Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Wersja [20863]

To jest stara wersja RekomunalizacjaUslugPublicznych utworzona przez MarcinKrzymuski, 2016-02-25 12:49:52.

 

Rekomunalizacja usług publicznych

nowy trend w sposobie realizacji zadań przez JST

W Niemczech coraz częściej mowa jest o rekomunalizacji usług publicznych. Istotą procesu jest rezygnacja z realizacji zadań publicznych za pośrednictwem podmiotów prywatnych. Zadania własne gmin są więc ponownie wykonywane przez jej własne jednostki. W niniejszym opracowaniu zostaną przedstawione przyczyny tego zjawiska oraz obszary, na których jest ono najbardziej widoczne. Następnie przedstawione zostaną przykłady działań polskich jednostek samorządowych świadczących o pojawieniu się tendencji rekomunalizacyjnych w Polsce. Przeanalizowane zostaną także regulacje prawne pozwalające przejęcie usług publicznych przez gminy.

A. Wstęp
Nie tylko przez Europę przetacza się aktualnie fala wydarzeń, w wyniku których usługi użyteczności publicznej realizowane dotychczas przez podmioty prywatne powracają do podmiotów publicznych (Bauer2012, s. 333; Lobina2015).
Mówi się o zmianie paradygmatu w gospodarce komunalnej czy kryzysie prywatyzacji (Bauer2012, s. 329-330). Trudno jednak ocenić, czy mamy do czynienia z chwilową modą czy stałym trendem. Faktycznie w wielu przypadkach samorządy i państwo przejęły z powrotem zadania publiczne od podmiotów prywatnych. Dużo mówi się również o tych wydarzeniach, ale to nie oznacza jeszcze, że faktycznie mamy do czynienia z renesansem wykonywania zadań publicznych przez podmioty tego sektora. Być może zmniejsza się ilość prywatyzacji (co nie dziwi, skoro coraz mniej obszarów pozostaje do sprywatyzowania); są także spektakularne Trzeba zatem odróżnić modny temat od rzeczywistych prądów w polityce komunalnej. Można chyba jednak stwierdzić, że wahadło dotychczas wychylone w stronę prywatyzacji wraca w stronę komunalizacji. Libbe2012, 28, stwierdza, że trend widoczny jest w sektorze energetycznym (Niemcy) i zaopatrzenia w wodę (Francja)
Ustawodawcy w Niemczech forsują powrót do usług komunalnych (np. Brandenburgia - nowelizacja Kommunalverfassung przez "Gesetz zur Stärkung der kommunalen Daseinsvorsorge" (GVBl. 2012, Nr 1, s. 1)

W Polsce na razie temat nie jest szeroko dyskutowany. Raczej jest tenndencja do prywatyzacji (zob. gospodarkę odpadami i nakaz przeprowadzania przetargów). Pytanie jest bowiem, czy w Polsce doszło do tak dalekiej prywatyzacji, że w ogóle można mówić o odejściu od niej na korzyść komunalizacji.

1. Aparat pojęciowy
Rekomunalizacja - insourcing - neokomunalizacja
Najprościej: przejęcie zadań publicznych, uprzednio przekazanych podmiotom prywatnym (spoza sektora publicznego), z powrotem przez administrację publiczną (państwową i samorządową).
Bauer2012, s. 334: lustrzane odbicie prywatyzacji

B. Przyczyny i obszary rekomunalizacji
1. Przyczyny (motywy)
Libbe2012 wymienia m.in,:
  • niższe koszty operacyjna,
  • niewydolność rynku regionalnego
  • wspieranie lokalnego rynku pracy
  • krytyka obywateli wobec prywatyzacji
  • jakość i pewność usług
  • rozwój zamówień typu
Kryzys finansowy i gospodarczy wynikający z zawodności mechanizmów prywatnoprawnych (Bauer2012, s. 334-335)
Nieudane i budzące wątpliwości (także z uwagi na afery) procesy prywatyzacyjne, niespełnienie pokładanych nadziei (Bauer2012, s. 335). Okazało się, że sfera prywatna wcale niekoniecznie działa w sposób bardziej efektywny i ekonomiczny (tańszy) niż segment publiczny. Ponadto wiele innych powodów (np. Bauer2012, s. 335 wymienia jeszcze renesans idei samorządu, poczucia wspólnoty lokalnej, samoświadomości gmin, zwrot w postrzeganiu usług jako służących ogółowi zamiast maksymalizacja profitów, chęć przełamania prywatnych monopoli powstałych po prywatyzacji zadań publicznych, utworzenie efektywnie działających przedsiębiorstw komunalnych i wynikająca stąd poprawa jakości, utrzymanie miejsc pracy, obniżenie kosztów, możliwości sfinansowania deficytów z dochodów z innych obszarów itp.)

