Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Pojęcie i rodzaje mediacji

tematyka poświęcona pojęciu oraz podstawowym rodzajom mediacji

A. Propozycje defninicji mediacji
Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera legalnej definicji mediacji. Termin ten nie jest również w sposób jednolity rozumiany ani w praktyce orzeczniczej ani w literaturze fachowej. Wiele źródeł naukowych różnorako definiuje powyższą instytucję.

1. Definicja wg słownika Black’s Law Dictionary
W świetle słownika pojęć prawniczych Black’s Law Dictionary „mediacja jest niewiążącą metodą rozwiązywania sporów, w której bierze udział neutralna osoba trzecia, mająca za zadanie pomoc stronom zaangażowanym w spór w osiągnięciu wspólnie akceptowalnego rozwiązania”.

2. Definicja wg Wielkiej Encyklopedii Prawa
Inną definicję podaje Wielka Encyklopedia Prawa, według której „mediacja pochodząca od łacińskiego słowa »mediatio« oznacza pośrednictwo. Jest to procedura pośredniczenia w sporze, mająca na celu doprowadzenie skonfliktowanych stron do porozumienia”.

3. Definicja wg Projektu Dyrektywy
Kolejnym źródłem definiującym mediację jest Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie niektórych aspektów mediacji cywilnych i gospodarczych z 22.10.2004 r.. Mediacja w rozumieniu Projektu Dyrektywy oznacza „każdy rodzaj postępowania, niezależnie od jego nazwy lub źródła powstania, w trakcie którego dwie lub więcej stron uzyskują pomoc trzeciej strony w osiągnięciu ugodowego uregulowania sporu, niezależnie od tego, czy postępowanie to zostało zainicjowane przez same strony, czy też na sugestię lub zarządzenie sądu, lub w wyniku zastosowania przepisów lokalnego prawa Kraju Członkowskiego”.

4. Ogólna defnicja mediacji
Z zaprezentowanych powyżej definicji wynikają zasadnicze elementy mediacji, na podstawie których można stworzyć ogólną jej definicję rozumianą jako dobrowolne i poufne porozumiewanie się stron znajdujących się w konflikcie w obecności bezstronnej i neutralnej trzeciej osoby – mediatora. W taki sposób pojmowana mediacja niewątpliwie wyjaśnia jej istotę, wskazując jednocześnie jej cel, jakim jest dojście do ugody satysfakcjonującej uczestników postępowania mediacyjnego.

B. Mediacja a koncyliacja
W doktrynie pojęcie „mediacja” bywa niekiedy zastępowane określeniem „koncyliacja”. Celem obydwu instytucji jest doprowadzenie do pojednania między stronami przy udziale osoby trzeciej. Zdaniem wielu autorów wskazane procedury rozwiązywania sporów są tożsame, a wymienione terminy mogą być używane zamiennie. Dla tych, którzy opowiadają się za delimitacją mediacji i koncyliacji jako odrębnych konstrukcji prawnych, kryterium stanowi zwykle rodzaj aktywności osoby trzeciej. W odróżnieniu bowiem od mediatora, który jest neutralnym podmiotem mającym wyłącznie za zadanie stworzenie warunków do zawarcia ugody przez osoby pozostające w sporze, koncyliator uprawniony jest do przedstawienia swojej propozycji rozwiązania sporu w każdym stadium osobiście prowadzonej procedury.
W świetle obowiązujących regulacji kodeksowych mediator może stosować dowolne techniki w celu skłonienia zwaśnionych stron do zawarcia ugody. Z uwagi na to, rozdział między mediacją a koncyliacją, dokonywany ze względu na metodę postępowania osoby trzeciej uczestniczącej w rozwiązywaniu sporu (zaproponowanie rozwiązania – skłanianie stron do wypracowania własnego rozwiązania) nie znajduje uzasadnienia w brzmieniu przepisów. Z powyższych względów rozróżnienie pomiędzy tymi określeniami nie wydaje się uzasadnione.

C. Rodzaje mediacji
1. Mediacja umowna oraz ze skierowania sądu
Biorąc za kryterium tryb inicjowania mediacji, w piśmiennictwie przyjęto podział na mediację konwencjonalną lub umowną (franc. médiation conventionnelle) oraz mediację ze skierowania sądu (médiation judiciaire) – prowadzoną w trakcie postępowania sądowego. Pierwsza z nich jest inicjowana przez same strony sporu na podstawie uprzedniej umowy mediacyjnej lub incydentalnego porozumienia (tzw. kompromisu w trakcie zaistnienia sporu), natomiast druga jest prowadzona na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji.

