Wersja [7034]
To jest stara wersja MediacjaNaPodstawiePostanowieniaSadu utworzona przez JacekLubecki, 2009-03-03 14:09:21.
Mediacja na podstawie postanowienia sądu
postępowanie mediacyjne prowadzone na podstawie postanowienia sądu
A. Informacje ogólne
3.1.3.1. Dopuszczalność sądowego skierowania stron do mediacji
W celu jak najszerszego stosowania mediacji w sprawach cywilnych ustawa przewiduje możliwość przeprowadzenia mediacji także wtedy, gdy strony nie zawarły umowy o mediację – na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji ((przepis art. 1838 KPC nie istnieje)) . Takie orzeczenie sąd może wydać samodzielnie (z urzędu), niezależnie od tego, czy strony uprzednio zawarły umowę o mediację, jak również na wniosek stron. W każdym jednak przypadku to on decyduje, czy skierować strony do mediacji. Może nawet zignorować wspólny wniosek stron, jeśli zachodzi obawa przedłużenia postępowania.
Sąd może skierować strony do mediacji jedynie we wstępnej fazie postępowania, czyli w okresie od wniesienia pozwu do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę ((przepis art. 1838 § 1 zd. 1 KPC nie istnieje)). Takie ograniczenie czasowe może w niektórych sytuacjach powodować spore trudności. Często bowiem dopiero w toku kolejnych rozpraw zostają ujawnione okoliczności przemawiające za słusznością skierowania sprawy do mediacji. Pierwsza rozprawa ma niekiedy jedynie formalny charakter (tak w szczególności w sprawach złożonych). Jeśli dopiero po jej zakończeniu sąd dojdzie do wniosku, że sprawa nadaje się do mediacji, ma w tym przypadku właściwie związane ręce. Na dalszym etapie postępowania decyzja o wszczęciu mediacji należy już tylko do samych stron. Zgodnie bowiem z treścią (przepis art. 1838 § 1 zd. 2 KPC nie istnieje) po zamknięciu pierwszego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron. W ten sposób prawodawca jeszcze raz podkreślił podstawową cechę mediacji, jaką jest jej dobrowolność. Jedynie wyjątkowo w sprawach o rozwód i separację sąd może w każdym stanie sprawy skierować strony do mediacji (por. art. 436 § 1 oraz (przepis art. 4452 KPC nie istnieje)). Niedopuszczalne jest skierowanie przez sąd stron do mediacji w czasie zawieszenia postępowania w sprawie (art. 179 § 3 KPC
art. 179 KPC
§ 1. W wypadku zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron albo wskutek ich niestawiennictwa lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu, zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych, które biegną dalej dopiero z chwilą podjęcia postępowania.
§ 2. We wszystkich innych wypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną i zaczynają biec dopiero od początku z chwilą podjęcia postępowania. Terminy sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczać na nowo.
§ 3. Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu. Czynności podejmowane przez strony, a dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania.
). Wyjątek dotyczy spraw o rozwód i o separację, jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa (art. 436 § 1 zd. 2 KPC§ 1. W wypadku zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron albo wskutek ich niestawiennictwa lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu, zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych, które biegną dalej dopiero z chwilą podjęcia postępowania.
§ 2. We wszystkich innych wypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną i zaczynają biec dopiero od początku z chwilą podjęcia postępowania. Terminy sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczać na nowo.
§ 3. Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu. Czynności podejmowane przez strony, a dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania.
art. 436 KPC
§ 1. Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy postępowanie zostało zawieszone.
§ 2. Przepisy o mediacji stosuje się odpowiednio, z tym że przedmiotem mediacji może być także pojednanie małżonków.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.
). § 1. Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy postępowanie zostało zawieszone.
§ 2. Przepisy o mediacji stosuje się odpowiednio, z tym że przedmiotem mediacji może być także pojednanie małżonków.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.
Ponadto w (przepis art. 1838 § 2 KPC nie istnieje) ustawodawca przewidział dodatkowe ograniczenie określając, że sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w czasie postępowania sądowego. Niezależnie od wyniku mediacji przeprowadzonej na skutek postanowienia sądu i pomimo nowych okoliczności uzasadniających przekonanie, że w wyniku mediacji strony mogą zawrzeć ugodę, ponowne skierowanie stron do mediacji jest niedopuszczalne .
