Kat.: Uniwersytet ludowy
formy kształcenia ustawicznego w Polsce w porównaniu z niemiecką Volkshochschule
A. WSTĘP
Niniejsze opracowanie ma na celu prezentację instytucji niemieckiej Volkshochschule i porównanie jej z polskimi formami kształcenia ustawicznego. W ten sposób chcielibyśmy udzielić odpowiedzi na pytanie, czy warto jest implementować formułę niemieckich uniwersytetów ludowych do Polski czy jednak istniejące już instytucje kształcenia ustawicznego są wystarczające do osiągnięcia celu, jakim jest umożliwienie podnoszenia kwalifikacji przez całe życie.
Punktem wyjścia do dyskusji jest kwestia pojęcia kształcenia ustawicznego. Tutaj spotykają się pojęcia z prawa unijnego oraz krajowego.
B. PŁASZCZYZNA UE
Art. 165 TFUE
1. Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową.
Unia przyczynia się do wspierania europejskich przedsięwzięć w zakresie sportu, uwzględniając jego szczególny charakter, jego struktury oparte na zasadzie dobrowolności oraz uwzględniając jego funkcję społeczną i edukacyjną.
2. Działanie Unii zmierza do:
– rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie i upowszechnianie języków Państw Członkowskich;
– sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli, między innymi poprzez zachęcanie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów;
– promowania współpracy między instytucjami edukacyjnymi;
– rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów edukacyjnych Państw Członkowskich;
– sprzyjania rozwojowi wymiany młodzieży i wymiany instruktorów społeczno-oświatowych a także zachęcania młodzieży do uczestnictwa w demokratycznym życiu Europy;
– popieranie rozwoju kształcenia na odległość;
– rozwoju europejskiego wymiaru sportu, przez popieranie uczciwości i dostępności we współzawodnictwie sportowym oraz współpracy między podmiotami odpowiedzialnymi za sport, jak również przez ochronę integralności fizycznej i psychicznej sportowców, w szczególności tych najmłodszych.
3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z kompetentnymi organizacjami międzynarodowymi w dziedzinie edukacji i sportu, zwłaszcza z Radą Europy.
4. Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:
– Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich,
– Rada przyjmuje zalecenia, na wniosek Komisji.
Art. 166 TFUE
1. Unia urzeczywistnia politykę kształcenia zawodowego, która wspiera i uzupełnia działanie Państw Członkowskich, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść i organizację kształcenia zawodowego.
2. Działanie Unii zmierza do:
– ułatwienia przystosowania się do zmian w przemyśle, zwłaszcza przez kształcenie zawodowe i przekwalifikowanie;
– poprawy kształcenia zawodowego wstępnego i ustawicznego w celu ułatwienia integracji zawodowej i reintegracji z rynkiem pracy;
– ułatwienia dostępu do kształcenia zawodowego i sprzyjania mobilności instruktorów i kształcących się, a zwłaszcza młodzieży;
– pobudzania współpracy w dziedzinie kształcenia między instytucjami edukacyjnymi lub kształcenia zawodowego a przedsiębiorstwami;
– rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów kształcenia Państw Członkowskich.
3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi i kompetentnymi organizacjami międzynarodowymi w dziedzinie kształcenia zawodowego.
4. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki przyczyniające się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich. Rada przyjmuje także na wniosek Komisji zalecenia.
1. Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową.
Unia przyczynia się do wspierania europejskich przedsięwzięć w zakresie sportu, uwzględniając jego szczególny charakter, jego struktury oparte na zasadzie dobrowolności oraz uwzględniając jego funkcję społeczną i edukacyjną.
2. Działanie Unii zmierza do:
– rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie i upowszechnianie języków Państw Członkowskich;
– sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli, między innymi poprzez zachęcanie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów;
– promowania współpracy między instytucjami edukacyjnymi;
– rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów edukacyjnych Państw Członkowskich;
– sprzyjania rozwojowi wymiany młodzieży i wymiany instruktorów społeczno-oświatowych a także zachęcania młodzieży do uczestnictwa w demokratycznym życiu Europy;
– popieranie rozwoju kształcenia na odległość;
– rozwoju europejskiego wymiaru sportu, przez popieranie uczciwości i dostępności we współzawodnictwie sportowym oraz współpracy między podmiotami odpowiedzialnymi za sport, jak również przez ochronę integralności fizycznej i psychicznej sportowców, w szczególności tych najmłodszych.
3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z kompetentnymi organizacjami międzynarodowymi w dziedzinie edukacji i sportu, zwłaszcza z Radą Europy.
4. Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:
– Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich,
– Rada przyjmuje zalecenia, na wniosek Komisji.
Art. 166 TFUE
1. Unia urzeczywistnia politykę kształcenia zawodowego, która wspiera i uzupełnia działanie Państw Członkowskich, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść i organizację kształcenia zawodowego.
