Zakres spraw kierowanych do mediacji
dopuszczalność zawarcia ugody mediacyjnej
A. Sprawy podlegające rozstrzygnięciu w drodze mediacji
W celu umożliwienia stronom stosunku cywilnoprawnego jak najszerszego korzystania z mediacji przyjęto, iż w drodze mediacji będą mogły być rozstrzygane wszelkie sprawy cywilne, które mogą być rozstrzygnięte w drodze ugody zawartej przed sądem (art. 10 KPC
art. 10 KPC
W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
). Powyższy przepis nakłada na sąd obowiązek realizacji zasady ugodowego załatwiania sporów, zakładając, że jest ono najkorzystniejszym rozwiązaniem dla stron. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
B. Dopuszczalność zawarcia ugody przed mediatorem
Z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego można wyprowadzić wniosek, że zawarcie ugody przed mediatorem jest możliwe, gdy spór dotyczy sprawy cywilnej (art. 1 KPC
art. 1 KPC
Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).
), w której dopuszczalne jest zawarcie ugody, tzn. występuje tak zwana zdatność ugodowa (art. 10 KPCKodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).
art. 10 KPC
W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
), a ponadto sprawa podlega rozpoznaniu wyłącznie przez sądy powszechne (art. 2 KPCW sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
art. 2 KPC
§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.
§ 1a.(uchylony).
§ 2. (skreślony).
§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.
).§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.
§ 1a.(uchylony).
§ 2. (skreślony).
§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.
Do mediacji nie kwalifikują się sprawy, które nie należą do drogi sądowej (art. 2 KPC
art. 2 KPC
§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.
§ 1a.(uchylony).
§ 2. (skreślony).
§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.
) lub są wyłączone z zakresu jurysdykcji krajowej sądów polskich (art. 1099 i nast. KPC§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.
§ 1a.(uchylony).
§ 2. (skreślony).
§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.
art. 1099 KPC
§ 1. Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek, z zastrzeżeniem art. 1104 § 2 lub art. 1105 § 6.
§ 2. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności postępowania.
).§ 1. Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek, z zastrzeżeniem art. 1104 § 2 lub art. 1105 § 6.
§ 2. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności postępowania.
C. Zdatność ugodowa
W drodze mediacji można rozstrzygać wszelkie sprawy cywilne, jeśli prawo dopuszcza w takich przypadkach zawarcie ugody przed sądem. Mogą to być zarówno sprawy majątkowe, jak i niemajątkowe, sprawy podlegające rozpoznaniu w procesie, jak i w postępowaniu nieprocesowym, sprawy o zasądzenie, jak i o ukształtowanie albo ustalenie stosunku prawnego lub prawa, a także spory cywilnoprawne, mające źródło w stosunkach kontraktowych, jak i wynikające z czynów niedozwolonych, czy bezpodstawnego wzbogacenia. Pomimo szerokiego zakresu dopuszczalności zawarcia ugody, nie jest on nieograniczony. Strony nie mogą zawrzeć ugody w sprawach, w których nie można dysponować własnymi prawami lub określać zaistnienia stosunku prawnego. Zakaz samodzielnego dysponowania swoimi prawami przez strony w drodze ugody może wynikać z prawa materialnego lub natury stosunku prawnego (np. odnośnie unieważnienia małżeństwa, rozwodu, separacji, ustalenia pochodzenia dziecka, spraw o ubezwłasnowolnienie, uznania za zmarłego lub stwierdzenia zgonu, stwierdzenia nabycia spadku) bądź z wyraźnych ograniczeń prawa procesowego (np. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych – art. 47712 KPC
art. 47712 KPC
Nie jest dopuszczalne zawarcie ugody.
, w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone – art. 47941 zd. 2 KPCNie jest dopuszczalne zawarcie ugody.
art. 47941 KPC
W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone sąd nie może wydać wyroku tylko na podstawie uznania powództwa. Niedopuszczalne jest też zawarcie ugody.
). Ponadto przedmiotem ugody nie mogą być prawa niezbywalne (np. osobiste). W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone sąd nie może wydać wyroku tylko na podstawie uznania powództwa. Niedopuszczalne jest też zawarcie ugody.
D. Wyłączenie możliwości sądowego skierowania stron do mediacji
Ustawodawca wyłączył możliwość sądowego skierowania stron do mediacji w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym (art. 1838 § 4 KPC
art. 1838 KPC
§ 1. Sąd aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę może skierować strony do mediacji. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron.
§ 2. Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania.
§ 3. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.
§ 4. Przepisu § 1 nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym i upominawczym.
