Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Kazus nr 2 z zakresu nabycia własności nieruchomości

nabycie nieruchomości w dobrej wierze od nieuprawnionego

A. Stan faktyczny
A (nabywca) i B (zbywca) zawarli dnia 2 marca 2010 r. notarialną umowę sprzedaży nieruchomości rolnej położonej w Kunowicach pod warunkiem, że Agencja Nieruchomości Rolnych nie skorzysta z przysługującego jej prawa pierwokupu. Własność nieruchomości miała przejść na mocy osobnej umowy zawartej w ciągu tygodnia po upływie miesięcznego terminu przysługującego Agencji na wykonanie prawa pierwokupu. Ponieważ Agencja nie skorzystała ze swojego uprawnienia, dnia 20 kwietnia 2010 r. pomiędzy A i B zawarta została notarialna umowa, w której B przeniósł własność na nabywcę. A zwlekał z wpisaniem swojego prawa własności do księgi wieczystej, twierdząc, że wcale nie musi się wpisywać, aby być właścicielem gruntu. B wykorzystał ten fakt i sprzedał nieruchomość C (także na podstawie dwóch umów – zobowiązującej z dnia 5 lipca 2010 r. i rozporządzającej z dnia 28 sierpnia 2010 r.). We wrześniu 2010 dokonano wpisu prawa własności na rzecz C.
Kto jest właścicielem nieruchomości?

B. Rozwiązanie
Na początku właścicielem nieruchomości był B.
1. Utrata na rzecz A na skutek umowy sprzedaży
B mógłby utracić prawo własności na podstawie umowy z dnia 2.3.2010 r.
Umowa sprzedaży jest skuteczna, pomimo przewidzianego w niej warunku, Zgodnie z art. 157 § 2 KC
art. 157 KC
§ 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.
dopuszczalne jest bowiem, aby umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości zawarta została pod warunkiem. Umowa z takim zastrzeżeniem jest więc ważna. Wyłączony natomiast zostaje podwójny skutek umowy zobowiązującej. W takiej sytuacji do przeniesienia własności potrzebne jest jednak dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności (art. 157 § 2 KC
art. 157 KC
§ 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.
).
B nie utracił więc prawa własności na skutek umowy sprzedaży z dnia 2.3.2010 r.
2. Utrata własności na rzecz A na skutek umowy rozporządzającej
Skoro umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności (art. 157 § 2 KC
art. 157 KC
§ 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.
). Tym porozumieniem mogłaby być w tym kazusie umowa z dnia 20.10.2010 r.
Zawarta przez strony umowa przewłaszczeniowa jest w tym wypadku ważna z uwagi na dochowanie wymogów formalnych (forma aktu notarialnego - art. 158 zd. 1 KC
art. 158 KC
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
) i materialnym (wymienienie kauzy w akcie notarialnym - zob. art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
).
Ponieważ wpis do księgi wieczystej nie jest w Polsce warunkiem nabycia własności nieruchomości, A stał się właścicielem gruntu z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność, tj. dnia 20.10.2010 r.
B utracił własność na rzecz A dnia 20.10.2010 r.
3. Utrata własności przez A na rzecz C na skutek umowy B i C
Należy ustalić, czy A mógł następnie utracić własności na skutek umowy rozporządzającej dokonanej pomiędzy B i C.
a. umowa zobowiązująca
Ze stanu faktycznego wynika, że B i C dokonali najpierw skutecznej umowy zobowiązującej. Z powyższych wywodów wynika jednak, że w tej konstelacji samo zobowiązanie nie powodowało skutków rozporządzających (warunek niewykonania prawa pierwokupu przez ANR).
b. umowa rozporządzająca
Zgodnie z dyspozycją art. 157 § 2 KC
art. 157 KC
§ 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.
B i C zawarli umowę rozporządzającą, która mogłaby spowodować przejście własności.
c. uprawnienie do zbycia - nabycie w dobrej wierze od nieuprawnionego
Jednakże B musiałby być uprawniony do zbycia nieruchomości (zasada: nemo plus iuris...). Uprawnionym do zbycia nieruchomości jest - co do zasady - jej właściciel. Ponieważ dnia 28.8.2010 r. B nie był już właścicielem nieruchomości. Zbywając nieruchomość na rzecz C nie był więc uprawniony do rozporządzania gruntem. To wykluczałoby w zasadzie nabycie własności nieruchomości przez C.
C mógłby jednaj stać się właścicielem nieruchomości, gdyby nabył ją w dobrej wierze od nieuprawnionego. W przypadku nieruchomości również jest możliwe nabycie własności na podstawie art. 5 i nast. UKsWieczHip
art. 5 UKsWieczHip
W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).
( rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).
Zgodnie z art. 5 UKsWieczHip
art. 5 UKsWieczHip
W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).
nabywca nieruchomości mającej urządzoną księgę wieczystą nabywa własność nieruchomości od osoby, która jest – niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym – wpisana do tej księgi jako właściciel, pod warunkiem jednak, iż umowa ma charakter odpłatny i nabywca jest w dobrej wierze (IgnatowiczStefaniukPrawoRzeczowe (2000), str. 101).
(1) nieruchomość z urządzoną księgą wieczystą
Nieruchomością w rozumieniu KC jest nieruchomość gruntowa, budynkowa lub lokalowa (art. 46 KC
art. 46 KC
§ 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.
). W tym wypadku chodziło o nieruchomość gruntową.
Dla nabycia własności jakiejkolwiek nieruchomości konieczne jest także, aby dana nieruchomość miała urządzoną księgę wieczystą, do której zbywca wpisany jest jako właściciel. Nie zawsze tak jest, gdyż w Polsce nie zrealizowano w pełni postulatu powszechności ksiąg wieczystych (GniewekPrawoRzeczowe, 2008, nb. 302). W tym kazusie jednak nieruchomość gruntowa miała urządzoną księgę.

