Inhaltsverzeichnis des Artikels
A. Wstęp
1. Aparat pojęciowy
B. Przyczyny i obszary rekomun...
1. Okazje
2. Przyczyny (motywy)
3. Stanowisko sektora prywatnego
4. Podejmowanie decyzji prywat...
C. Obszary i przykłady
1. Przedmiot rekomunalizacji
2. Przykłady
D. Typologia
E. Ramy prawne rekomunalizacji
F. Kwestie ekonomiczne
G. Skutki rekomunalizacji
H. Rekomunalizacja a polityka
I. Zagrożenia związane z rekom...
J. Perspektywa rekomunalizacji
1. Zagranica
2. w Polsce
a. Odpady
b. Wodociągi
K. Wnioski
L. Literatura
1. Aparat pojęciowy
B. Przyczyny i obszary rekomun...
1. Okazje
2. Przyczyny (motywy)
3. Stanowisko sektora prywatnego
4. Podejmowanie decyzji prywat...
C. Obszary i przykłady
1. Przedmiot rekomunalizacji
2. Przykłady
D. Typologia
E. Ramy prawne rekomunalizacji
F. Kwestie ekonomiczne
G. Skutki rekomunalizacji
H. Rekomunalizacja a polityka
I. Zagrożenia związane z rekom...
J. Perspektywa rekomunalizacji
1. Zagranica
2. w Polsce
a. Odpady
b. Wodociągi
K. Wnioski
L. Literatura
Rekomunalizacja usług publicznych
nowy trend w sposobie realizacji zadań przez JST. Uwagi na tle doświadczeń niemieckich
Po fazie prywatyzacji coraz częściej mamy do czynienia z rekomunalizacją usług publicznych. Istotą procesu jest przejmowanie realizacji zadań publicznych z powrotem przez podmioty publiczne. Ponadto samorządy przejmują nowe obszary usług publicznych, na których dotychczas nie były aktywne. Szczególnie silny trend rekomunalizacyjny można zaobserwować w Niemczech. Mówi się o zmianie paradygmatu w gospodarce komunalnej czy kryzysie prywatyzacji. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę definicji pojęcia "rekomunalizacja" oraz wyjaśnienia przyczyny tego zjawiska. Osobnym tematem jest otoczenie prawne dla procesów rekomunalizacyjnych, zwłaszcza ewentualne przeszkody w przejmowaniu na powrót zadań polegających na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty.
A. Wstęp
Nie tylko przez Europę przetacza się aktualnie fala wydarzeń, w wyniku których usługi użyteczności publicznej realizowane dotychczas przez podmioty prywatne powracają do podmiotów publicznych (Bauer2012, s. 333; Lobina2015).
Mówi się o zmianie paradygmatu w gospodarce komunalnej czy kryzysie prywatyzacji (Bauer2012, s. 329-330). Trudno jednak ocenić, czy mamy do czynienia z chwilową modą czy stałym trendem. Faktycznie w wielu przypadkach samorządy i państwo przejęły z powrotem zadania publiczne od podmiotów prywatnych. Dużo mówi się również o tych wydarzeniach, ale to nie oznacza jeszcze, że faktycznie mamy do czynienia z renesansem wykonywania zadań publicznych przez podmioty tego sektora. Być może zmniejsza się ilość prywatyzacji (co nie dziwi, skoro coraz mniej obszarów pozostaje do sprywatyzowania); są także spektakularne Trzeba zatem odróżnić modny temat od rzeczywistych prądów w polityce komunalnej. Można chyba jednak stwierdzić, że wahadło dotychczas wychylone w stronę prywatyzacji wraca w stronę komunalizacji (Schmidt2014, 365; Röhl2015, 6). Libbe2012, 28, stwierdza, że trend widoczny jest w sektorze energetycznym (Niemcy) i zaopatrzenia w wodę (Francja).
Ustawodawcy w Niemczech forsują powrót do usług komunalnych (np. Brandenburgia - nowelizacja Kommunalverfassung przez "Gesetz zur Stärkung der kommunalen Daseinsvorsorge" (GVBl. 2012, Nr 1, s. 1)
Röber2012, 86-87, stwierdza, że więcej jest mówienia o rekom. (TALK) niż faktycznych działań (ACTION)
W Polsce na razie temat nie jest szeroko dyskutowany. Raczej jest tendencja do prywatyzacji (zob. gospodarkę odpadami i nakaz przeprowadzania przetargów). Pytanie jest bowiem, czy w Polsce doszło do tak dalekiej prywatyzacji, że w ogóle można mówić o odejściu od niej na korzyść komunalizacji.
