Kazus nr 2 z zakresu roszczenia windykacyjnego
P jest wpisany w księdze wieczystej jako właściciel zabudowanej kamienicą nieruchomości.
Gmina G sprawuje od 1980 r. zarząd tą nieruchomością na podstawie decyzji Urzędu Miejskiego o przejęciu w przymusowy zarząd z uwagi na brak właściciela. W 1980 r. zmarł bowiem zarówno figurujący w księdze wieczystej Franciszek P, jak również jego żona.
Żył natomiast ich syn G - Jerzy P. (ojciec powoda). Jerzy P. darował powodowi przedmiotową nieruchomość w 1995 r. na mocy umowy notarialnej.
W kamienicy znajduje się 5 lokali. Lokal nr 2 zajmują Teresa i Piotr S. na podstawie umowy najmu z dnia 5.4.1994 r. Lokal nr 3 zajmuje Joanna O. a lokal nr 5 Cecylia B. (obie wstąpiły w stosunek najmu po poprzednich lokatorach). Lokale nr 1 i nr 4 zajmowane są nielegalnie. W lokalu nr 1 mieszka Karolina B. z małoletnimi synami: Oskarem, Kasprem i Filipem. Lokal nr 4 zajmuje Monika K.
P żąda od Gminy G wydania zabudowanej budynkiem i zajmowanej przez lokatorów nieruchomości.
1. Czy może domagać się wydania nieruchomości?
2. Czy P może domagać się ewentualnie wydania lokali bezpośrednio od lokatorów?
2. Czy P może domagać się ewentualnie wydania lokali bezpośrednio od lokatorów?
B. ODPOWIEDŹ NA PYTANIE 1
P mógłby mieć przeciwko G roszczenie z art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
, jeżeli byłby właścicielem nieruchomości a G włada tą nieruchomością bez uprawnienia, które mogłaby skutecznie przeciwstawić właścicielowi.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
1. Legitymacja czynna P
P otrzymał własność nieruchomości na mocy umowy notarialnej z poprzednim właścicielem - Jerzym P. P jest więc właścicielem nieruchomości i - z mocy art. 48 KC
P otrzymał własność nieruchomości na mocy umowy notarialnej z poprzednim właścicielem - Jerzym P. P jest więc właścicielem nieruchomości i - z mocy art. 48 KC
art. 48 KC
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
w zw. z art. 47 § 2 KCZ zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
art. 47 KC
§ 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
- kamienicy.§ 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
2. Legitymacja bierna G
Legitymację bierną w procesie windykacyjnym ma nie tylko posiadacz (samoistny lub zależny) czy osoba niemająca żadnego prawa do rzeczy, lecz także każda osoba, która ma rzecz w swoim ręku (włada rzeczą), chociaż nie wykonuje względem niej żadnego prawa swego ani przysługującego innej osobie, pomimo że nie ma w tym żadnego interesu (SN w wyroku z dnia 9.7.2004 r., II CK 454/03, LEX 303341).
G musiałaby faktycznie władać nieruchomością. Tymczasem jest to problematyczne z uwagi na to, że wszystkie 5 lokali w kamienicy jest zajęte przez lokatorów.
Legitymację bierną w procesie windykacyjnym ma nie tylko posiadacz (samoistny lub zależny) czy osoba niemająca żadnego prawa do rzeczy, lecz także każda osoba, która ma rzecz w swoim ręku (włada rzeczą), chociaż nie wykonuje względem niej żadnego prawa swego ani przysługującego innej osobie, pomimo że nie ma w tym żadnego interesu (SN w wyroku z dnia 9.7.2004 r., II CK 454/03, LEX 303341).
G musiałaby faktycznie władać nieruchomością. Tymczasem jest to problematyczne z uwagi na to, że wszystkie 5 lokali w kamienicy jest zajęte przez lokatorów.
a. posiadanie przez G
WG SN (wyrok z dnia 19.3.2009 r., IV CSK 437/08 (LEX nr 492159)) nie z każdym posiadaniem łączy się fizyczne władztwo nad rzeczą. W literaturze i w judykaturze przyjęto, że jeżeli niemający tytułu prawnego posiadacz samoistny oddał rzecz (zachowując status posiadacza samoistnego) w faktyczne władanie posiadaczowi zależnemu (por. art. 337 KC
To oznaczałoby brak faktycznego władania rzeczą i tym samym brak legitymacji biernej G.
