Kazus nr 1 z zakresu umowy dożywocia
A. Stan faktyczny
A był właścicielem domu, który przekazał swojemu synowi S w zamian za dożywotnie utrzymanie. Po kilku latach S sprzedał nieruchomość B. Po kilku latach wspólnego zamieszkiwania przez A i B w jednym domu, stosunki między nimi pogorszyły się tak dalece, że B dopuścił się przestępstwa wobec A, za które został prawomocnie skazany. A w tej sytuacji zażądał rozwiązania umowy dożywocia przez sąd.
Czy A może domagać się od sądu rozwiązania umowy dożywocia?
B. Rozwiązanie
Uprawnienie do żądania rozwiązania umowy dożywocia przez sąd wynika z art. 913 § 2 KC
art. 913 KC
§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
.§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
1. Powstanie roszczenia
W tej sytuacji roszczenie powstaje, jeżeli:
W tej sytuacji roszczenie powstaje, jeżeli:
- dożywotnik jest zbywcą nieruchomości i
- nastąpiła wyjątkowa sytuacja uzasadniająca rozwiązanie umowy dożywocia.
a. skuteczna umowa dożywocia między A i B
A i B nie zawierali umowy dożywocia. Związanie ich tym rodzajem zobowiązania może jednak wynikać z wstąpienia B w stosunek dożywocia na skutek zbycia nieruchomości przez S. Zgodnie z art. 910 § 2 KC
Warunkiem wstąpienia w stosunek dożywocia jest jednak to, że powstał on wcześniej między A i S. Ważne jest w tym wypadku, aby mieć świadomość, iż uwagi na fakt, że przedmiotem zbycia jest nieruchomość, umowy muszą być zawarte w formie aktu notarialnego (art. 158 KC
B wstąpił więc w istniejący stosunek dożywocia, ustanowiony wcześniej skutecznie przez A i S.
b. wyjątkowa sytuacja uzasadniająca rozwiązanie umowy dożywocia
Oceniając stosunek art. 913 § 2 KC
c. dożywotnik jest zbywcą nieruchomości
Ostatnią przesłanką jest to, że dożywotnik jest zbywcą nieruchomości. W tym wypadku jest to problematyczne, gdyż zbycia nieruchomości na rzecz B dokonał S, a więc wcześniejszy zobowiązany z umowy dożywocia a nie A, który jest uprawnionym z tytułu tej umowy dożywotnikiem. SN orzekł w takiej konstelacji, iż po zbyciu nieruchomości obciążonej dożywociem przez zobowiązanego rozwiązanie umowy o dożywocie nie jest dopuszczalne (wyrok SN z dnia 17.3.2004 r., II CK 91/03. OSNC 2005 Nr 3, poz. 52). Nawet jeżeli to nowy nabywca (czyli tutaj B) dopuszcza się przestępstwa wobec dożywotnika. Przemawia za tym konstrukcja prawna dożywocia oraz zwrotnego przejścia własności (por. art. 156 KC
Dlatego też żądanie A nie może być w tej sytuacji uwzględnione.
A i B nie zawierali umowy dożywocia. Związanie ich tym rodzajem zobowiązania może jednak wynikać z wstąpienia B w stosunek dożywocia na skutek zbycia nieruchomości przez S. Zgodnie z art. 910 § 2 KC
art. 910 KC
§ 1. Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Do takiego obciążenia stosuje się odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych.
§ 2. W razie zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte, chyba że stały się wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest solidarna.
zbycie nieruchomości przez zobowiązanego z tytułu dożywocia powoduje wstąpienie nabywcy w stosunek dożywocia na miejsce zbywcy (choć nie staje się on stroną umowy o dożywocie, zob. wyrok SN z 17.3.2004 r., II CK 91/03, opubl. w OSNC z 2005 r. Nr 3, poz. 52).§ 1. Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Do takiego obciążenia stosuje się odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych.
§ 2. W razie zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte, chyba że stały się wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest solidarna.
Warunkiem wstąpienia w stosunek dożywocia jest jednak to, że powstał on wcześniej między A i S. Ważne jest w tym wypadku, aby mieć świadomość, iż uwagi na fakt, że przedmiotem zbycia jest nieruchomość, umowy muszą być zawarte w formie aktu notarialnego (art. 158 KC
art. 158 KC
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
). Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
B wstąpił więc w istniejący stosunek dożywocia, ustanowiony wcześniej skutecznie przez A i S.
b. wyjątkowa sytuacja uzasadniająca rozwiązanie umowy dożywocia
Oceniając stosunek art. 913 § 2 KC
art. 913 KC
§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
do art. 913 § 1 KC§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
art. 913 KC
§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
należy wyjść z założenia, iż przyczynami uzasadniającymi rozwiązanie umowy mogą być tylko wyjątkowo ostre konflikty między obojgiem stron stosunku prawnego dożywocia. Popełnienie przestępstwa na szkodę dożywotnika stanowi bez wątpienia taki wyjątkowy wypadek.§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
c. dożywotnik jest zbywcą nieruchomości
Ostatnią przesłanką jest to, że dożywotnik jest zbywcą nieruchomości. W tym wypadku jest to problematyczne, gdyż zbycia nieruchomości na rzecz B dokonał S, a więc wcześniejszy zobowiązany z umowy dożywocia a nie A, który jest uprawnionym z tytułu tej umowy dożywotnikiem. SN orzekł w takiej konstelacji, iż po zbyciu nieruchomości obciążonej dożywociem przez zobowiązanego rozwiązanie umowy o dożywocie nie jest dopuszczalne (wyrok SN z dnia 17.3.2004 r., II CK 91/03. OSNC 2005 Nr 3, poz. 52). Nawet jeżeli to nowy nabywca (czyli tutaj B) dopuszcza się przestępstwa wobec dożywotnika. Przemawia za tym konstrukcja prawna dożywocia oraz zwrotnego przejścia własności (por. art. 156 KC
art. 156 KC
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
).Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.
Dlatego też żądanie A nie może być w tej sytuacji uwzględnione.
2. Wynik
Ponieważ zbywcą nieruchomości był zobowiązany S a nie dożywotnik A, sąd nie uwzględni żądania o rozwiązanie umowy dożywocia.
W tej sytuacji A może domagać się wyłącznie zamiany dożywocia na stosowną rentę na podstawie art. 914 KC
Ponieważ zbywcą nieruchomości był zobowiązany S a nie dożywotnik A, sąd nie uwzględni żądania o rozwiązanie umowy dożywocia.
W tej sytuacji A może domagać się wyłącznie zamiany dożywocia na stosowną rentę na podstawie art. 914 KC
art. 914 KC
Jeżeli zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa.
.Jeżeli zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa.
CategoryKazusyUmowaDozywocia
Na tej stronie nie ma komentarzy