2. Działanie Unii zmierza do:
– ułatwienia przystosowania się do zmian w przemyśle, zwłaszcza przez kształcenie zawodowe i przekwalifikowanie;
– poprawy kształcenia zawodowego wstępnego i ustawicznego w celu ułatwienia integracji zawodowej i reintegracji z rynkiem pracy;
– ułatwienia dostępu do kształcenia zawodowego i sprzyjania mobilności instruktorów i kształcących się, a zwłaszcza młodzieży;
– pobudzania współpracy w dziedzinie kształcenia między instytucjami edukacyjnymi lub kształcenia zawodowego a przedsiębiorstwami;
– rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów kształcenia Państw Członkowskich.
3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi i kompetentnymi organizacjami międzynarodowymi w dziedzinie kształcenia zawodowego.
4. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki przyczyniające się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich. Rada przyjmuje także na wniosek Komisji zalecenia.
Generalnie UE nie posiada kompetencji w zakresie kształcenia ustawicznego. Może jedynie stymulować rozwój edukacji o wysokiej jakości poprzez zachęcanie do współpracy między państwami członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności (Art. 165 TFUE). Natomiast w zakresie kształcenia zawodowego jedynie urzeczywistnia politykę kształcenia zawodowego, która też tylko wspiera i uzupełnia działanie państw członkowskich (Art. 166 TFUE). Przepis ten stanowi normę kompetencyjną, która jednak ogranicza PE i Radę do ustanawiania, zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, szczególnych środków w celu uzupełnienia działań podejmowanych w państwach członkowskich. Dodatkowo, w celu osiągnięcia celów określonych w art. 166 TFUE, Rada może na wniosek KE wydawać zalecenia (por. jeszcze Art. 6 lit. c) TFUE). Wyłączono zatem możliwości wydawania środków harmonizujących dotyczących kształcenia zawodowego.
Dotychczasowy dorobek UE w tym zakresie prezentuje się następująco:
- zalecenie 2006/962/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (Dz.U. L 394 z 30.12.2006, s. 10) - określa ramy odniesienia wspierające państwa członkowskie w zapewnianiu, aby młodzi ludzie przed ukończeniem kształcenia i szkolenia rozwinęli kompetencje kluczowe, które będą im służyć w dorosłym życiu oraz w dalszym uczeniu się i życiu zawodowym. Wspiera się w nich również państwa członkowskie w zapewnianiu, aby osoby dorosłe mogły rozwijać i aktualizować swoje kompetencje kluczowe przez całe życie.
- zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (Dz.U. C 111 z 6.5.2008, s. 1) - określa wspólne ramy odniesienia przewidujące osiem poziomów, wyrażonych w formie efektów uczenia się, które można osiągnąć podążając różnymi ścieżkami uczenia się formalnego, pozaformalnego i nieformalnego.
- zalecenie Komisji 2008/867/WE z dnia 3 października 2008 r. w sprawie aktywnej integracji osób wykluczonych z rynku pracy (Dz.U. L 307 z 18.11.2008, s. 11) - wzywa państwa członkowskie do upowszechniania i udoskonalania inwestycji w kapitał ludzki poprzez integracyjną politykę kształcenia i szkoleń, w tym efektywne strategie uczenia się przez całe życie, oraz do dostosowywania systemów kształcenia i szkoleń w odpowiedzi na nowe wymagania w zakresie kompetencji oraz potrzeby w zakresie umiejętności cyfrowych.
- rezolucja Rady z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie lepszego uwzględniania poradnictwa przez całe życie w strategiach uczenia się przez całe życie (Dz.U. C 319 z 13.12.2008, s. 4) - zachęca państwa członkowskie do stosowania czterech zasad przewodnich, mając na celu wspieranie obywateli w sytuacjach przejściowych dotyczących życiowej kariery: sprzyjanie zdobywaniu przez całe życie umiejętności kierowania swoją karierą; ułatwianie wszystkim obywatelom dostępu do usług poradnictwa; stworzenie systemu zapewniania jakości usług poradnictwa; zachęcanie do koordynacji i współpracy różnych podmiotów na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
- wspólne sprawozdanie Rady i Komisji z wdrażania strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020) uznaje za priorytetowe działania w dziedzinie uczenia się dorosłych, między innymi zwiększenie oferty nauki czytania i pisania, umiejętności rozumowania matematycznego i umiejętności cyfrowych oraz zapewnienie wystarczających możliwości drugiej szansy prowadzących do uzyskania kwalifikacji, uznanych w europejskich ramach kwalifikacji, przez osoby nieposiadające kwalifikacji na poziomie 4 EQF. W tym wspólnym sprawozdaniu ujęto również rezultaty średnioterminowe w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego, włączając poprawę dostępu do kwalifikacji dla wszystkich dzięki bardziej elastycznym i drożnym systemom kształcenia i szkolenia zawodowego, w szczególności dzięki ofercie skutecznych i zintegrowanych usług w zakresie poradnictwa oraz udostępnianiu walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego.