Generalnie chodzi o spór, co jest lepsze: prywatne czy publiczne świadczenie usług (Röhl2015). Broß2013, 8-9 wytacza ciężkie armaty przeciw prywatyzacji. Skoro państwo miałoby być tylko strażnikiem, jak chcą zwolennicy prywatyzacji, to musiałby się zmieć w policjanta, który sprawdza i pilnuje, bo - jak widać na przykładzie urzędów antymonopolowych - powstają prywatne mono i oligopole.
1. Aparat pojęciowy
Rekomunalizacja - insourcing - neokomunalizacja
Najprościej: przejęcie zadań publicznych, uprzednio przekazanych podmiotom prywatnym (spoza sektora publicznego), przez administrację publiczną (państwową i samorządową).
Bauer2012, s. 334: lustrzane odbicie prywatyzacji
Schmidt2014, 359: actus contrarius prywatyzacji (cykl prywatyzacji: formalna -> funkcjonalna -> materialna; zaś komunalizacja na odwrót: materialna -> funkcjonalna -> formalna rekom.)
BudäusHilgers2013, 702: rekom jest empirycznie weryfikowalnym, aktualnym i rzeczywistym zjawiskiem, kt#re ma na celu rozszerzenie pola operacyjnego i obszaru działania samorządów, które dotychczas były ograniczone działaniami prywatyzacyjnymi.
Röhl2015, 5: rozróżnia rekomunalizację
Rekomunalizacja - insourcing - neokomunalizacja
Najprościej: przejęcie zadań publicznych, uprzednio przekazanych podmiotom prywatnym (spoza sektora publicznego), przez administrację publiczną (państwową i samorządową).
Bauer2012, s. 334: lustrzane odbicie prywatyzacji
Schmidt2014, 359: actus contrarius prywatyzacji (cykl prywatyzacji: formalna -> funkcjonalna -> materialna; zaś komunalizacja na odwrót: materialna -> funkcjonalna -> formalna rekom.)
BudäusHilgers2013, 702: rekom jest empirycznie weryfikowalnym, aktualnym i rzeczywistym zjawiskiem, kt#re ma na celu rozszerzenie pola operacyjnego i obszaru działania samorządów, które dotychczas były ograniczone działaniami prywatyzacyjnymi.
Röhl2015, 5: rozróżnia rekomunalizację
- senstu stricto: powrót wcześniej sprywatyzowanych usług we władanie gmin
- sensu largo: rozbudowa oferty zakładów publicznych i wnikanie w rynki wcześniej obsługiwane przez podmioty prywatne.
B. Przyczyny i obszary rekomunalizacji
Schmidt2014, 358 rozróżnia między okazjami (Anlass) i przyczynami (Grund). Tak samo LeisnerEgensperger2013, 1111.
1. Okazje
Okazję do rekomunalizacji dają: upływ okresu obowiązywania umów koncesyjnych, niegospodarność, podwyżki cen, niespełnione nadzieje, skandale, niezadowolenie ludności (Schmidt2014, 358)
Libbe2012 stwierdza, że w latach 2015/2016 wygaśnie ok. 3000 umów koncesyjnych, co daje samorządom pole do manewru i ew. powrotu do usług świadczonych przez zakłady i przedsiębiorstwa komunalne.
Obywatele również żądali przywrócenia publicznego świadczenia usług (Guckelberger2013, 165 + daslze wskazówki w przyp. 34)
Zdarzało się też, że prywatni mają nadzieję na wyzbycie się przedsiębiorstw, gdyż z uwagi na rynek regulowany nie osiągają zamierzonych zysków (Guckelberger2013, 165).
