Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Schemat: Roszczenie negatoryjne z art. 222 § 2 KC

przesłanki roszczenia

Na treść roszczenia negatoryjnego z art. 222 § 2 KC składają się następujące przesłanki:

1. legitymacja czynna do podniesienia roszczenia,
2. naruszenie własności w inny sposób niż przez pozbawienie faktycznego władztwa oraz
3. bezprawność naruszenia.

A. LEGITYMACJA CZYNNA
Usunięcia naruszeń prawa własności mogą domagać się tylko podmioty uprawnione. Należy do nich z pewnością właściciel, gdyż przepis art. 222 § 2 KC dotyczy ochrony właśnie prawa własności. Należy jednak pamiętać, iż ograniczenie właściciela w rozporządzaniu przedmiotem własności (por. np. art. 75 PrUpNapr) prowadzi do wyłączenia legitymacji czynnej także w przypadku roszczeń negatoryjnych.
Także współwłaściciel byłby, na mocy art. 209 KC, uprawniony do zgłoszenia żądania, jeżeli wykazałby, iż dochodzenie roszczenia zmierza do zachowania wspólnego prawa.
Trzeba pamiętać, że na mocy przepisów szczególnych (art. 233 KC i art. 690 KC) uprawniony do podniesienia roszczenia o ochronę byłby także użytkownik wieczysty (art. 232 KC) oraz najemca lokalu (art. 690 KC) i dzierżawca (art. 694 KC w zw. z art. 690 KC). Ponadto z mocy art. 251 KC roszczenie negatoryjne przysługuje uprawnionemu z tytułu ograniczonych praw rzeczowych

B. NARUSZENIE WŁASNOŚCI
W roszczeniu art. 222 § 2 KC chodzi o takie naruszenia własności, które nie polegają na pozbawieniu władztwa nad rzeczą. Rozumie się pod tym pojęciem trwałe i bezprawne wkroczenie w sferę uprawnień właściciela, nie pociągające za sobą utraty przez właściciela władztwa, które jednak uniemożliwia lub utrudnia właścicielowi wykonywanie służących mu uprawnień w sposób odpowiadający treści własności (Dybowski w: SystemPrawaCywilnegoTomII, 1977 r. str. 529 - 530). Chodzi więc o takie oddziaływania, które utrudniają korzystanie z rzeczy np. poprzez jej uszkodzenie, dokonywanie zmian w zakresie przeznaczenia, szkodliwe imisje (zapachy, hałasy itp.) i inne, które jednak zawsze muszą pochodzić od człowieka.

1. Oddziaływanie na rzecz
Oddziaływania na rzecz można generalnie podzielić na oddziaływania fizyczne oraz imisje.

a. oddziaływania fizyczne
Oddziaływania fizyczne polegają na wpływaniu na substancję rzeczy (uszkadzanie, niszczenie) albo na jej przydatność do użytku (np. spuszczanie powietrza z kół pojazdu). Oddziaływania te najmocniej ingerują w prawo własności i są z tego powodu generalnie zakazane na mocy art. 140 KC.

b. imisje
Imisje dzielą się z kolei na imisje bezpośrednie i imisje pośrednie.
Imisje bezpośrednie polegające na celowym i bezpośrednim kierowaniu substancji na cudzą rzecz, są również - podobnie jak oddziaływania fizyczne - generalnie w każdej postaci niedopuszczalne, albowiem naruszają wyłączność właściciela w korzystaniu z rzeczy (art. 140 KC).
Natomiast imisje pośrednie są z reguły dozwolone, albowiem stanowią one skutek normalnego korzystania z rzeczy, którego nie da się uniknąć. Stają się niedopuszczalne dopiero wówczas, gdy ich skala przekroczy przeciętną miarę (art. 144 KC, więcej w komentarzu do tego przepisu). Nie wszystkie jednak postaci imisji pośrednich są w Polsce uważane za naruszenia własności. Nie ma większych zastrzeżeń co do tego, że ingerencję w prawo własności stanowią imisje pozytywne oraz imisje materialne.
Imisje materialne polegają na tym, iż z rzeczy, będącej ich źródłem, przenikają na inną rzecz określone substancje lub siły. Imisje pozytywne mają miejsce wówczas, gdy siły te lub substancje przechodzą ze źródła na inną rzecz, a więc są "dostarczane".
Problematyczny jest natomiast status imisji pośrednich niematerialnych (idealnych) oraz imisji pośrednich negatywnych.
Istotą imisji negatywnych jest natomiast to, iż pozbawiają one rzecz dostępu do sił lub substancji w otoczeniu (zasłonięcie światła lub widoku, odcięcie dopływu wody itp.). Przeważający pogląd dopuszcza stosowanie wobec nich zasad wynikających z art. 144 KC, a więc tym samym uznaje je za naruszenie własności w rozumieniu art. 222 § 2 KC. Argumentem jest tu przede wszystkim brzmienie zarówno art. 222 § 2 jak i art. 144, które nie rozróżniają między dostarczaniem a pozbawianiem substancji lub sił.
Inaczej są traktowane imisje niematerialne, których sens polega na oddziaływaniu na sferę psychiczną właściciela innej rzeczy (wywoływanie poczucia zagrożenia, naruszanie poczucia estetyki itp.). Uważa się, iż nie podlegają one pod regulacje art. 144 KC a wobec tego nie stanowią przedmiotu roszczenia negatoryjnego. Ochrona przed takimi ingerencjami odbywa się w oparciu o przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych).