- zalecenie Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (Dz.U. C 398 z 22.12.2012, s. 1) - zachęca państwa członkowskie, aby do 2018 r. ustanowiły krajowe rozwiązania w zakresie walidacji (identyfikacji, dokumentacji, oceny i certyfikacji) uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Obejmuje to możliwość poddania się osób bezrobotnych lub osób, którym zagraża bezrobocie, „audytowi umiejętności” w celu określenia ich wiedzy, umiejętności i kompetencji.
- zalecenie Rady z dnia 22 kwietnia 2013 r. w sprawie ustanowienia gwarancji dla młodzieży - postuluje, aby młodzi ludzie w wieku do 25 lat, w ciągu czterech miesięcy od uzyskania statusu osoby bezrobotnej lub zakończenia kształcenia formalnego, otrzymali dobrej jakości ofertę zatrudnienia, kształcenia ustawicznego, przygotowania zawodowego lub praktyk zawodowych. Zachęca się w nim państwa członkowskie do zaoferowania młodzieży wcześnie kończącej naukę i młodzieży o niskich kwalifikacjach ścieżek powrotu do kształcenia i szkolenia lub programów edukacji drugiej szansy, które zapewniałyby środowisko edukacyjne dostosowane do ich specyficznych potrzeb i umożliwiały im uzyskanie niezdobytych wcześniej kwalifikacji.
- konkluzje Rady z dnia 5 i 6 czerwca 2014 r. w sprawie integracji obywateli państw trzecich legalnie przebywających w Unii potwierdzają przyjęte w 2004 r. wspólne zasady podstawowe dotyczące polityki integracji imigrantów w UE, w tym również zasadę mówiącą, że „działania w dziedzinie kształcenia mają decydujące znaczenie dla przygotowania imigrantów, a zwłaszcza ich potomków, do udanego i bardziej aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym”.
- zalecenie Rady z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie integracji osób długotrwale bezrobotnych na rynku pracy (Dz.U. C 67 z 20.2.2016, s. 1) - postuluje, aby najpóźniej po 18 miesiącach bezrobocia osobom długotrwale bezrobotnym zaproponowano dogłębną indywidualną ocenę i usługi doradcze oraz zawarcie umowy w sprawie integracji na rynku pracy obejmującej indywidualną ofertę, a także wskazano im punkt kompleksowej obsługi.
- zalecenie Rady z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie ścieżek poprawy umiejętności: nowe możliwości dla dorosłych (Dz.U. C 484 z 24.12.2016, str. 1—6).
C. PRAWO DO KSZTAŁCENIA
Artykuł 14
Prawo do nauki
1. Każdy ma prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego. (...)
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U. C 326 z 26.10.2012, str. 391—407) stanowi w Art. 14 ust. 1, że każdy ma prawo do nauki oraz dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego. Pod pojęciem kształcenia zawodowego i ustwicznego rozumiane jest przede wszystkim możliwość przekwalifikowania się (Jarass GrCh EU-Grundrechte-Charta Art. 14 nb. 7; Meyer/Bernsdorff, Charta der Grundrechte der Europäischen Union, Art. 14 nb. 15). Ze sformułowania tej regulacji wynika, że każdy ma prawo domagać się niedyskryminującego dostępu do szkół wyższych i kształcenia ustawicznego. Nie wynika jednak z tego przepisu obowiązek zapewnienia miejsc kształcenia ani bezpłatnych form kształcenia (Calliess/Ruffert/Kingreen EU-GRCharta Art. 14 nb. 5). Prawo do nauki
1. Każdy ma prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego. (...)
D. WSPARCIE FINANSOWE I MERYTORYCZNE
Zob. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1288/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające „Erasmus+” : unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu oraz uchylające decyzje nr 1719/2006/WE, 1720/2006/WE i 1298/2008/WE (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, str. 50—73)
UE wspiera finansowo rozwój form podnoszenia kwalifikacji poprzez inicjatywy typu ERASMUS+ oraz - merytorycznie - poprzez elektroniczną platformę na potrzeby nauczania dorosłych w Europie EPALE.E. PROCES KOPENHASKI
"W ramach współpracy między państwami członkowskimi w ramach kształcenia zawodowego powstał tzw. proces kopenhaski (ang. Copenhagen Process). Jego celem jest pogłębienie współpracy państw uczestniczących w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego, a przez to umożliwienie powstania Europejskiego Obszaru Kształcenia Ustawicznego (ang. European Area of Lifelong Learning)." (Anna Siwek-Ślusarek w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 166 nr 166.5).
CategoryPrawoOswiatowe
Na tej stronie nie ma komentarzy