2. Przyczyny (motywy)
Schmidt2014, 358 nazywa cztery grupy powodów:
Dodatkowo podnosi się pozaprawne argumenty za rozszerzeniem działalności podmiotów publicznych. Chodzi tu przede wszystkim o niemożność pogodzenia zasad wolnego rynku (dążenie do zysku, zaniedbywanie standardów z uwagi na ich kosztowność, gorsze warunki pracy dla zatrudnionych) z koniecznością zapewnienia dostępu do usług publicznych (Broß2013, 8). Okazję do rekomunalizacji dają: upływ okresu obowiązywania umów koncesyjnych, niegospodarność, podwyżki cen, niespełnione nadzieje, skandale, niezadowolenie ludności (Schmidt2014, 358)
Libbe2012 stwierdza, że w latach 2015/2016 wygaśnie ok. 3000 umów koncesyjnych, co daje samorządom pole do manewru i ew. powrotu do usług świadczonych przez zakłady i przedsiębiorstwa komunalne.
Obywatele również żądali przywrócenia publicznego świadczenia usług (Guckelberger2013, 165 + daslze wskazówki w przyp. 34)
Zdarzało się też, że prywatni mają nadzieję na wyzbycie się przedsiębiorstw, gdyż z uwagi na rynek regulowany nie osiągają zamierzonych zysków (Guckelberger2013, 165).
2. Przyczyny (motywy)
Schmidt2014, 358 nazywa cztery grupy powodów:
- dot. obywateli (oczekiwania dot. cen, jakości, ekologii, socjalnego a nie ekonomicznego charakteru usług),
- dot. gremiów samorządowych (odzyskanie politycznego wpływu poprzez kontrolę, decydowanie o kierunkach rozwoju, wykonywanie uprawnień właścicielskich , możliwość kształtowania przez gminę samą sposobu i formy)
- związane z nadzorem (ucieczka przed kontrolą organów ochrony konkurencji i możliwość bardziej swobodnego działania poprzez opłaty administracyjne a nie ceny, podlegające kontroli) - tutaj obszernie też Guckelberger2013, 174-175. Zob. § 130 GWB i komentarze do niego.
- związane z sytuacją finansową (nadzieja na zyski, rezygnacja z kosztownych i niepewnych zamówień, możliwości podatkowe (z jednej kieszeni do drugiej), stworzenie efektywnych struktur komunalnych). Schmidt2014 zauważa, że nie wszystkie dadzą się ze sobą pogodzić.
Libbe2012 wymienia natomiast m.in. (nie dzieląc na powody i okazje):
Nieudane i budzące wątpliwości (także z uwagi na afery) procesy prywatyzacyjne, niespełnienie pokładanych nadziei (Bauer2012, s. 335). Okazało się, że sfera prywatna wcale niekoniecznie działa w sposób bardziej efektywny i ekonomiczny (tańszy) niż segment publiczny. Ponadto wiele innych powodów (np. Bauer2012, s. 335 wymienia jeszcze renesans idei samorządu, poczucia wspólnoty lokalnej, samoświadomości gmin, zwrot w postrzeganiu usług jako służących ogółowi zamiast maksymalizacja profitów (tu także (BudäusHilgers2013, 701), chęć przełamania prywatnych monopoli powstałych po prywatyzacji zadań publicznych (BudäusHilgers2013, 701), utworzenie efektywnie działających przedsiębiorstw komunalnych (BudäusHilgers2013, 701) i wynikająca stąd poprawa jakości, utrzymanie miejsc pracy (BudäusHilgers2013, 701), obniżenie kosztów (BudäusHilgers2013, 701), możliwości sfinansowania deficytów z dochodów z innych obszarów itp.).
Prywatyzację pojmowano jako środek na wszelkie dolegliwości, a tymczasem przyniosła ona nowe problemy (Schmidt2014, 357).
Broß2013, 11, stwierdza, że w wyniku prywatyzacji wyparowało 1,2 mln miejsc pracy.
Guckelberger2013, 164, pisze także o tym, że gminy czasem dokonały prywatyzacji bez zastanowienia, co jest korzystniejsze w perspektywie średniookresowej i w obliczu pustych kas. Czasem okazało się, że koszty kontroli były niedoszacowane, przecz co prywatyzacja wcale nie doprowadziła do obniżenia własnych kosztów gmin. Wreszcie też dały się we znaki przeciwstawne interesy gmin i prywatnych przedsiębiorców. Poza tym doszło do podywżek i obniżenia standardów. Zaletą rekomunalizacji ma być także możliwość sfinansowania z dochodów dziedzin deficytowych oraz możliwość ucieczki w sferę wolną od nadzoru nad monopolami (Guckelberger2013, 166).
