest ten rachunek.
).Prawo wynikające z zapisu papieru wartościowego na rachunku prowadzonym w systemie rozrachunku papierów wartościowych, podlega prawu państwa, w którym prowadzony jest ten rachunek.
3. Zakres czasowy (prawo intertemporalne)
Prawo intertemporalne rozstrzyga zagadnienia związane z obowiązywaniem norm w czasie. Najważniejsze przepisy intertemporalne znajdują się w regulacjach ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Ponadto konflikt między normami wcześniej obowiązującymi i zastępującymi je normami nowymi regulują przepisy przejściowe aktu, na mocy którego następuje wprowadzenie norm nowszych.
Prawo intertemporalne rozstrzyga zagadnienia związane z obowiązywaniem norm w czasie. Najważniejsze przepisy intertemporalne znajdują się w regulacjach ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Ponadto konflikt między normami wcześniej obowiązującymi i zastępującymi je normami nowymi regulują przepisy przejściowe aktu, na mocy którego następuje wprowadzenie norm nowszych.
B. PRAWO RZECZOWE W ZNACZENIU PRAWA PODMIOTOWEGO
1. Definicja i jej elementy
Termin "prawo" może być również rozumiany jako uprawnienie, możność, a więc emanacje praw podmiotowych. Szczególną ich cechą jest to, że zostają przyznane przez przez przepisy tzn. prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym.
Gdy mówmy o prawie rzeczowym w znaczeniu podmiotowym, to chodzi o uprawnienia, które od innych uprawnień odróżnia to, że mają za przedmiot (z reguły) rzecz. Dodatkowo uprawnienia te są uprawieniami o charakterze majątkowym i są skuteczne erga omnes (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, przed art. 140, nb. 3; GniewekPrawoRzeczowe, wyd. 5, nb. 3).
Termin "prawo" może być również rozumiany jako uprawnienie, możność, a więc emanacje praw podmiotowych. Szczególną ich cechą jest to, że zostają przyznane przez przez przepisy tzn. prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym.
Gdy mówmy o prawie rzeczowym w znaczeniu podmiotowym, to chodzi o uprawnienia, które od innych uprawnień odróżnia to, że mają za przedmiot (z reguły) rzecz. Dodatkowo uprawnienia te są uprawieniami o charakterze majątkowym i są skuteczne erga omnes (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, przed art. 140, nb. 3; GniewekPrawoRzeczowe, wyd. 5, nb. 3).
Majątkowy charakter prawa rzeczowego polega na tym, że prawo to pozostaje w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, art. 44, nb. 1). Oznacza to również, iż wartość tego prawa da się wyrazić w pieniądzu.
Bezwzględny charakter prawa rzeczowego oznacza z kolei, że prawa te są skuteczne względem wszystkich osób (erga omnes). "Prawo podmiotowe ma charakter bezwzględny, jeżeli składają się na nie uprawnienia (pochodne sytuacje prawne) wyznaczane przez normy adresowane do bliżej nieokreślonego kręgu podmiotów" (Machnikowski w: SystemPrawaPrywatnegoTom3, 2013, s. 32-33). Bezwzględność prawa rzeczowego oznacza więc, iż prawno to istnieje bez względu na związanie podmiotów stosunkiem prawnym (niezależne od relacji zobowiązaniowych) oraz każdy z uczestników obrotu jest zobowiązany do jego poszanowania, nawet wówczas, gdy nie pozostaje z uprawnionym w żadnej relacji prawnej.
Przedmiotem praw rzeczowych" jest z reguły rzecz. Przedmiotami użytkowania (art. 265 KC
art. 265 KC
§ 1. Przedmiotem użytkowania mogą być także prawa.
§ 2. Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy.
§ 3. Do ustanowienia użytkowania na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa.
), zastawu (art. 327 KC§ 1. Przedmiotem użytkowania mogą być także prawa.
§ 2. Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy.
§ 3. Do ustanowienia użytkowania na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa.
art. 327 KC
Przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne.
oraz art. 7 ust. 1 UZastRejPrzedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne.
art. 7 UZastRej
1. Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem:
1) praw mogących być przed miotem hipoteki,
2) wierzytelności na których ustanowiono hipotekę,
3) statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej.
2. Zastawem rejestrowym można w szczególności obciążyć:
1) rzeczy oznaczone co do tożsamości,
2) rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,
3) zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny,
4) wierzytelności,
5) prawa na dobrach niematerialnych,
6) prawa z papierów wartościowych,
7) prawa z niebędących papierami wartościowymi instrumentów finansowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538).
3. Zastaw rejestrowy może być ustanowiony także wówczas, gdy zastawca nabędzie przedmiot zastawu w przyszłości. Obciążenie zastawem rejestrowym takiego przedmiotu zastawu staje się skuteczne z chwilą jego nabycia przez zastawcę.
) i hipoteki (art. 65 ust. 1 - ust. 3 UKsWieczHip1. Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem:
1) praw mogących być przed miotem hipoteki,
2) wierzytelności na których ustanowiono hipotekę,
3) statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej.