Co do zasady, skierowanie stron do mediacji przez sąd ma charakter fakultatywny i zależy od dokonanej przez niego oceny w zakresie celowości takiego skierowania. Jedynie w sytuacji, gdy pozwany przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy zgłosi zarzut zawarcia umowy o mediację przed wszczęciem postępowania sądowego, sąd obligatoryjnie kieruje strony do mediacji ((przepis art. 2021 KPC nie istnieje)). Sama mediacja natomiast, zgodnie z jej naczelnymi zasadami, pozostaje wciąż dobrowolna. Należy zgodzić się ze stanowiskiem , że sąd powinien kierować strony do mediacji tylko wtedy, gdy nie było wcześniejszej próby mediacji, podjętej na podstawie łączącej strony umowy o mediację. Za podstawę prowadzenia mediacji w takiej sytuacji uznać należy postanowienie sądu kierującego strony do mediacji, a nie umowę stron.
Jak wynika z treści (przepis art. 1831 § 2 zd. 1 KPC nie istnieje) sąd kierując strony do mediacji czyni to zawsze w formie postanowienia. Może ono być wydane zarówno na rozprawie, jak i na posiedzeniu niejawnym ((przepis art. 1838 § 3 zd. 1 KPC nie istnieje)). Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie. Strona może jednak nie wyrazić zgody na mediację, co skutkuje tym, że mediacji się nie prowadzi. O ile postanowienie zostało wydane na posiedzeniu niejawnym, wymaga ono doręczenia stronom (art. 357 § 2 KPC
art. 357 KPC
§ 1. Postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlegają one zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia. Postanowienia te doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.
§ 2. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem; doręczając postanowienie, należy pouczyć stronę występującą w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.
§ 3. Uzasadnienie, o którym mowa w paragrafach poprzedzających, należy sporządzić w ciągu tygodnia od dnia wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli postanowienie wydano na posiedzeniu jawnym, termin tygodniowy liczy się od dnia, w którym zażądano jego doręczenia, a gdy żądania takiego nie było - od dnia wniesienia zażalenia.
§ 4. Postanowień, które odnoszą się wyłącznie do innych osób (świadka, biegłego, osoby trzeciej), nie doręcza się stronom; osobom, których te postanowienia dotyczą, doręcza się je tylko wówczas, gdy nie były one obecne na posiedzeniu, na którym postanowienia te zostały wydane.
). Choć nie wynika to wprost z przepisów, to w celu wykonania postanowienia o skierowaniu stron do mediacji sąd powinien odpis tego postanowienia niezwłocznie doręczyć również mediatorowi, aby ten mógł podjąć czynności mediacyjne. Doręczenie mediatorowi odpisu postanowienia jest jedynie wynikiem przyjętej praktyki sądowej. § 1. Postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlegają one zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia. Postanowienia te doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.
§ 2. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem; doręczając postanowienie, należy pouczyć stronę występującą w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.
§ 3. Uzasadnienie, o którym mowa w paragrafach poprzedzających, należy sporządzić w ciągu tygodnia od dnia wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli postanowienie wydano na posiedzeniu jawnym, termin tygodniowy liczy się od dnia, w którym zażądano jego doręczenia, a gdy żądania takiego nie było - od dnia wniesienia zażalenia.
§ 4. Postanowień, które odnoszą się wyłącznie do innych osób (świadka, biegłego, osoby trzeciej), nie doręcza się stronom; osobom, których te postanowienia dotyczą, doręcza się je tylko wówczas, gdy nie były one obecne na posiedzeniu, na którym postanowienia te zostały wydane.