Röber2012, 84 dopatruje się renesansu komunalizacji w sceptycyzmie wobec segmentu prywatnego po kryzysie finansowym. Ponadto przypomina o podwyżkach cen (wynik monopoli i oligopoli) i spadku jakości usług. Zauważa także, że samorządy nauczyły się działania w otoczeniu konkurencji i przyswoiły sobie lekcję przedsiębiorczości (85). Dzięki instrumentom demokracji bezpośredniej mieszkańcy mają też większy wpływ na sprawy komunalne i mogą decydować o ew. prywatyzacji. Wreszcie zauważa, że dalsza prywatyzacja prowadzi do tego, że samorządowość staje się pustym hasłem, skoro ma coraz mniej zadań do realizacji.
doktryna administracji świadczącej (Leistungsverwaltung) - Sierpowska
- niższe koszty operacyjna,
- niewydolność rynku regionalnego
- wspieranie lokalnego rynku pracy
- krytyka obywateli wobec prywatyzacji
- jakość i pewność usług
- rozwój zamówień typu
Nieudane i budzące wątpliwości (także z uwagi na afery) procesy prywatyzacyjne, niespełnienie pokładanych nadziei (Bauer2012, s. 335). Okazało się, że sfera prywatna wcale niekoniecznie działa w sposób bardziej efektywny i ekonomiczny (tańszy) niż segment publiczny. Ponadto wiele innych powodów (np. Bauer2012, s. 335 wymienia jeszcze renesans idei samorządu, poczucia wspólnoty lokalnej, samoświadomości gmin, zwrot w postrzeganiu usług jako służących ogółowi zamiast maksymalizacja profitów (tu także (BudäusHilgers2013, 701), chęć przełamania prywatnych monopoli powstałych po prywatyzacji zadań publicznych (BudäusHilgers2013, 701), utworzenie efektywnie działających przedsiębiorstw komunalnych (BudäusHilgers2013, 701) i wynikająca stąd poprawa jakości, utrzymanie miejsc pracy (BudäusHilgers2013, 701), obniżenie kosztów (BudäusHilgers2013, 701), możliwości sfinansowania deficytów z dochodów z innych obszarów itp.).
Prywatyzację pojmowano jako środek na wszelkie dolegliwości, a tymczasem przyniosła ona nowe problemy (Schmidt2014, 357).
Broß2013, 11, stwierdza, że w wyniku prywatyzacji wyparowało 1,2 mln miejsc pracy.
Guckelberger2013, 164, pisze także o tym, że gminy czasem dokonały prywatyzacji bez zastanowienia, co jest korzystniejsze w perspektywie średniookresowej i w obliczu pustych kas. Czasem okazało się, że koszty kontroli były niedoszacowane, przecz co prywatyzacja wcale nie doprowadziła do obniżenia własnych kosztów gmin. Wreszcie też dały się we znaki przeciwstawne interesy gmin i prywatnych przedsiębiorców. Poza tym doszło do podywżek i obniżenia standardów. Zaletą rekomunalizacji ma być także możliwość sfinansowania z dochodów dziedzin deficytowych oraz możliwość ucieczki w sferę wolną od nadzoru nad monopolami (Guckelberger2013, 166).
Röber2012, 84 dopatruje się renesansu komunalizacji w sceptycyzmie wobec segmentu prywatnego po kryzysie finansowym. Ponadto przypomina o podwyżkach cen (wynik monopoli i oligopoli) i spadku jakości usług. Zauważa także, że samorządy nauczyły się działania w otoczeniu konkurencji i przyswoiły sobie lekcję przedsiębiorczości (85). Dzięki instrumentom demokracji bezpośredniej mieszkańcy mają też większy wpływ na sprawy komunalne i mogą decydować o ew. prywatyzacji. Wreszcie zauważa, że dalsza prywatyzacja prowadzi do tego, że samorządowość staje się pustym hasłem, skoro ma coraz mniej zadań do realizacji.
doktryna administracji świadczącej (Leistungsverwaltung) - Sierpowska
3. Stanowisko sektora prywatnego
Natomiast sektor prywatny - z oczywistych względów - nie jest zwolennikiem nowego procesu.