(2) brak uprawnienia zbywcy
Nieuprawnionym jest każdy, kto nie jest właścicielem i nie został upoważniony do rozporządzania nieruchomością na mocy szczególnej regulacji (np. syndyk wg PrUpNapr). Fakt, że dany podmiot jest wpisany do księgi wieczystej (KW) jako właściciel nie powoduje jeszcze, że jemu to prawo faktycznie przysługuje. Wpis ma bowiem charakter deklaratoryjny (a więc nie kreuje prawa), choć obowiązkowy.
Ustalono wcześniej, że B w chwili dokonywania transakcji z C nie był właścicielem działki. Nie był więc uprawniony do rozporządzania nieruchomością.

(3) niezgodność ujawnionego w księdze stanu prawnego z rzeczywistym stanem prawnym
Stan ujawniony w księdze wieczystej to stan wynikający z treści wpisanych praw (Rudnicki, Ustawa... (2005), art. 5 uw. 7, str. 44). Rzeczywisty stan prawny nieruchomości to natomiast stan odpowiadający prawu materialnemu (RudnickiUstawa, (2005), art. 5 uw. 8, str. 45).
Rozbieżność pomiędzy stanem wynikającym z księgi a stanem rzeczywistym może polegać na:
  • omyłce w treści wpisu, wskutek której wpis nieprawidłowo odzwierciedla rzeczywisty stan prawny,
  • wpisie prawa nieistniejącego,
  • dokonaniu wpisu bez podstawy prawnej,
  • braku wpisu dotyczącego istniejącego prawa (RudnickiUstawa, (2005), art. 5 uw. 3, str. 39).
W tym wypadku jako właściciel działki wpisany był B. W rzeczywistości jednak właścicielem był już A. Stan ujawniony w księdze i rzeczywisty stan prawny był więc odmienny.
Na powyższą ocenę sytuacji nie wpływa regulacja art. 3 UKsWieczHip
art. 3 UKsWieczHip
1. Domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.
2. Domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje.
. Przepis ten tworzy jedynie "domniemanie wiarygodności ksiąg wieczystych, polegające na tym, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym" (CieplaGonciarzUKsWieczHip, art. 3 uw. 1). Nie stoi to na przeszkodzie udowodnieniu, iż treść księgi i rzeczywisty stan prawny się rozmijają. Domniemanie to ma charakter praesumptio iuris tantum. Może więc zostać obalone przy pomocy wszelkich środków dowodowych (wyrok SN z dnia 5.4.2006 r., sygn. IV CSK 177/05, LEX nr 301835)