Równoznaczna z rzeczywistym władaniem może być jedynie realna możliwość władania uzasadniona faktycznymi okolicznościami (Cisek w: GniewekKCKomentarz, 2010, art. 222 nb. 22 ze wskazaniem na wyrok SN z dnia 9.7.2004 r., II CK 454/03, LEX 303341). Takiej w tej sytuacji G jednak nie ma.
WG SN (wyrok z dnia 19.3.2009 r., IV CSK 437/08 (LEX nr 492159)) nie z każdym posiadaniem łączy się fizyczne władztwo nad rzeczą. W literaturze i w judykaturze przyjęto, że jeżeli niemający tytułu prawnego posiadacz samoistny oddał rzecz (zachowując status posiadacza samoistnego) w faktyczne władanie posiadaczowi zależnemu (por. art. 337 KC
art. 337 KC
Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
), roszczenie windykacyjne może być skierowane wyłącznie wobec posiadacza zależnego, np. najemcy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., II CK 526/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 37, z dnia 30 września 2004 r., IV CK 21/04, BSN 2005, nr 2 s. 14 i z dnia 31 marca 2004, II CK 102/03, niepubl.).Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
To oznaczałoby brak faktycznego władania rzeczą i tym samym brak legitymacji biernej G.
Równoznaczna z rzeczywistym władaniem może być jedynie realna możliwość władania uzasadniona faktycznymi okolicznościami (Cisek w: GniewekKCKomentarz, 2010, art. 222 nb. 22 ze wskazaniem na wyrok SN z dnia 9.7.2004 r., II CK 454/03, LEX 303341). Takiej w tej sytuacji G jednak nie ma.
b. faktyczne władanie na podstawie zarządu przymusowego
Bezpośrednie władztwo nie wynikało także z zarządu państwowego sprawowanego od 1980 r. przez G. Zarząd tego typu nie stanowi bowiem posiadania w rozumieniu art. 336 KC
Bezpośrednie władztwo nie wynikało także z zarządu państwowego sprawowanego od 1980 r. przez G. Zarząd tego typu nie stanowi bowiem posiadania w rozumieniu art. 336 KC
art. 336 KC
Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
. Był on sprawowany za dotychczasowego właściciela lub posiadacza, a nie we własnym imieniu (por. uchwały Sądu Najwyższego: składu siedmiu sędziów - zasadę prawną - z dnia grudnia 1987 r., III CZP 47/87, OSNCP 1988, nr 7-8, poz. 91, siedmiu sędziów z dnia 26 maja 2006 r. III CZP 19/06, OSNC 2006, nr 12, poz. 195 i z dnia 18 listopada 1992 r., III CZP 133/92, OSP 1993, nr 7, poz. 153 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1998 r., II CKN 588/97, niepubl.). Zarządca mógł go przekształcić w posiadanie samoistne (por. uzasadnienie uchwały Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07, OSNC 2008, nr 5, poz. 43 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2003 r., I CK 141/02, niepubl.), ale w obecnym stanie faktycznym brak jest informacji, aby do takiego przekształcenia doszło.Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
c. ocena
Pogląd SN i literatury (np. Gniewek w: SystemPrawaPrywatnegoTom3, 2007, str. 503) koncentruje się na brzmieniu art. 222 § 1 KC
W prawie niemieckim natomiast roszczenie kieruje się wprawdzie wyłącznie przeciwko posiadaczowi. Jednakże można żądać zarówno wydania posiadania bezpośredniego jak i pośredniego (np. Wof, Sachenrecht, 2007, nb. 227).
W Polsce wprawdzie również posiadacz samoistny nie traci posiadania oddając rzecz w posiadanie zależne (art. 337 KC
Pogląd SN i literatury (np. Gniewek w: SystemPrawaPrywatnegoTom3, 2007, str. 503) koncentruje się na brzmieniu art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
. Istotnie więc dla legitymacji biernej nie ma znaczenia status prawny osoby, przeciw której podnoszone jest roszczenie, ale wyłącznie fakt, czy włada ona faktycznie rzeczą. Legitymowany biernie jest wyłącznie posiadacz bezpośredni. § 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
W prawie niemieckim natomiast roszczenie kieruje się wprawdzie wyłącznie przeciwko posiadaczowi. Jednakże można żądać zarówno wydania posiadania bezpośredniego jak i pośredniego (np. Wof, Sachenrecht, 2007, nb. 227).
