Roszczenie negatoryjne z art. 222 § 2 KC
roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, art. 222 § 2 alt. 1 KC
A. Cel roszczenia
Roszczenie to zmierza do przywrócenia właścicielowi niezakłóconego władztwa nad rzeczą i usunięcie władztwa osoby nieuprawnionej (Wójcik w: SystemPrawaCywilnegoTomII, 1977, str. 535; RudnickiKomentarzKC (2001), art. 222 – 223, Nr 17 (str. 310). Istnieją trzy możliwości wykładni przywrócenia stanu zgodnego z prawem.
2. Stanowisko pośrednie
Przedstawiciele wąskiego pojmowania pojęcia “przywrócenia stanu zgodnego z prawem”, którzy ograniczają się tylko do przyznania właścicielowi prawa do wycofania się z ingerencji w sferę cudzej własności, co obejmuje również obowiązek usunięcia bezpośrednich skutków naruszenia (Zbiegień w: OsajdaKomentarzKC (2011), art. 222 nb. 32 [uwaga - zrównuje "żądanie stanu zgodnego z prawem" z żądaniem "przywrócenia stanu poprzedniego" z art. 363 KC]; Filipiak w: KidybaKomentarzKC (2009), art. 222 uw. 14; Cisek w: GniewekKCKomentarz, art. 222 nb. 33 i 35; GniewekKCKomentarz (2001), art. 222 uw. 3 pkt 16; tenże w: SystemPrawaPrywatnegoTom3 (2003) § 31 nb. 334; por. Szachułowicz, NP 1965, str. 1275; DybowskiOchronaWlasnosci, str. 352).
3. Najszersza wykładnia
Przedstawiciele najszerszej wykładni przyjmują, że naruszający własność może zostać zobowiązany także do "usunięcia wszystkich bezprawnie dokonanych zmian" (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC (2011), art. 222 nb. 18; RudnickiKomentarzKC (2001), art. 222–223 nr 17 (S. 309)).
Przedstawiciele wąskiego pojmowania pojęcia “przywrócenia stanu zgodnego z prawem”, którzy ograniczają się tylko do przyznania właścicielowi prawa do wycofania się z ingerencji w sferę cudzej własności, co obejmuje również obowiązek usunięcia bezpośrednich skutków naruszenia (Zbiegień w: OsajdaKomentarzKC (2011), art. 222 nb. 32 [uwaga - zrównuje "żądanie stanu zgodnego z prawem" z żądaniem "przywrócenia stanu poprzedniego" z art. 363 KC]; Filipiak w: KidybaKomentarzKC (2009), art. 222 uw. 14; Cisek w: GniewekKCKomentarz, art. 222 nb. 33 i 35; GniewekKCKomentarz (2001), art. 222 uw. 3 pkt 16; tenże w: SystemPrawaPrywatnegoTom3 (2003) § 31 nb. 334; por. Szachułowicz, NP 1965, str. 1275; DybowskiOchronaWlasnosci, str. 352).
3. Najszersza wykładnia
Przedstawiciele najszerszej wykładni przyjmują, że naruszający własność może zostać zobowiązany także do "usunięcia wszystkich bezprawnie dokonanych zmian" (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC (2011), art. 222 nb. 18; RudnickiKomentarzKC (2001), art. 222–223 nr 17 (S. 309)).
4. Własne stanowisko
Jedynie pierwszy z poglądów nie powoduje problemów z rozgraniczeniem stosowania przepisów negatoryjnych i deliktowych. On też chyba tak naprawdę oddaje wolę ustawodawcy, który niniejszym roszczeniem zmierza wyłącznie do wykluczenia oddziaływań na cudzą własność. Roszczenie to powinno ograniczać się więc do usunięcia źródła oddziaływań. Odrzucić należy więc koncepcję dopuszczającą żądanie usunięcia wszelkich naruszeń oddziaływań.
Pozostaje kwestia, czy akcja z art. 222 § 2 KC
Wydaje się więc, iż orzekając o roszczeniu z art. 222 § 2 KC
Jedynie pierwszy z poglądów nie powoduje problemów z rozgraniczeniem stosowania przepisów negatoryjnych i deliktowych. On też chyba tak naprawdę oddaje wolę ustawodawcy, który niniejszym roszczeniem zmierza wyłącznie do wykluczenia oddziaływań na cudzą własność. Roszczenie to powinno ograniczać się więc do usunięcia źródła oddziaływań. Odrzucić należy więc koncepcję dopuszczającą żądanie usunięcia wszelkich naruszeń oddziaływań.
