Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Kazus nr 9 z zakresu hipoteki

kazus dot. stanu prawnego po 20.2.2011

A. STAN FAKTYCZNY
A jest użytkownikiem wieczystym gruntu gminnego, na którym chce prowadzić działalność gospodarczą. Aby zdobyć środki niezbędne do uruchomienia tej działalności zaciągnął w banku B kilka kredytów (jeden na zakup samochodu służbowego (40.000 zł), jeden budowlany (140.000 zł) oraz – przy okazji – jeden kredyt konsumpcyjny na wakacje na Karaibach (20.000 zł)). Do księgi wieczystej wpisano jedną hipotekę zabezpieczającą wszystkie te wierzytelności.
Wkrótce później – na skutek wahań kursów – A zdecydował się na przewalutowanie wierzytelności na euro. Waluta hipoteki nie została jednak zmieniona.
Z dochodów z prowadzonej działalności A spłacił kredyt na zakup samochodu (40.000 zł), ale od razu wziął w banku B nowy kredyt na nabycie wyposażenia nowo wybudowanego biura (30.000 zł).
Ponieważ A nadal brakowało pieniędzy, zaciągnął w banku C kredyt na kwotę 20.000 € i u D na kwotę 40.000 zł. Obydwa kredyty zostały zabezpieczone stosownymi hipotekami. Wnioski o ich wpis wpłynęły tego samego dnia i o tej samej godzinie. Przy dokonywaniu wpisu hipoteki D referendarz jednak pomylił się i wpisał hipotekę do działu trzeciego.
Przy pomocy rodziny i kolejnego banku (E) A spłacił kredyt C. W celu zabezpieczenia wierzytelności E na miejscu dotychczasowej hipoteki C, A ustanowił hipotekę na rzecz E. Wobec tego faktu protestuje D, który wskazuje na to, że w umowie z A ma zapisany zakaz ustanawiania nowych hipotek na miejscu wygasłych.
Tymczasem E, który sam potrzebował gotówki, sprzedał wierzytelność wobec A firmie windykacyjnej F za 10.000 €. Wpis F nie został dokonany.
Użytkowanie wieczyste A, na którym ustanowione były wszystkie hipoteki, zlicytowano ostatecznie za sumę 200.000 zł.

W jakim stopniu zostaną zaspokojeni wierzyciele?

B. ROZWIĄZANIE
W pierwszej kolejności należy ustalić, kto jest w ogóle wierzycielem hipotecznym, gdyż tylko oni zostają zaspokojeni w pierwszej kolejności (zob. art. 65 UKsWieczHip
art. 65 UKsWieczHip
1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).
2. Przedmiotem hipoteki może być także:
1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
3. Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych w ust. 2 pkt 1 i 2.
4. Do hipotek określonych w ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio przepisy o hipotece na nieruchomości.
), a następnie sposób ich zaspokojenia
1. Wierzyciele hipoteczni