Postępowanie mediacyjne ze skierowania sądu nie uchybia zasadzie dobrowolności mediacji. W myśl (przepis art. 1838 § 3 zd. 2 KPC nie istnieje) mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację. Niefortunne sformułowanie „nie wyraziła zgody na mediację” budzi istotne wątpliwości interpretacyjne. Zwrot ten może być rozumiany dwojako. Z jednej strony można bronić poglądu, że każda ze stron powinna w ciągu tygodnia wyrazić zgodę na mediację, inaczej mediacja nie rozpocznie się (tzn. milczenie drugiej strony wyklucza mediację). Z drugiej strony można uznać, że postępowanie mediacyjne rozpocznie się, chyba że druga strona w terminie tygodnia złoży oświadczenie o braku zgody na mediację (tzn. milczenie oznacza zgodę na mediację). Podobne problemy pojawiają się na gruncie (przepis art. 1836 § 2 pkt 4 in fine KPC nie istnieje), gdzie znalazło się identyczne sformułowanie. Pierwsze stanowisko wydaje się lepiej odpowiadać zasadzie dobrowolności postępowania, z której można wyprowadzić wniosek, że niezbędne jest oświadczenie woli wyrażające zgodę na wszczęcie mediacji. Za tym stanowiskiem przemawia także to, że jeśli prawodawca oczekuje od stron oświadczenia o braku zgody na mediację, to posługuje się innym niż omawiane sformułowaniem („oświadczy, że nie wyraża zgody na mediację” – (przepis art. 18310 § 2 in fine KPC nie istnieje)) . Z uzasadnienia projektu do ustawy wynika natomiast, że zamiar autorów ustawy był odmienny. Czytamy w nim, że sąd może skierować strony do mediacji, „gdy strony się temu nie sprzeciwią” w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia postanowienia . Tym samym ustawodawca wprowadził swoiste domniemanie milczącej zgody stron na udział w mediacji. Z uwagi na to, że niezgłoszenie sprzeciwu w przewidzianym terminie nie zawsze jest jednoznaczne z rzeczywistym zamiarem uczestnictwem w mediacji, rozwiązanie to de facto przerzuca obowiązek uzyskania zgody stron na udział w mediacji z sądu na mediatora .
Komentowany przepis nie może być interpretowany w ten sposób, że w razie niewyrażenia zgody na mediację po terminie przewidzianym w tym przepisie, mediację pomimo tego prowadzi się. Brak zgody na mediację – bez względu na to kiedy wyrażony – sprawia, że nie ma widoków na ugodowe załatwienie sprawy, co czyni prowadzenie postępowania bezcelowym. Wskazany w tym przepisie termin ma charakter jedynie instrukcyjny, a jego zadaniem jest zdyscyplinowanie stron i zapobieganie zbędnemu przedłużaniu postępowania. Przyjąć jednak należy, że jeśli strona wycofa się z mediacji po upływie tygodniowego terminu, to będzie musiała pokryć wynagrodzenie i wydatki mediatora. Jak wynika z powyższych rozważań, Kodeks postępowania cywilnego zakłada bowiem zgodę strony na mediację w razie braku zgłoszenia sprzeciwu we wskazanym terminie.
Oświadczenie o braku zgody na mediację powinno być adresowane do sądu, który wydał postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji. Może być złożone tak na piśmie, jak i ustnie do protokołu w trakcie posiedzenia sądu. Złożenie takiego oświadczenia co do zasady nie pociąga dla składającej je strony żadnych negatywnych konsekwencji procesowych. Wyjątek stanowi jedynie możliwość obciążenia kosztami, o której mowa w art. 103 § 2 KPC
art. 103 KPC
§ 1. Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem.
§ 2. Przepis § 1 dotyczy zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także nieusprawiedliwionej odmowy poddania się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę.
. § 1. Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem.
§ 2. Przepis § 1 dotyczy zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także nieusprawiedliwionej odmowy poddania się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę.
Sąd może skierować strony do mediacji w każdej sprawie, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne (art. 10 KPC
art. 10 KPC
W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
), oraz w sprawach rodzinnych i opiekuńczych (art. 436 § 1, art. 4452 oraz 5702 KPC). Ustawodawca wyłączył jednak możliwość sądowego skierowania stron do mediacji w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym ((przepis art. 1838 § 4 KPC nie istnieje)). Na temat słuszności tego ograniczenia porównaj uwagi zamieszczone w punkcie 1.7. rozdziału I.W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
B. Literatura
M. Pazdan, O mediacji i projekcie jej unormowania w Polsce, Rejent nr 2/2004,
Na tej stronie nie ma komentarzy