2. Oddziaływania pochodzące od człowieka
Roszczenie negatoryjne przysługuje wyłącznie wówczas, gdy naruszenie pochodzi od człowieka. Mamy z tym do czynienia wówczas, gdy człowiek ma wpływ na występowanie naruszeń, a więc od jego woli zależy, czy mają one miejsce. Wykluczona są więc możliwość zastosowania przepisu art. 222 § 2 KC w sytuacji, gdy naruszenia są skutkiem działania żywiołów natury (trzęsienia ziemi, obsunięcia, powodzie), chyba że istniała możliwość zapobiegnięcia ich skutkom (stworzenie zabezpieczeń przeciwpowodziowych albo wzmacniających).

C. BRAK OBOWIĄZKU ZNOSZENIA NARUSZEŃ
Roszczenie negatoryjne jest wykluczone, gdy zachodzi obowiązek znoszenia ingerencji w uprawnienia właściciela. Wkroczenie w sferę uprawnień właściciela jest bezprawne, gdy jeżeli dokonane zostało wbrew woli właściciela i nie znajduje oparcia w przepisach prawnych (Dybowski w: SystemPrawaCywilnegoTomII, 1977, str. 530). Jeżeli istnieje obowiązek znoszenia (tolerowania) przez właściciela naruszeń jego prawa, ingerencja nie jest bezprawna. Źródłem obowiązku znoszenia naruszeń prawa własności może być:

• umowa,
• ustawa lub
• akt władczy.

1. Obowiązek znoszenia wynikający z umowy
Obowiązek tolerowania oddziaływań na nieruchomość może wynikać również z umowy zawartej między właścicielem nieruchomości, na którą wpływają imisje oraz emitentem. Granicą dla takiej umowy są - zgodnie z art. 353¹ KC - natura zobowiązania, ustawy i zasady współżycia społecznego.

2. Obowiązek znoszenia wynikający z ustawy
Jeżeli chodzi o regulacje ustawowe to mogą wynikać one zarówno z przepisów prawa cywilnego jak i administracyjnego. Wśród cywilnoprawnych przepisów wymienić należy głównie regulacje tzw. prawa sąsiedzkiego, czyli np. art. 142 KC, art. 144 KC (więcej zob. Art144KC) i art. 149 zd. 1 KC. Ponadto zastosowanie powinny mieć ogólne przepisy wykluczające bezprawność np. art. 423 KC.

3. Obowiązek znoszenia wynikający z aktu władczego
Aktem władczym uzasadniającym konieczność tolerowania skutków działalności na gruncie sąsiednim może być

• orzeczenie sądu lub
• akt administracyjny.

Kasprzyk (zob. KasprzykNP1988) uznaje, iż konieczność znoszenia oddziaływań na mocy aktu administracyjnego zachodzi tylko wówczas, gdy jest to akt nakazujący albo zakazujący wykonywania określonych działań. Akty te konkretyzują bowiem postanowienia ustawowe. Nie mają natomiast mocy prekluzyjnej "zwykłe" akty administracyjne,, albowiem ich celem jest ochrona innych interesów (zazwyczaj publicznych) niż czyni to prawo cywilne polegające na ochronie interesów podmiotów prywatnych.

---

CategoryRoszczeniaPrawnorzeczowe CategorySchematy CategoryOchronaWlasnosci