Pozostaje kwestia, czy akcja z art. 222 § 2 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
ma również zmierzać do usunięcia bezpośrednich skutków naruszenia. Należy zauważyć, że żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem (art. 222 § 2 KC§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
, art. 323 PrOchrŚrodow§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
art. 323 PrOchrŚrodow
1. Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie.
2. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna.
) nie można utożsamiać z żądaniem przywrócenia stanu poprzedniego (art. 151 KC1. Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie.
2. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna.
art. 151 KC
Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nie uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczenia granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.
, art. 193 KCJeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nie uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczenia granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.
art. 193 KC
§ 1. Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub pomieszane w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały we współwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych.
§ 2. Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe, rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi.
, art. 343 KC§ 1. Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub pomieszane w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały we współwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych.
§ 2. Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe, rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi.
art. 343 KC
§ 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
, art. 344 KC§ 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
§ 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
art. 344 KC
§ 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
§ 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
, art. 363 KC§ 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
§ 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
art. 363 KC
§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.
§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.
, art. 662 § 3 KC§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.
§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.
art. 662 KC
§ 1. Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu.
§ 2. Drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę.
§ 3. Jeżeli rzecz najęta uległa zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmujący odpowiedzialności nie ponosi, wynajmujący nie ma obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego.
, art. 676 KC§ 1. Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu.
§ 2. Drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę.
§ 3. Jeżeli rzecz najęta uległa zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmujący odpowiedzialności nie ponosi, wynajmujący nie ma obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego.
art. 676 KC
Jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący, w braku odmiennej umowy, może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.
). Owszem, niekiedy zakres obydwu żądań będzie się pokrywał. Będzie tak wówczas, gdy stan istniejący przed ingerencją był stanem odpowiadającym prawu. Jednak przywrócenie stanu poprzedniego oznacza, iż należy w 100% odtworzyć indywidualną sytuację istniejącą wtedy, zanim doszło do ingerencji. Natomiast przywrócenie stanu zgodnego z prawem ma prowadzić do uzyskania stanu, który odpowiada standardom wyznaczonym przez normy prawne, a więc w sposób generalny. Różnica ta będzie chyba najlepiej widoczna w sytuacjach związanych z naruszeniem elementów środowiska: w przypadku zanieczyszczenia wody klasy I przywrócenie stanu poprzedniego zostanie osiągnięte, gdy parametry wód po działaniach restytucyjnych będą tożsame z parametrami wody klasy I. Dla osiągnięcia stanu zgodnego z prawem wystarczy za to doprowadzenia do minimalnej czystości wody, a więc takiej która mieści się w minimalnych standardach. Można sobie wyobrazić również sytuację odwrotną: zanieczyszczona zostanie woda i tak niespełniająca minimalnych kryteriów czystości. W tym wypadku stan zgodny z prawem zostanie stworzony, gdy woda zostanie oczyszczona tak dalece, aż będzie mogła zostać zakwalifikowana jako woda odpowiadająca standardom czystości określonym w aktach normatywnych. Dla zaspokojenia roszczenia o przywrócenie stanu poprzedniego wystarczy natomiast powrót do wcześniejszych poziomów zanieczyszczeń.Jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą, wynajmujący, w braku odmiennej umowy, może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.
Wydaje się więc, iż orzekając o roszczeniu z art. 222 § 2 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
należy mieć jedynie na celu stworzenie stanu wg standardów normatywnych. Czasem będzie wystarczało wycofanie się z ingerencji. Niekiedy jednak będzie konieczne podjęcie dodatkowych działań i wysiłku w celu stworzenia stanu pożądanego. Nie powinno się natomiast ograniczać roszczenia z art. 222 § 2 KC§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
tylko dlatego, iż zobowiązywałoby to do działań wychodzących poza likwidację źródła emisji. Z uwagi na różny zakres roszczeń deliktowych zmierzających do przywrócenia stanu poprzedniego i negatoryjnych prowadzących do stworzenia stanu zgodnego z prawem, istnienie zbieżność faktyczna, która - jak wspomniałem - nie może wpływać na ograniczenie roszczeń.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
B. Przesłanki roszczenia
Przesłanki roszczenia negatoryjnego zostały przedstawione w osobnym schemacie, zob.: SchematRoszczenieNegatoryjne222KC.
CategoryOchronaWlasnosci CategoryRoszczeniaPrawnorzeczowe
Na tej stronie nie ma komentarzy
