Protokół zmian strony WyrokETSC38108Omowienie
Dodane:
CategoryRozporzadzenieBrukselaI CategoryPrawoEuropejskieOrzecznictwo CategoyGlosy
Usunięte:
Dodane:
====Omówienie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25.2.2010 r. w sprawie C-381/08====
==(""Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl"")==
==(""Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl"")==
Usunięte:
Dodane:
Zob. KrzymuskiMonitorPrawniczy2011
Usunięte:
((1)) STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym:
Pozwana spółka (Key Safety Srl z siedzibą we Włoszech) nabywała od powódki (Car Trim GmbH z siedzibą w Niemczech) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Na żądanie pozwanej wyposażenie systemów „air bag” dostarczane było przez powódkę do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Na koniec 2003 r. pozwana wypowiedziała umowy wiążące je z powódką. Powódka uważając, iż doszło do zerwania umów, zażądała przed sądem niemieckim odszkodowania z tego tytułu.
Sąd krajowy (Landgericht) w Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji. W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości dwa następujące pytania prejudycjalne:
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
2) Jeżeli należy uznać, że jest to sprzedaż rzeczy ruchomych, czy w przypadku sprzedaży na odległość miejscem, w którym sprzedane rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, jest miejsce faktycznego wydania rzeczy kupującemu, czy też miejsce, w którym te rzeczy zostały wydane pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania ich kupującemu?
((1)) ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, wcale nie wyklucza uznania danego kontraktu za umowę sprzedaży. Za tym poglądem przemawia m.in. treść art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/446, {{pu przepis="art. 3 KonwCISG"}} oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów8. Podobnie zresztą sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.9
Trybunał przychylił się do poglądu Komisji Europejskiej, według której ważnym kryterium jest okoliczność, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Stosownie do polskiego brzmienia uzasadnienia, za uznaniem umowy za umowę o świadczenie usług przemawia wskazówka, iż „sprzedający10 dostarczył całość lub większość materiałów, z których wytwarzany jest towar” (nb. 40 zdanie drugie).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego i dostarczonego na zamówienie nabywcy z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową sprzedaży rzeczy ruchomych, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku indywidualnych postanowień, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego legis fori albo legis causae (nb. 53).
((1)) UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
((2)) Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według RozpUEBrukselaI
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 RozpUEBrukselaI pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}.
((3))miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania władztwa nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}), co odbywa się z reguły przez dostarczenie rzeczy do odbiorcy. Za uznaniem miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczającego właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży przemawiają także powody pragmatyczne. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych. Odpowiada również powszechnemu rozumieniu pojęcia „miejsca dostarczenia rzeczy”. Łącznik ten stwarza ponadto ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
((3)) pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania, gdy strony same określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia oceny skuteczności takiego uzgodnienia. Miarodajne tym zakresie są przepisy prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I13. Uwzględnić należy również {{pu przepis="art. 23 RozpUEBrukselaI"}}, który przewiduje szczególne warunki dla ważności umów jurysdykcyjnych.
Mówiąc o skuteczności indywidualnych ustaleń miejsca dostarczenia rzeczy należy zwrócić jeszcze uwagę na popularne w obrocie między przedsiębiorcami stosowanie zapisów o właściwości sądów we wzorcach umów. Generalnie nie ma przeszkód, by zaakceptować taką praktykę jako formę skutecznego uzgodnienia jurysdykcji. Posłużenie się wzorcami umów powoduje, iż podlegają one ocenie wg szczególnych zasad (por. art. 384 i nast. KC, §§ 305 i nast. BGB14). Stąd też orzecznictwo niemieckie wyklucza dopuszczalność uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.15
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.16 Mamy tu bowiem do czynienia z formą indywidualnego uzgodnienia miejsca właściwości rzeczy. Przyjęcie świadczenia, uzasadniające zmianę miejsca dostarczenia rzeczy, może nastąpić również w sposób dorozumiany.
