Umowa wzajemna
rozważania na tle art. 487 § 2 KC
A. Doktryna
Znaczna część doktryny uznaje, że wzajemność ma miejsce wówczas, gdy istnieje pomiędzy świadczeniami "więź zależności świadczenia jednej strony od świadczenia drugiej strony" (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 7, nb. 318; Wiśniewski w: BieniekKomentarzKC, wyd. 6, art. 487 uw. 3). Nie jest rozstrzygająca natomiast ekwiwalentność (zwłaszcza ekonomiczna) świadczeń.
Odpłatność nie przesądza więc o wzajemności. Konieczne jest więc zbadanie każdego przypadku z osobna. Ustalenia wymaga wówczas, czy każda ze stron zobowiązuje się "dlatego i z zastrzeżeniem, że otrzyma świadczenie drugiej strony" (Radwański, ibidem; Wiśniewski, ibidem).
Co do tego, czy umowy, których essentialia negotii nie rozstrzygają, czy mają kształt jednostronnie czy dwustronnie zobwowiązujących (np. przechowanie, zlecenie), są umowami wzajemnymi czy też tylko odpłatnymi ale niewzajemnymi, nie ma jedności (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 325). Prowadzi to do konsekwencji, że to strony mocą własnych oświadczeń woli kształtują kontrakt jako wzajemny.
Odmienny pogląd uznaje, że umowa ma charakter umowy wzajemnej wówczas, gdy pomiędzy świadczeniami stron kontraktu istnieje ekwiwalentność w sensie subiektywnym (CzachorskiZobowiazania, wyd. 8, str. 129 - 130).
B. Orzecznictwo
Stanowisko pośrednie zajmuje Sąd Najwyższy. W jego przekonaniu konieczne jest wystąpienie zarówno elementu ekonomicznej ekwiwalentności świadczeń jak i to, że każda ze stron zobowiązuje się przy tym dlatego, że otrzyma świadczenie drugiej strony (wyrok z 2.4.2004, sygn. akt: III CK 537/2002, niepubl. oraz w wyrok z tego samego dnia w spr. III CK 417/2002, niepubl.).
C. Rozstrzygnięcia jednostkowe.
Umowa przedwstępna (art. 389 KC
art. 389 KC
§ 1. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.
§ 2. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.
, art. 390 KC§ 1. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.
§ 2. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.
art. 390 KC
§ 1. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.
§ 2. Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
§ 3. Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
) nie jest umową wzajemną (SN w wyroku z 2.4.2004, sygn. akt: III CK 537/2002, niepubl. oraz w wyrok z tego samego dnia w spr. III CK 417/2002, niepubl.), choć może być ukształtowana jako umowa dwustronnie zobowiązująca.§ 1. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.
§ 2. Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
§ 3. Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
Umowa zlecenia jest umową wzajemną, jeżeli strony nadały jej taki charakter, w szczególności gdy są to umowy odpłatne (Ogiegło w: SystemPrawaPrywatnegoTom7, 2. wyd., § 56 nb. 14; por. także art. 734 KC
art. 734 KC
§ 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
§ 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.
). § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
§ 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie nie ma charakteru umowy wzajemnej, gdyż brak jest świadczenia wierzyciela (sporne).
Umowa poręczenia (art. 876 KC
art. 876 KC
§ 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
§ 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.
) nie jest umową wzajemną, nawet jeżeli ustalono odpłatność poręczenia§ 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
§ 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.
Umowa ubezpieczenia (art. 805 KC
art. 805 KC
§ 1. Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.
§ 2. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:
1) przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;
2) przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.
§ 3. Do renty z umowy ubezpieczenia nie stosuje się przepisów kodeksu niniejszego o rencie.
§ 4. Przepisy art. 3851-3853 stosuje się odpowiednio, jeżeli ubezpieczającym jest osoba fizyczna zawierająca umowę związaną bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
i nast), zob. MalinowskaPrawoAsekuracyjne2009§ 1. Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.
§ 2. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:
1) przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;
2) przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.
§ 3. Do renty z umowy ubezpieczenia nie stosuje się przepisów kodeksu niniejszego o rencie.
§ 4. Przepisy art. 3851-3853 stosuje się odpowiednio, jeżeli ubezpieczającym jest osoba fizyczna zawierająca umowę związaną bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
CategoryLeksykonU CategoryInstytucjePrawaCywilnego CategoryUmowaCywilnoprawna
Na tej stronie nie ma komentarzy