Röhl2015, 12 wskazuje, że wcale nie jest tak, że publiczni działają bez chęci zysku, a nawet osiągają zyski wyższe niż prywatni kosztem odbiorcy. Nie do końca jego zdaniem trafiony jest też argument, że publiczni stwarzają lepsze warunki na rynku pracy, bo z reguły odbywa się to jednak kosztem odbiorcy. Rozprawia się także z innymi rzekomymi zaletami publicznego świadczenia usług (Röhl2015, 13-14) takimi jak: możliwość politycznego sterowania (wykorzystywana dla celów wyborczych), rzekoma wartość dodana dla obywateli wynikająca z faktu świadczenia usług przez "ich" zakład (tutaj wskazuje, że tylko niewielu, świadomych obywateli tak myśli) oraz lepsza ochrona środowiska i klimatu. Röhl2015, s. 15, podkreśla, że przedsiębiorstwa publiczne korzystają z trzech przywilejów:
Za prywatyzacją jest też UE, która forsuje konkurencję we wszystkich obszarach i konkurencyjny rynek usług, choć dostrzega też, że UwOIG (DAWI) wymykają się regułom konkurencyjności.
Obszernie o zaletach wykonywania usług publicznych przez prywatne podmioty: VBW2015
Natomiast sektor prywatny - z oczywistych względów - nie jest zwolennikiem nowego procesu.
Röhl2015, 12 wskazuje, że wcale nie jest tak, że publiczni działają bez chęci zysku, a nawet osiągają zyski wyższe niż prywatni kosztem odbiorcy. Nie do końca jego zdaniem trafiony jest też argument, że publiczni stwarzają lepsze warunki na rynku pracy, bo z reguły odbywa się to jednak kosztem odbiorcy. Rozprawia się także z innymi rzekomymi zaletami publicznego świadczenia usług (Röhl2015, 13-14) takimi jak: możliwość politycznego sterowania (wykorzystywana dla celów wyborczych), rzekoma wartość dodana dla obywateli wynikająca z faktu świadczenia usług przez "ich" zakład (tutaj wskazuje, że tylko niewielu, świadomych obywateli tak myśli) oraz lepsza ochrona środowiska i klimatu. Röhl2015, s. 15, podkreśla, że przedsiębiorstwa publiczne korzystają z trzech przywilejów:
- przywilej w zakresie podatku obrotowego (zob. § 2b UStG)
- niepodleganie nadzorowi ze strony urzędów ochrony konkurencji (opłaty nie podlegają weryfikacji, inaczej niż ceny)
- niższe koszty pozyskania kapitału (publiczny dostaje tańszy kredyt, bo za nim stoi gmina, która nie może upaść a zatem kredyt jest całkowicie bezpieczny).
Za prywatyzacją jest też UE, która forsuje konkurencję we wszystkich obszarach i konkurencyjny rynek usług, choć dostrzega też, że UwOIG (DAWI) wymykają się regułom konkurencyjności.
Obszernie o zaletach wykonywania usług publicznych przez prywatne podmioty: VBW2015
4. Podejmowanie decyzji prywatyzować czy rekomunalizować
Zob. schemat u Röber2012 (w: BauerEtAl2012, s. 81-98) i Schäfer2012 (w: BauerEtAl2012)
Zob. schemat u Röber2012 (w: BauerEtAl2012, s. 81-98) i Schäfer2012 (w: BauerEtAl2012)
C. Obszary i przykłady
1. Przedmiot rekomunalizacji
W zasadzie rekomunalizacja obejmuje te same obszary usług użyteczności publicznej (por. też usługi w ogólnym interesie gospodarczym), które dadzą się sprywatyzować (katalog: Bauer2012, s. 334; tak też Schmidt2014, 357, por. też BudäusHilgers2013, 703). Należą tutaj zatem wszelkiego rodzaju usługi paubliczne, rozumiane jako usługi (świadczone) w ogólnym interesie gospodarczym (art. 14 TFUE, art. 106 TFUE), czyli zadania o charakterze użyteczności publicznej (~ usługa powszechnie dostępna, por. art. 2 UGOspKomunal
Libbe2012 wymienia:
BudäusHilgers2013, 704 twierdzą również, że rekomunalizacja odnosi się do obszarów, które gwarantują zyski (albo przynajmniej pokrycie kosztów) i mają dużą doniosłość polityczną z uwagi na ładunek społeczny, ekologiczny i tym samym są interesujące dla polityków.