((3)) właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw [[WyrokETSC38108 orzeczenia]] sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}, § 929 zd. 1 BGB). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu; por. {{pu przepis="art. 351 KC"}}, § 929 zd. 2 BGB). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
((3)) właściwość miejscowa
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie ustalenia właściwości sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa wewnętrznego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.17 Przepis ten nie decyduje natomiast o właściwości rzeczowej. Jeżeli więc prawodawstwo danego kraju członkowskiego uzależnia właściwość sądu od wartość przedmiotu sporu (por. art. 17 pkt 4 k.p.c.), właściwość rzeczową ustala się już na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
((3)) zakres zastosowania regulacji
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile – umowne lub faktyczne – miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania RozpUEBrukselaI. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy miejsce wykonania umowy leży w państwie członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii, to miarodajne dla określenia jurysdykcji krajowej są zasady wynikające z umów międzynarodowych lub – w razie ich braku – prawa wewnętrznego. To samo dotyczy sytuacji, gdy miejscem dostarczenia rzeczy jest wprawdzie obszar państwa członkowskiego, lecz pozwany nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium państwa członkowskiego Unii (zdanie wstępne do {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}).
((3)) roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest podnoszone przez powoda. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI znajdzie zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi np. roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.18 Dzięki temu zabiegowi wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.19
((3)) wielość miejsc dostarczenia
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne.20 W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda.21 Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
((1)) SKUTKI ORZECZENIA
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się tylko do kwestii proceduralnych, choć przedmiotem orzeczenia jest przepis stricte procesowy. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej {{pu akt="RozpUERzymI"}} wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy ruchomej, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł {{pu akt="KonwCISG"}} - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy nabywca będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Miejscem tym będzie z reguły siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę czy odebranie rzeczy zakupionej będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI. Oczywiście pod warunkiem, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym.
Dodane:
Sąd krajowy (Landgericht) w Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji. W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości dwa następujące pytania prejudycjalne:
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, wcale nie wyklucza uznania danego kontraktu za umowę sprzedaży. Za tym poglądem przemawia m.in. treść art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/446, {{pu przepis="art. 3 KonwCISG"}} oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów8. Podobnie zresztą sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.9
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku indywidualnych postanowień, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego legis fori albo legis causae (nb. 53).
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według RozpUEBrukselaI
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 RozpUEBrukselaI pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}.
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania władztwa nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}), co odbywa się z reguły przez dostarczenie rzeczy do odbiorcy. Za uznaniem miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczającego właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży przemawiają także powody pragmatyczne. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych. Odpowiada również powszechnemu rozumieniu pojęcia „miejsca dostarczenia rzeczy”. Łącznik ten stwarza ponadto ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania, gdy strony same określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia oceny skuteczności takiego uzgodnienia. Miarodajne tym zakresie są przepisy prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I13. Uwzględnić należy również {{pu przepis="art. 23 RozpUEBrukselaI"}}, który przewiduje szczególne warunki dla ważności umów jurysdykcyjnych.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie ustalenia właściwości sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa wewnętrznego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.17 Przepis ten nie decyduje natomiast o właściwości rzeczowej. Jeżeli więc prawodawstwo danego kraju członkowskiego uzależnia właściwość sądu od wartość przedmiotu sporu (por. art. 17 pkt 4 k.p.c.), właściwość rzeczową ustala się już na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile – umowne lub faktyczne – miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania RozpUEBrukselaI. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy miejsce wykonania umowy leży w państwie członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii, to miarodajne dla określenia jurysdykcji krajowej są zasady wynikające z umów międzynarodowych lub – w razie ich braku – prawa wewnętrznego. To samo dotyczy sytuacji, gdy miejscem dostarczenia rzeczy jest wprawdzie obszar państwa członkowskiego, lecz pozwany nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium państwa członkowskiego Unii (zdanie wstępne do {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}).
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest podnoszone przez powoda. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI znajdzie zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi np. roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.18 Dzięki temu zabiegowi wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.19
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się tylko do kwestii proceduralnych, choć przedmiotem orzeczenia jest przepis stricte procesowy. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej {{pu akt="RozpUERzymI"}} wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy ruchomej, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł {{pu akt="KonwCISG"}} - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy nabywca będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Miejscem tym będzie z reguły siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę czy odebranie rzeczy zakupionej będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI. Oczywiście pod warunkiem, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym.
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, wcale nie wyklucza uznania danego kontraktu za umowę sprzedaży. Za tym poglądem przemawia m.in. treść art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/446, {{pu przepis="art. 3 KonwCISG"}} oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów8. Podobnie zresztą sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.9
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku indywidualnych postanowień, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego legis fori albo legis causae (nb. 53).