2. Zastawem rejestrowym można w szczególności obciążyć:
1) rzeczy oznaczone co do tożsamości,
2) rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,
3) zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny,
4) wierzytelności,
5) prawa na dobrach niematerialnych,
6) prawa z papierów wartościowych,
7) prawa z niebędących papierami wartościowymi instrumentów finansowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538).
3. Zastaw rejestrowy może być ustanowiony także wówczas, gdy zastawca nabędzie przedmiot zastawu w przyszłości. Obciążenie zastawem rejestrowym takiego przedmiotu zastawu staje się skuteczne z chwilą jego nabycia przez zastawcę.
art. 65 UKsWieczHip
1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).
2. Przedmiotem hipoteki może być także:
1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
3. Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych w ust. 2 pkt 1 i 2.
4. Do hipotek określonych w ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio przepisy o hipotece na nieruchomości.
) mogą być również prawa. 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).
2. Przedmiotem hipoteki może być także:
1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
3. Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych w ust. 2 pkt 1 i 2.
4. Do hipotek określonych w ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio przepisy o hipotece na nieruchomości.
2. Jawność praw rzeczowych
Skoro więc prawa rzeczowe mają być skuteczne erga omnes, muszą być "widoczne" dla wszystkich osób postronnych.
Metody ujawniania prawa rzeczowego są następujące:
Skoro więc prawa rzeczowe mają być skuteczne erga omnes, muszą być "widoczne" dla wszystkich osób postronnych.
Metody ujawniania prawa rzeczowego są następujące:
- w przypadku prawa własności rzeczy ruchomych – posiadanie rzeczy (por. art. 339 KCart. 339 KCi art. 341 KC
Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.art. 341 KC, z których wynika tzw. domniemanie prawa własności);
Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza. - w przypadku własności nieruchomości – wpis do księgi wieczystej;
- w przypadku zastawu rejestrowego i skarbowego – wpis do rejestru zastawów (zob. UZastRej) albo do rejestru zastawów skarbowych.
3. Katalog praw rzeczowych
Polskie prawo przewiduje tzw. numerus clausus praw rzeczowych (zamknięty katalog praw rzeczowych), co oznacza, że strony czynności prawnej mogą ustanawiać tylko takie prawa, jakie zostały przewidziane w ustawie. Stąd wynika także wiążący charakter przepisów o prawach rzeczowych (ius cogens).
Do praw rzeczowych zalicza się w Polsce:
Polskie prawo przewiduje tzw. numerus clausus praw rzeczowych (zamknięty katalog praw rzeczowych), co oznacza, że strony czynności prawnej mogą ustanawiać tylko takie prawa, jakie zostały przewidziane w ustawie. Stąd wynika także wiążący charakter przepisów o prawach rzeczowych (ius cogens).
Do praw rzeczowych zalicza się w Polsce:
- własność (art. 140 KCart. 140 KC) i nast.),
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. - użytkowanie wieczyste (art. 232 KCart. 232 KCi nast. ),
§ 1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom prawnym.
§ 2. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, gmin lub ich związków. - ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 KCart. 244 KCi nast.) czyli:
§ 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
§ 2. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odrębne przepisy. - użytkowanie (art. 252 KCart. 252 KC– art. 284 KC
Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków (użytkowanie).art. 284 KC),
Do innych wypadków użytkowania przez osoby prawne stosuje się przepisy rozdziału I i odpowiednio rozdziału II niniejszego działu, o ile użytkowanie to nie jest inaczej uregulowane odrębnymi przepisami. - służebności (art. 285 KCart. 285 KC– art. 305 KC
§ 1. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).
§ 2. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.art. 305 KC),
Jeżeli nieruchomość obciążona służebnością osobistą została wniesiona jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielnia może z ważnych powodów żądać zmiany sposobu wykonywania służebności albo jej zamiany na rentę. - zastaw (art. 306 KCart. 306 KC– art. 335 KC
§ 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.
§ 2. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.art. 335 KCoraz UZastRej),
Jeżeli wierzytelność pieniężna zastawem zabezpieczona jest już wymagalna, zastawnik może żądać zamiast zapłaty, ażeby zastawca przeniósł na niego wierzytelność obciążoną, jeżeli jest pieniężna, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Zastawnik może dochodzić przypadłej mu z tego tytułu części wierzytelności z pierwszeństwem przed częścią przysługującą zastawcy. - spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (art. 171 USpółdzMieszkart. 171 USpółdzMieszki nast.) oraz
1. (uchylony).
2. (uchylony).
3. (uchylony).
4. (uchylony).
5. (uchylony).
6. Spółdzielnia nie może odmówić przyjęcia w poczet członków nabywcy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jeżeli odpowiada on wymaganiom statutu. Dotyczy to również spadkobiercy, zapisobiorcy i licytanta. - hipoteka (art. 65 UKsWieczHipart. 65 UKsWieczHipi nast.).
1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).
2. Przedmiotem hipoteki może być także:
1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
3. Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych w ust. 2 pkt 1 i 2.
4. Do hipotek określonych w ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio przepisy o hipotece na nieruchomości.
CategoryPrawoRzeczowe CategorySkrypty CategoryLeksykonP
Na tej stronie nie ma komentarzy