Röhl2015, 9: jest to kontynuacja sporu pomiędzy ekonomistami na temat tego, czy lepiej jest, aby usługi świadczyły podmioty prywatne czy publiczne. Rozstrzygające znaczenie mają "monopol naturalny" (Röhl2015, 10).
W zasadzie rekomunalizacja obejmuje te same obszary usług użyteczności publicznej (por. też usługi w ogólnym interesie gospodarczym), które dadzą się sprywatyzować (katalog: Bauer2012, s. 334; tak też Schmidt2014, 357, por. też BudäusHilgers2013, 703). Należą tutaj zatem wszelkiego rodzaju usługi paubliczne, rozumiane jako usługi (świadczone) w ogólnym interesie gospodarczym (art. 14 TFUE, art. 106 TFUE), czyli zadania o charakterze użyteczności publicznej (~ usługa powszechnie dostępna, por. art. 2 UGOspKomunal
art. 2 UGOspKomunal
Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.
) i zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty (art. 7 USamorzGmGospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.
art. 7 USamorzGm
1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
3a) działalności w zakresie telekomunikacji,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
18) promocji gminy,
19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
).1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
3a) działalności w zakresie telekomunikacji,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
18) promocji gminy,
19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
Libbe2012 wymienia:
- zaopatrzenie w energię (w gaz, ciepło, energię elektryczną (tutaj połączenie z rozwojem technologii smart grid?)) - dominują Niemcy
- zaopatrzenie w wodę (rzadziej, bo z reguły zakłady wodno-ściekowe są jednak we władaniu podmiotów publicznych) - głównie we Francji (Paryż, Grenoble)
- gospodarka odpadami (w Polsce chyba całkowicie sprywatyzowana; w Niemczech odwrotna tendencja - gminy i ich spółki przejmują zdecydowanie rynek gospodarki odpadami, sfera prywatna jest w odwrocie (zob. osobny dokument poświęcony gospodarce odpadami, także Libbe2012),
- szpitale (w Niemczech w 2009 r. było więcej szpitali w rękach prywatnych niż w władaniu publicznym, ale wydaje się, że trend prywatyzowanie się zatrzymał, Libbe2012, s. 13; przypuszczalna fala rekomunalizacji nadejdzie, tak LibbeHanke2011)
BudäusHilgers2013, 704 twierdzą również, że rekomunalizacja odnosi się do obszarów, które gwarantują zyski (albo przynajmniej pokrycie kosztów) i mają dużą doniosłość polityczną z uwagi na ładunek społeczny, ekologiczny i tym samym są interesujące dla polityków.
Röhl2015, 9: jest to kontynuacja sporu pomiędzy ekonomistami na temat tego, czy lepiej jest, aby usługi świadczyły podmioty prywatne czy publiczne. Rozstrzygające znaczenie mają "monopol naturalny" (Röhl2015, 10).
D. Typologia
Wg Bauera (Bauer2012, s. 337):
- rekomunalizacja majątkowa (odkup udziałów we wcześniejszych przedsiębiorstwach komunalnych, odkup nieruchomości)
- rekomunalizacja organizacyjna (zwiększenie udziałów komunalnych w przedsiębiorstwach mieszanych, przekształcenie spółek prawa prywatnego w zakłady adm., utworzenie nowych spółek komunalnych)
- rekomunalizacja operacyjna (przejęcie na powrót zadań zleconych podmiotom prywatnym, rezygnacja z zamówień po wygaśnięciu umów (w tym PPP) i realizacja zadań poprzez własne przedsiębiorstwa
Wg Schmid2014, 358:
- rekomunalizacja materialna: odzyskanie władzy nad spółkami poprzez wykup albo zwiększenie udziałów samorządów, odkup majątku;
- rekomunalizacja formalna: przekształcenie spółki komunalnej z formy prywatnoprawnej w publicznoprawną (np. sp. z o.o. w zakład administracyjny)
- rekomunalizacja funkcjonalna: podobnie jak u Bauer2012, 337 rekom. operacyjna (czyli przejęcie z powrotem obszarów, z których wcześniej gminy zrezygnowały)
Gospodarka ściekami: "Eine solche Rückverlagerung bei der Aufgabenwahrnehmung wird als Rekommunalisierung bezeichnet. Bei der Rückverlagerung der Aufgabenerfüllung auf den originär zuständigen Aufgabenträger handelt es sich um einen dem Vergaberecht entzogenen Akt der Verwaltungsorganisation" (ebenso Queitsch, in: Wellmann/Queitsch/Fröhlich, § 56, Rn. 29). (Landmann/Rohmer UmweltR/Ganske WHG § 56 Rn. 69, beck-online)
E. Ramy prawne rekomunalizacji
Ramy prawne rekomunalizacji
F. Kwestie ekonomiczne
Libbe2012, 18: nie można jednoznacznie potwierdzić przewagi formy publicznej nad prywatną, rozstrzygająca powinna być kompleksowa ocena kosztów. Jednakże skomplikowane i obszerne zamówienia przekraczają możliwości małych gmin. (stąd - moim zdaniem - droga do PuPuP); z doświadczenia Stadtwerke są dla dużych miast źródłem dochodów, pytanie jednak na ile SW mogą działać w celu osiągnięcia zysku.