(4) umowa odpłatna
Jak wynika z art. 6 ust. 1 UKsWieczHip
art. 6 UKsWieczHip
1. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych albo dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze.
2. W złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć.
3. Jeżeli do dokonania rozporządzenia potrzebny jest wpis w księdze wieczystej, chwila złożenia wniosku o wpis jest rozstrzygająca dla oceny dobrej lub złej wiary nabywcy. Jednakże gdy rozporządzenie dochodzi do skutku dopiero po dokonaniu wpisu, rozstrzyga dzień, w którym rozporządzenie doszło do skutku.
nie podlegają ochronie na podstawie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych nabywcy, którzy uzyskują prawo własności nieodpłatnie. Czynnościami nieodpłatnymi są takie czynności, dla których charakterystyczny jest brak świadczenia wzajemnego. Tym samym odpłatnymi będą nawet te czynności, w ramach których świadczenie wzajemne nabywcy ma charakter choćby częściowej ekwiwalentności.
Sprzedaż jest umową odpłatną. Świadczeniem wzajemnym wobec świadczenia sprzedawcy jest zapłata ceny przez kupującego.

(5) dobra wiara nabywcy
Rękojmia wiary publicznej KW nie chroni rozporządzenia dokonanego na rzecz nabywcy, który wiedział albo z łatwością mógł się dowiedzieć, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym (art. 6 ust. 2 UKsWieczHip
art. 6 UKsWieczHip
1. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych albo dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze.
2. W złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć.
3. Jeżeli do dokonania rozporządzenia potrzebny jest wpis w księdze wieczystej, chwila złożenia wniosku o wpis jest rozstrzygająca dla oceny dobrej lub złej wiary nabywcy. Jednakże gdy rozporządzenie dochodzi do skutku dopiero po dokonaniu wpisu, rozstrzyga dzień, w którym rozporządzenie doszło do skutku.
). Momentem miarodajnym dla oceny istnienia dobrej wiary jest moment dokonywania rozporządzenia (wg SN określany jako "chwila zawarcia umowy" (wyrok SN z dnia 21.11.2000 r., sygn. I CKN 1014/00 (OSNC 2001, nr 5, poz. 76 - Lex nr 45453) albo "chwila nabycia" (por. wyrok SN z dnia 20.9.2001 r., sygn. II CKN 277/99 (OSNC 2002, nr 6, poz. 77 - Lex nr 49699)).
Zgodnie jednak z art. 7 KC
art. 7 KC
Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
dobrą wiarę należy domniemywać.
W niniejszym kazusie brak jest okoliczności świadczących o braku dobrej wiary C.

(6) brak okoliczności wyłączających rękojmię
Rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyklucza:
  1. wzmianka (o wniosku, apelacji, kasacji) oraz
  2. ostrzeżenie o niezgodności stanu ujawnionego ze stanem rzeczywistym (art. 8 UKsWieczHip
    art. 8 UKsWieczHip
    Rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłącza wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości.
    ).
Ponieważ takiej wzmianki ani ostrzeżenia nie było, rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie została wyłączona.

Rękojmia nie działa także przeciwko tzw. prawom trwałym. Są to prawa wymienione w art. 7 UKsWieczHip
art. 7 UKsWieczHip
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko:
1) prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu,
2) prawu dożywocia,
3) służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej,
4) służebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia,
5) służebnościom przesyłu.
. Skutkiem tego przepisu jest nabycie nieruchomości obciążonej prawami trwałymi, nawet gdyby nie były ujawnione w księdze wieczystej.
d. wynik
C nabył więc własność nieruchomości w dobrej wierze od nieuprawnionego wg art. 5 UKsWieczHip
art. 5 UKsWieczHip
W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).
.
4. Odpowiedź
Właścicielem nieruchomości jest C.

CategoryKazusyNabycieWlasnosciNieruchomosci
Na tej stronie nie ma komentarzy