2. Mediacja instytucjonalna oraz ad hoc
W zależności od tego, czy mediacja prowadzona jest przez stały ośrodek mediacyjny, czy też przez mediatora (lub zespół mediacyjny) wyznaczonego przez strony dla pojedynczej sprawy, możemy mieć do czynienia z mediacją instytucjonalną lub mediacją ad hoc.

3. Facilitative mediation oraz evaluative mediation
Wreszcie z uwagi na stopień i rodzaj aktywności osoby trzeciej wyróżnia się mediację o charakterze wspomagającym (facilitative mediation) oraz mediację o charakterze ocennym (evaluative mediation). Pierwsze z tych pojęć reprezentuje podejście, w którym mediator unika formułowania jakichkolwiek własnych opinii dotyczących przedmiotu sporu i sposobu jego rozwiązania, całą swoją aktywność poświęca natomiast na stworzenie i doskonalenie procesu jego rozwiązywania (np. przez techniki służące odblokowaniu i rozwinięciu komunikacji między stronami, eliminacji negatywnych emocji, pomocy w precyzowaniu stanowisk). Na drugim końcu możliwych stylów mediacyjnych znajduje się evaluative mediation, w którym mediator nie tylko nie waha się prezentować własnego stanowiska co do meritum sprawy, ale jeśli uzna to za celowe proponuje nawet stronom projekt własnego rozwiązania.

D. Mediacja a inne alternatywne metody rozwiązywania sporów (ADR)
Choć sądownictwo polubowne (arbitraż), podobnie jak mediację, zaliczać można do alternatywnych – w stosunku do sądowego postępowania cywilnego – sposobów rozwiązywania sporów, to jednak między nimi zachodzą wyraźne różnice. O ile mediacja polega na rozwiązywaniu sporu przez same strony wyłącznie przy udziale neutralnej osoby trzeciej – mediatora, istotą drugiego mechanizmu jest rozstrzygnięcie sądu polubownego przybierające postać wyroku, który jest dla stron wiążący.
Mediacji nie należy mieszać ze skorzystaniem przez strony z usług eksperta. Wprawdzie opinia (ekspertyza) może przyczynić się do usunięcia różnicy zdań między stronami i zawarciu ugody, ale nie w następstwie – jak w przypadku mediacji – starań o doprowadzenie do pojednania stron.
Od mediacji trzeba również odróżnić negocjacje (renegocjacje) prowadzone bezpośrednio przez strony w celu usunięcia istniejącej między nimi różnicy zdań lub rozstrzygnięcia sporu.

E. Literatura
1. A. Wach, Alternatywne formy rozwiązywania sporów sportowych, Warszawa 2005,
2. S. Pieckowski, Mediacja w sprawach cywilnych, Warszawa 2006,
3. M. Pazdan, O mediacji i projekcie jej unormowania w Polsce, Rejent nr 2/2004,
4. M.Pazdan, Umowa o mediację, (w:) Księga pamiątkowa ku czci Profesora Janusza Szwaji, Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ., Zakamycze 2004,
5. A. Szumański, Koncyliacja jako forma rozstrzygania sporów gospodarczych, MoP 1997, nr 2,
6. A. Wach, Delimitacja mediacji i koncyliacji jako samodzielnych form ADR, R.Pr. 2005, nr 2,
7. Z. Kmieciak, Mediacja i koncyliacja w prawie administracyjnym, Zakamycze 2004,
8. P. Sobolewski, Mediacja w sprawach cywilnych, PPH 2006, nr 2,
9. E. Sychowicz (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1-505. Tom I, pod. red. K. Piaseckiego, uwagi do art. 183¹ KPC,
10. E. Gmurzyńska, Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie prawnym – zastosowanie w Europie i w Polsce, Warszawa 2007,
11. R. Morek, ADR – w sprawach gospodarczych, Warszawa 2004,
12. G. Skrzypczak, Prawnik a sposoby rozwiązywania sporów. Negocjacje i mediacje – wprowadzenie, MoP 2004, nr 4,
13. Ł. Błaszczak, Alternatywne formy rozwiązywania sporów – analiza zjawiska na tle prawa polskiego, (w:) Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd katedr postępowania cywilnego w Zakopanem (7-9.10.2005), Zakamycze 2006,
14. B. Jankowski, Seminarium EP – „Mediacje i negocjacje prawnicze”, EP 2006.

---

CategoryMediacjaWSprawachCywilnych