Tabela (Libbe2012, 24) pokazuje, jaka część zostaje w regionie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z dostawcą regionalnym i spoza regionu.
G. Skutki rekomunalizacji
Schmidt2014, 364: dla pracowników przedsiębiorstwa = przejście pracodawcy; dla mieszkańców = ew. zmiana sposobu wykonywania zadań (z prywatnoprawnego na publicznoprawny); dla przedsiębiorstw na rynku = może nastąpić pogorszenie ich sytuacji. Ochrona prawna przeciw decyzji o rekomunalizacji jest raczej skazana na porażkę, gdyż brak jest instrumentów do kwestionowania takich decyzji (co najwyżej skargi na praktyki monopolistyczne).
H. Rekomunalizacja a polityka
TIPP i CETA - Na zagrożenia dla Rekomunalizacji wynikające z ratyfikacji TIPP wskazuje m.in. Broß
I. Zagrożenia związane z rekomunalizacją
Upolitycznienie, nieekonomiczność,
Stanowisko zatrudnionych w sektorze prywatnym i publicznym (Libbe2012, 27)
J. Perspektywa rekomunalizacji
2. w Polsce
Na jak długo zostały zawarte umowy w Polsce? Kiedy można liczyć się z falą odwrotu od koncesji i innych umów o świadczenie usług?
Jak gminy realizują zadanie pt. art. 7 ust. 1 pkt 3 USamorzGm
Na jak długo zostały zawarte umowy w Polsce? Kiedy można liczyć się z falą odwrotu od koncesji i innych umów o świadczenie usług?
Jak gminy realizują zadanie pt. art. 7 ust. 1 pkt 3 USamorzGm
art. 7 USamorzGm
1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
3a) działalności w zakresie telekomunikacji,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
18) promocji gminy,
19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
, gdzie mówi się o zadaniu "zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz"?1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
3a) działalności w zakresie telekomunikacji,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
18) promocji gminy,
19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
K. Wnioski
Procesy (re)komunalizacji i prywatyzacji są komplementarne (Collin JZ 2011, 274)
Ułatwienia mogą wygenerować takie regulacje, jak np. brandenburska ustawa o wspieraniu gosp. komunalnej i wprowadzenie zasady subsydiarności na poziomie regionalnym i lokalnym.
Libbe2012, 28: rekomunalizacja jest opcją strategiczną, a zatem do rozważenia, zwłaszcza wtedy gdy kończą się koncesje albo umowy z partnerem prywatnym; rekom. ma sens np. wtedy, gdy brak jest funkcjonującej konkurencji, gdyż wtedy są wysokie koszty transakcji; podejmowanie decyzji powinno być racjonalne (czynniki za i przeciw wymienia Libbe2012, 29))
(Guckelberger2013, 166 też uważa, że oba rodzaje działalności mają swoje dobre strony, więc należy działać rozważnie. Poza tym dla wszystkich obszarów działają te same "pros & cons" (przykład sektora energetycznego).
Dla gmin przygranicznych transgraniczne public-public-partnerships (wykorzystanie instrumentu EUWT)
L. Literatura
Zob. CategoryRekomunalizacjaLiteratura
CategoryRekomunalizacja
Na tej stronie nie ma komentarzy