2. Obszary
W zasadzie rekomunalizacja obejmuje te same obszary usług użyteczności publicznej, które dadzą się sprywatyzować (katalog: Bauer2012, s. 334). Należą tutaj zatem wszelkiego rodzaju usługi publiczne, rozumiane jako usługi (świadczone) w ogólnym interesie gospodarczym (art. 14 TFUE, art. 106 TFUE), czyli zadania o charakterze użyteczności publicznej (~ usługa powszechnie dostępna, por. art. 2 UGOspKomunal
art. 2 UGOspKomunal
Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.
) i zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty (art. 7 USamorzGm
art. 7 USamorzGm
1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
3a) działalności w zakresie telekomunikacji,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
18) promocji gminy,
19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
).
Libbe2012 wymienia:
  • zaopatrzenie w energię (uwaga: upływ umów koncesyjnych) - dominują Niemcy
  • zaopatrzenie w wodę (rzadziej, bo z reguły zakłady wodno-ściekowe są jednak we władaniu podmiotów publicznych) - głównie we Francji (Paryż, Grenoble)
  • gospodarka odpadami (w Polsce chyba całkowicie sprywatyzowana; w Niemczech wprawdzie zdarzyło się kilka sytuacji, że gosp. odpadami znów będzie realizowana przez podmioty publiczne (zob. Landkreis Ucekrmark i in. wymienione przez Libbe2012),
  • szpitale (w Niemczech w 2009 r. było więcej szpitali w rękach prywatnych niż w władaniu publicznym, ale wydaje się, że trend prywatyzowanie się zatrzymał, Libbe2012, s. 13)

Niektóry obszary są jednak dość odporne na prywatyzację (np. transport publiczny), gdyż wymagają dużych inwestycji i od początku wiadomo, że nie są ekonomiczne, choć były wypadki powrotu do formy publicznoprawnej (Kiel, Libbe2012, s. 12)

C. Typologia
Wg Bauera (Bauer2012, s. 337):
  1. rekomunalizacja majątkowa (odkup udziałów we wcześniejszych przedsiębiorstwach komunalnych, odkup nieruchomości)
  2. rekomunalizacja organizacyjna (zwiększenie udziałów komunalnych w przedsiębiorstwach mieszanych, przekształcenie spółek prawa prywatnego w zakłady adm., utworzenie nowych spółek komunalnych)
  3. rekomunalizacja operacyjna (przejęcie na powrót zadań zleconych podmiotom prywatnym, rezygnacja z zamówień po wygaśnięciu umów (w tym PPP) i realizacja zadań poprzez własne przedsiębiorstwa

Alternatywy: wszelkiego rodzaju public-public-partnership (Bauaer2012, 337)

D. Ramy prawne rekomunalizacji
Zasady, które ułatwiają/hamują rekomunlizację: Bauer2012, s. 336
1. Prawo europejskie
art. 345 TFUE + art. 14 TFUE + art. 106 ust. 2 TFUE
KE Usługi w ogólnym interesie gospodarczym, KOM 2000(528)
Niemożność pogodzenia zasad wolnego rynku (dążenie do zysku, zaniedbywanie standardów z uwagi na ich kosztowność, gorsze warunki pracy dla zatrudnionych) z koniecznością zapewnienia dostępu do usług publicznych
Zagrożenie dla stabilności świadczenia usług publicznych (upadłość podmiotów prywatnych)
Zasada subsydiarności została rozszerzona na podmioty lokalne (Frenz, WRP 2008, 74). Ponadto rynek wewnętrzny to już niekoniecznie rynek z wolną konkurencją (Frenz, WRP 2008, 74).
Art. 14 TFUE:
Art. 36 Karty Praw Podstawowych: Unia uznaje i szanuje dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, przewidziany w ustawach i praktykach krajowych, zgodnie z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską, w celu wspierania spójności społecznej i terytorialnej Unii.
doktryna administracji świadczącej (Leistungsverwaltung) - Sierpowska

2. Rekomunalizacja a zasady konstytucyjne
Zasada samorządności - art. 164 ust. 3 Konstytucja
art. 164 Konstytucja
1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.
2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.
3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.
+ art. 166 ust. 1 Konstytucja
art. 166 Konstytucja
1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.
2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.
3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.
, por. Libbe2012, S. 16
E. Prawo zamówień publicznych
Nowe zamówienia publiczne: DyrZamPubl, DyrZamPublKonc i DyrZamPublSekt