a. bank B jako wierzyciel hipoteczny
Do ustanowienia hipoteki umownej niezbędna jest - obok umowy - wierzytelność i wpis hipoteki do KW.
W tym wypadku wierzytelności wynikają z umów kredytowych. Od 20.2.2011 r. jedna hipoteka może też zabezpieczać wiele wierzytelności jednego wierzyciela (art. 681 UKsWieczHip
art. 681 UKsWieczHip
1. Hipoteka umowna może także zabezpieczać kilka wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi.
2. W umowie ustanawiającej hipotekę należy określić stosunki prawne oraz wynikające z nich wierzytelności objęte zabezpieczeniem.
3. Wierzyciel hipoteczny może podzielić hipotekę. Oświadczenie o podziale hipoteki należy złożyć właścicielowi nieruchomości. Podział hipoteki staje się skuteczny z chwilą wpisu w księdze wieczystej.
). Problematyczny jest skutek spłacenia jednej z wierzytelności. Zgodnie z art. 94 UKsWieczHip
art. 94 UKsWieczHip
Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu. Przepis art. 991 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki. Tylko gdyby jasne było, że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu, hipoteka utrzymywałaby się w dotychczasowej wysokości. W niniejszym kazusie było kilka niezależnych od siebie kredytów. Nie było więc jednego stosunku prawnego, lecz kilka. W tym wypadku powinno więc dojść do wygaśnięcia hipoteki w zakresie spłaconej wierzytelności. Nie ma tu zastosowania art. 683 UKsWieczHip
art. 683 UKsWieczHip
Można zastąpić zabezpieczoną wierzytelność inną wierzytelnością tego samego wierzyciela. Do zmiany zabezpieczonej wierzytelności stosuje się przepisy o zmianie treści hipoteki. Zgoda osób, którym przysługują prawa z pierwszeństwem równym lub niższym, nie jest potrzebna.
, zgodnie z którym spłacenie jednej z wierzytelności nie prowadzi do wygaśnięcia hipoteki, jeżeli zabezpiecza ona kolejną wierzytelność. Zastąpienie, o którym mowa w tym wypadku, może dotyczyć tylko hipotek istniejących, a nie wygasłych. Ponieważ nowa wierzytelność nie zastąpiła starej i nie jest objęta dotychczasową hipoteką, nie jest wierzytelnością zabezpieczoną hipotecznie.
Obecnie nie ma problemów również z odmiennością waluty hipoteki i wierzytelności (art. 68 ust. 3 UKsWieczHip
art. 68 UKsWieczHip
1. Hipoteka zabezpiecza wierzytelność pieniężną, w tym również wierzytelność przyszłą.
2. Hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Jeżeli zabezpieczenie hipoteczne jest nadmierne, właściciel obciążonej nieruchomości może żądać zmniejszenia sumy hipoteki.
3. Sumę hipoteki wyraża się w tej samej walucie co zabezpieczona wierzytelność, jeżeli strony w umowie ustanawiającej hipotekę nie postanowiły inaczej.
). Przewalutowanie wierzytelności bez zmiany waluty hipoteki nie wpływa więc na ich istnienie.
Ponieważ hipoteka B skutecznie została ustanowiona, ale częściowo wygasła, B jest wierzycielem hipotecznym A. Wierzytelność hipoteczna wynosi 160.000 zł (140.000 + 20.000).

b. C jako wierzyciel hipoteczny
Hipoteka na rzecz C została skutecznie ustanowiona, lecz wygasła z chwilą spłacenia wierzytelności. C nie jest więc wierzycielem hipotecznym.

c. D jako wierzyciel hipoteczny
D jest natomiast nadal wierzycielem hipotecznym, gdyż jego hipoteka została skutecznie ustanowiona i nie wygasła nawet na skutek działań A z E. Hipoteka powinna zostać jednak wpisana została do działu czwartego księgi wieczystej (zob. art. 25 ust. 1 pkt 4 UKsWieczHip
art. 25 UKsWieczHip
1. Księga wieczysta zawiera cztery działy, z których:
1) pierwszy obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej własnością,
2) drugi obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego,
3) trzeci przeznaczony jest na wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych, z wyjątkiem hipotek, na wpisy ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym oraz na wpisy innych praw i roszczeń, z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek,
4) czwarty przeznaczony jest na wpisy dotyczące hipotek.
2. Księga wieczysta dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu zawiera cztery działy, z których:
1) pierwszy obejmuje oznaczenie lokalu lub domu jednorodzinnego oraz oznaczenie nieruchomości, z którą jest związany,
2) drugi obejmuje wpisy dotyczące osoby, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
3) trzeci jest przeznaczony na wpisy ograniczeń w rozporządzaniu prawem oraz wpisy innych praw i roszczeń, z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek,
4) czwarty jest przeznaczony na wpisy dotyczące hipotek.
3. Księgi wieczyste prowadzi się według ustalonych wzorów, obejmujących poszczególne działy księgi wieczystej.
). Jednakże nieprawidłowy wpis nie powoduje zahamowania powstania hipoteki, gdyż dokonanie wpisu w niewłaściwym łamie lub dziale nie powoduje jego nieważności, albowiem podział księgi wieczystej ma charakter wyłącznie porządkowy (IgnatowiczStefaniukPrawoRzeczowe (2003), str. 332).