). O ile w odniesieniu do postępowania nakazowego i upominawczego rzeczywiście zgodzić się można, że wyłączenie jest uzasadnione ich szczególnym charakterem, identyczne traktowanie spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym wydaje się niezasadne. Przeważająca część spraw rozpoznawanych w tym trybie to sprawy wynikające ze stosunków umownych, gdzie wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10.000 zł (art. 5051 KPC§ 1. Sąd aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę może skierować strony do mediacji. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron.
§ 2. Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania.
§ 3. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.
§ 4. Przepisu § 1 nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym i upominawczym.
art. 5051 KPC
Przepisy niniejszego działu stosuje się w następujących sprawach należących do właściwości sądów rejonowych:
1) o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty,
2) o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.
). Bez wątpienia wiele z nich mogłoby z powodzeniem zostać rozwiązanych właśnie w drodze mediacji. Przykładem obligatoryjnej mediacji w sprawach o nieznacznej wartości jest prawo niemieckie. Warto zwrócić uwagę na ostatni projekt zmian do Kodeksu postępowania cywilnego proponowany przez rząd, który przewiduje możliwość zastosowania mediacji również w postępowaniu upominawczym i uproszczonym. Przepisy niniejszego działu stosuje się w następujących sprawach należących do właściwości sądów rejonowych:
1) o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty,
2) o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.
E. Sprawy rodzinne i opiekuńcze
Oprócz ogólnej reguły określającej zakres spraw, które mogą być skierowane do mediacji (art. 10 KPC
art. 10 KPC
W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
), ustawa zawiera kilka szczegółowych rozwiązań dotyczących zastosowania mediacji w sprawach rodzinnych i opiekuńczych. O ile niedopuszczalne jest zawarcie ugody w sprawach o rozwód i o separację, to jednak w tych sprawach sąd może skierować strony do mediacji celem pojednania małżonków – jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa (art. 436 KPCW sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
art. 436 KPC
§ 1. Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy postępowanie zostało zawieszone.
§ 2. Przepisy o mediacji stosuje się odpowiednio, z tym że przedmiotem mediacji może być także pojednanie małżonków.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.
), lub w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację (art. 4452 KPC§ 1. Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy postępowanie zostało zawieszone.
§ 2. Przepisy o mediacji stosuje się odpowiednio, z tym że przedmiotem mediacji może być także pojednanie małżonków.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.
art. 4452 KPC
W każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację. Przepis art. 436 § 4 stosuje się odpowiednio.
). Poza tym mediacja może być stosowana w sprawach opiekuńczych, a jej przedmiotem jest sposób wykonywania władzy rodzicielskiej (art. 5702 KPCW każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację. Przepis art. 436 § 4 stosuje się odpowiednio.
art. 5702 KPC
W sprawie, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd może skierować uczestników do mediacji. Przedmiotem mediacji może być także określenie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Jeżeli uczestnicy postępowania nie uzgodnili osoby mediatora, sąd kieruje ich do mediacji prowadzonej przez stałego mediatora, o którym mowa w art. 436 § 4.
). W sprawie, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd może skierować uczestników do mediacji. Przedmiotem mediacji może być także określenie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Jeżeli uczestnicy postępowania nie uzgodnili osoby mediatora, sąd kieruje ich do mediacji prowadzonej przez stałego mediatora, o którym mowa w art. 436 § 4.
F. Najczęstsze zastosowanie
Spośród spraw mogących być przedmiotem mediacji najczęściej wskazuje się na: spory gospodarcze, rozwodowe i separacyjne, pracownicze, o podział majątku, o dział spadku, dotyczące opieki nad dziećmi ochrony dóbr osobistych, nieruchomości, prac budowlanych.
G. Litaratura
1. R. Morek, Mediacja i arbitraż art. 183(1) -183(15), 1154-1217 KPC. Komentarz, Warszawa 2006,
2. A. Gójska, V. Huryn, Mediacja w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych, Warszawa 2007,
3. P. Gałka, Lepiej mediować, niż się sądzić, Rzeczpospolita z 7.12.2005 r.,
4. J. Turek, Ugoda w procesie cywilnym, MoP 2005, nr 21,
5. R. Morek, Mediacja w przepisach o postępowaniu cywilnym, karnym, w sprawach nieletnich oraz przed sądami administracyjnymi – zasadnicze podobieństwa i różnice, Dodatek do EP 2006, nr 11,
6. J. Jacyna, Mediacja – szansa dla adwokatury, MoP 2001, nr 3,
7. E. Usowicz, Mediacje ze skazą prawną, Gazeta Prawna z 23.3.2006 r.,
8. A. Mościcka, Spory na szybkiej ścieżce, Gazeta Prawna z 29.8.2005 r..
CategoryMediacjaWSprawachCywilnych
Na tej stronie nie ma komentarzy