F. Rekomunalizacja a pomoc publiczna
Zob. publikacja UOKIK

G. Rekomunalizacja i prawo antymonopolowe (konkurencja)
sektory, które nie zostały zliberalizowane przez EU można zorganizować na zasadach pozbawionych konkurencji
sektory już zliberalizowane przez UE mogą być oddane w monopol państwowy pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów
Czy konkurencyjność ma swoje źródło w konstytucji? Na pewno w prawie europejskim

H. Rekomunalizacja a finanse publiczne oraz ustawa o gospodarce komunalnej
Zob. zasada (?) art. 2 UGospKomunal
art. 2 UGospKomunal
Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.
, art. 10 UGospKomunal
art. 10 UGospKomunal
1. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
1) istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,
2) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.
2. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową.
3. Ograniczenia dotyczące tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania przez gminę do nich, o których mowa w ust. 1 i 2, nie mają zastosowania do posiadania przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy, w tym klubów sportowych działających w formie spółki kapitałowej.
4. Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki prawa handlowego na zasadach i w formach określonych w ustawie o samorządzie województwa.



I. Kwestie ekonomiczne
Libbe2012, 18: nie można jednoznacznie potwierdzić przewagi formy publicznej nad prywatną, rozstrzygająca powinna być kompleksowa ocena kosztów. Jednakże skomplikowane i obszerne zamówienia przekraczają możliwości małych gmin. (stąd - moim zdaniem - droga do PuPuP); z doświadczenia Stadtwerke są dla dużych miast źródłem dochodów, pytanie jednak na ile SW mogą działać w celu osiągnięcia zysku.
Tabela (Libbe2012, 24) pokazuje, jaka część zostaje w regionie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z dostawcą regionalnym i spoza regionu.

J. Rekomunalizacja a polityka

TIPP i CETA - Na zagrożenia dla Rekomunalizacji wynikające z ratyfikacji TIPP wskazuje m.in. Broß

K. Zagrożenia związane z rekomunalizacją
Upolitycznienie, nieekonomiczność,
Stanowisko zatrudnionych w sektorze prywatnym i publicznym (Libbe2012, 27)

L. Perspektywa rekomunalizacji
1. Zagranica

2. w Polsce

a. Odpady
Kwestia wywozu odpadów? Czy jest przykład chybionej i wymuszonej prywatyzacji? Art. 6d UPorzCzystGm
art. 6d UPorzCzystGm
1. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany zorganizować przetarg na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 6c, albo przetarg na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów.
2. W celu zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz wyznaczenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych rada gminy liczącej ponad 10 000 mieszkańców może podjąć uchwałę stanowiącą akt prawa miejscowego, o podziale obszaru gminy na sektory, biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, gęstość zaludnienia na danym terenie oraz obszar możliwy do obsługi przez jednego przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości.
3. W przypadku gdy gmina jest podzielona na sektory, przetargi, o których mowa w ust. 1, organizuje się dla każdego z wyznaczonych sektorów.
4. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa w specyfikacji istotnych warunków zamówienia w szczególności:
1) wymogi dotyczące przekazywania odebranych zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych;
2) rodzaje odpadów komunalnych odbieranych selektywnie od właścicieli nieruchomości;
3) standard sanitarny wykonywania usług oraz ochrony środowiska;
4) obowiązek prowadzenia dokumentacji związanej z działalnością objętą zamówieniem;
5) szczegółowe wymagania stawiane przedsiębiorcom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości.
a dyrektywa 2008/98/WE (przykład nadmiernej transpozycji (~ überschießende (Richtlinien)Umsetzung))

M. Wnioski
Procesy (re)komunalizacji i prywatyzacji są komplementarne (Collin JZ 2011, 274)
Ułatwienia mogą wygenerować takie regulacje, jak np. brandenburska ustawa o wspieraniu gosp. komunalnej i wprowadzenie zasady subsydiarności na poziomie regionalnym i lokalnym.
Libbe2012, 28: rekomunalizacja jest opcją strategiczną, a zatem do rozważenia, zwłaszcza wtedy gdy kończą się koncesje albo umowy z partnerem prywatnym; rekom. ma sens np. wtedy, gdy brak jest funkcjonującej konkurencji, gdyż wtedy są wysokie koszty transakcji; podejmowanie decyzji powinno być racjonalne (czynniki za i przeciw wymienia Libbe2012, 29))
Dla gmin przygranicznych transgraniczne public-public-partnerships (wykorzystanie instrumentu EUWT)


N. Literatura
Zob. CategoryRekomunalizacjaLiteratura

CategoryRekomunalizacja
Na tej stronie nie ma komentarzy