d. E jako wierzyciel hipoteczny
E mógłby nabyć hipotekę na miejscu dotychczasowej hipoteki C. Do 20.2.2011 r. takie rozwiązanie nie było możliwe, gdyż obowiązywała zasada posuwania się hipotek naprzód. Z chwilą spłacenia C, na miejsce tej hipoteki przesunęłaby się hipoteka D. Zastrzeżenie, na które powołuje się D, jest w świetle art. 1018 UKsWieczHip
art. 1018 UKsWieczHip
Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się do nierozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym.
niedopuszczalne, a wobec tego nieważne (art. 58 § 1 KC
art. 58 KC
§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
).
Od 20.2.2011 dopuszczalne jest rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym (art. 1011 UKsWieczHip
art. 1011 UKsWieczHip
1. W razie wygaśnięcia hipoteki właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym. Może on ustanowić na tym miejscu nową hipotekę albo przenieść na nie za zgodą uprawnionego którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość.
2. Jeżeli hipoteka wygasła tylko częściowo, właściciel może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym w tej części.
i nast.). W razie wygaśnięcia hipoteki użytkownik wieczysty nieruchomości może więc w granicach wygasłej hipoteki rozporządzić opróżnionym miejscem hipotecznym w ten sposób, że ustanawia na tym miejscu nową hipotekę. E stał się więc wierzycielem hipotecznym A.
Jednakże na skutek przelewu wierzytelności, zgodnie z art. 79 ust. 1 UKsWieczHip
art. 79 UKsWieczHip
1. W razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.
2. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza.
, w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka. Należy jednak ustalić, czy przelew wierzytelności był skuteczny i jakie są konsekwencje braku wpisu F.
Skuteczność przelewu ocenia się wg art. 509 KC
art. 509 KC
§ 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.
§ 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
i nast. (więcej nt. przeniesienia hipoteki w: PrzeniesienieHipoteki). Wpis nowego wierzyciela jest natomiast niezbędny wg art. 79 ust. 1 zd. 2 UKsWieczHip
art. 79 UKsWieczHip
1. W razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.
2. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza.
.
Wobec braku wpisu F nie nabył więc hipoteki. E jest nadal wierzycielem hipotecznym, a jego wierzytelność wynosi 20.000 €.

e. F jako wierzyciel hipoteczny
Ustalono powyżej, że F nie nabył hipoteki, albowiem nie dokonano niezbędnego wpisu w księdze wieczystej (art. 79 ust. 1 zd. 2 UKsWieczHip
art. 79 UKsWieczHip
1. W razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.
2. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza.
).

f. wynik pośredni
Wierzycielami są więc:
  • B - kwota 160.000 zł,
  • D - kwota 40.000 zł i
  • E - kwota 20.000 € (ca. 80.000 zł).
2. Zasady zaspokojenia wierzycieli
Jeżeli z licytacji użytkowania wieczystego uzyskano 200.000 zł to B uzyska zaspokojenie w pełnej wysokości, gdyż ma pierwszeństwo przed pozostałymi, albowiem jego hipoteka została wpisana najwcześniej (art. 249 KC
art. 249 KC
§ 1. Jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (pierwszeństwo).
§ 2. Przepis powyższy nie uchybia przepisom, które określają pierwszeństwo w sposób odmienny.
).
Natomiast D i E muszą być zaspokojeni proporcjonalnie z pozostałych 40.000 zł, gdyż ich hipoteki mają takie samo pierwszeństwo (art. 10110 UKsWieczHip
art. 10110 UKsWieczHip
Hipotece ustanowionej na opróżnionym miejscu hipotecznym lub przeniesionej na opróżnione miejsce hipoteczne przysługuje pierwszeństwo takie samo jak wygasłej hipotece.
) oraz art. 12 ust. 2 UKsWieczHip
art. 12 UKsWieczHip
1. O pierwszeństwie ograniczonych praw rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu.
2. Prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie mają równe pierwszeństwo.
i art. 29 UKsWieczHip
art. 29 UKsWieczHip
Wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a w wypadku wszczęcia postępowania z urzędu - od chwili wszczęcia tego postępowania.
). Ponieważ suma wierzytelności D i E wynosi ok. 120.000 zł, to wierzytelność D stanowi 1/3 a wierzytelność E ok 2/3 z tej sumy. D otrzyma więc ok. 13.000 zł (1/3 z pozostałych po zaspokojeniu B 40.000 zł) zaś E ok. 26.000 zł (2/3 z pozostałych po zaspokojeniu B 40.000 zł).

CategoryKazusyHipoteka
Na tej stronie nie ma komentarzy