W Polsce wprawdzie również posiadacz samoistny nie traci posiadania oddając rzecz w posiadanie zależne (art. 337 KC
art. 337 KC
Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
), ale nie wystarcza to dla przyjęcia legitymacji biernej. Tymczasem można by przyjąć, że skoro posiadacz pośredni nie traci posiadania, którego immanentną cechą jest faktyczne władztwo nad rzeczą, to roszczenie windykacyjne również powinno się kierować przeciw posiadaczowi pośredniemu. Poza tym chodzi o faktyczne władztwo nad rzeczą co niekoniecznie musi być tożsame ze sprawowaniem bezpośredniego władztwa.Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
3. Wynik
Z uwagi na brak legitymacji biernej G roszczenie z art. 222 § 1 KC
Z uwagi na brak legitymacji biernej G roszczenie z art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
odpada§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
C. ODPOWIEDŹ NA PYTANIE 2
P mógłby ewentualnie podnieść roszczenie z art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
przeciwko lokatorom.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
1. Własność P
Ustalono wcześniej, że P jest właścicielem gruntu i kamienicy na nim posadowionej.
2. Bezpośrednie władztwo nad rzeczą
Lokatorzy zajmujący mieszkania sprawują bezpośrednie władztwo nad tymi częściami nieruchomości, które stanowią ich lokale.
3. Brak uprawnienia do władania rzeczą
Karolina B (lokal nr 1) i Monika K. (lokal nr 4) nie posiadają żadnego tytułu prawnego do lokalu. Tym samym nie mogą one przeciwstawić P żadnych uprawnień.
Teresa i Piotr S. zajmują natomiast lokal na podstawie umowy najmu z G. Uprawnienie z tytułu umowy najmu generalnie tworzy skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Jednakże umowa najmu ma charakter względny i wiąże wyłącznie G i małżeństwo S. tym samym uprawnienie to nie może być przeciwstawione P (w grę wchodzi natomiast roszczenie odszkodowawcze lokatorów przeciwko G z uwagi na zawarcie umowy najmu lokalu w nieruchomości nienależącej do G).
Podobnie należy ocenić sytuację Joanny O. i Cecylii B., które wstąpiły w stosunek najmu po poprzednich lokatorach (art. 691 KC
Zaden z lokatorów nie może więc przeciwstawić P uprawnienia do władania lokalem.
Ustalono wcześniej, że P jest właścicielem gruntu i kamienicy na nim posadowionej.
2. Bezpośrednie władztwo nad rzeczą
Lokatorzy zajmujący mieszkania sprawują bezpośrednie władztwo nad tymi częściami nieruchomości, które stanowią ich lokale.
3. Brak uprawnienia do władania rzeczą
Karolina B (lokal nr 1) i Monika K. (lokal nr 4) nie posiadają żadnego tytułu prawnego do lokalu. Tym samym nie mogą one przeciwstawić P żadnych uprawnień.
Teresa i Piotr S. zajmują natomiast lokal na podstawie umowy najmu z G. Uprawnienie z tytułu umowy najmu generalnie tworzy skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Jednakże umowa najmu ma charakter względny i wiąże wyłącznie G i małżeństwo S. tym samym uprawnienie to nie może być przeciwstawione P (w grę wchodzi natomiast roszczenie odszkodowawcze lokatorów przeciwko G z uwagi na zawarcie umowy najmu lokalu w nieruchomości nienależącej do G).
Podobnie należy ocenić sytuację Joanny O. i Cecylii B., które wstąpiły w stosunek najmu po poprzednich lokatorach (art. 691 KC
art. 691 KC
§ 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.
§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.
§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.
). Tutaj również chodzi o uprawnienia z umowy najmu obowiązującej tylko w relacjach wynajmujący - najemca. § 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.
§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.
§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.
Zaden z lokatorów nie może więc przeciwstawić P uprawnienia do władania lokalem.
CategoryKazusyRoszczenieWindykacyjne
Na tej stronie nie ma komentarzy