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według RozpUEBrukselaI
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 RozpUEBrukselaI pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}.
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania władztwa nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}), co odbywa się z reguły przez dostarczenie rzeczy do odbiorcy. Za uznaniem miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczającego właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży przemawiają także powody pragmatyczne. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych. Odpowiada również powszechnemu rozumieniu pojęcia „miejsca dostarczenia rzeczy”. Łącznik ten stwarza ponadto ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania, gdy strony same określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia oceny skuteczności takiego uzgodnienia. Miarodajne tym zakresie są przepisy prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I13. Uwzględnić należy również {{pu przepis="art. 23 RozpUEBrukselaI"}}, który przewiduje szczególne warunki dla ważności umów jurysdykcyjnych.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie ustalenia właściwości sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa wewnętrznego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.17 Przepis ten nie decyduje natomiast o właściwości rzeczowej. Jeżeli więc prawodawstwo danego kraju członkowskiego uzależnia właściwość sądu od wartość przedmiotu sporu (por. art. 17 pkt 4 k.p.c.), właściwość rzeczową ustala się już na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile – umowne lub faktyczne – miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania RozpUEBrukselaI. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy miejsce wykonania umowy leży w państwie członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii, to miarodajne dla określenia jurysdykcji krajowej są zasady wynikające z umów międzynarodowych lub – w razie ich braku – prawa wewnętrznego. To samo dotyczy sytuacji, gdy miejscem dostarczenia rzeczy jest wprawdzie obszar państwa członkowskiego, lecz pozwany nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium państwa członkowskiego Unii (zdanie wstępne do {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}).
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest podnoszone przez powoda. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI znajdzie zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi np. roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.18 Dzięki temu zabiegowi wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.19
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się tylko do kwestii proceduralnych, choć przedmiotem orzeczenia jest przepis stricte procesowy. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej {{pu akt="RozpUERzymI"}} wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy ruchomej, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł {{pu akt="KonwCISG"}} - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy nabywca będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Miejscem tym będzie z reguły siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę czy odebranie rzeczy zakupionej będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze RozpUEBrukselaI. Oczywiście pod warunkiem, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym.
Usunięte:
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I) od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, wcale nie wyklucza uznania danego kontraktu za umowę sprzedaży. Za tym poglądem przemawia m.in. treść art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/446, art. 3 CISG7 oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów8. Podobnie zresztą sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.9
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku indywidualnych postanowień, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego legis fori albo legis causae (nb. 53).
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania władztwa nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}), co odbywa się z reguły przez dostarczenie rzeczy do odbiorcy. Za uznaniem miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczającego właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży przemawiają także powody pragmatyczne. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych. Odpowiada również powszechnemu rozumieniu pojęcia „miejsca dostarczenia rzeczy”. Łącznik ten stwarza ponadto ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania, gdy strony same określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia oceny skuteczności takiego uzgodnienia. Miarodajne tym zakresie są przepisy prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I13. Uwzględnić należy również art. 23 rozp. Bruksela I, który przewiduje szczególne warunki dla ważności umów jurysdykcyjnych.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie ustalenia właściwości sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa wewnętrznego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.17 Przepis ten nie decyduje natomiast o właściwości rzeczowej. Jeżeli więc prawodawstwo danego kraju członkowskiego uzależnia właściwość sądu od wartość przedmiotu sporu (por. art. 17 pkt 4 k.p.c.), właściwość rzeczową ustala się już na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile – umowne lub faktyczne – miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozp. Bruksela I. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy miejsce wykonania umowy leży w państwie członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii, to miarodajne dla określenia jurysdykcji krajowej są zasady wynikające z umów międzynarodowych lub – w razie ich braku – prawa wewnętrznego. To samo dotyczy sytuacji, gdy miejscem dostarczenia rzeczy jest wprawdzie obszar państwa członkowskiego, lecz pozwany nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium państwa członkowskiego Unii (zdanie wstępne do art. 5 rozp. Bruksela I).
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest podnoszone przez powoda. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I znajdzie zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi np. roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.18 Dzięki temu zabiegowi wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.19
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się tylko do kwestii proceduralnych, choć przedmiotem orzeczenia jest przepis stricte procesowy. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej rozp. Rzym I wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozp. Bruksela I. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy ruchomej, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy nabywca będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Miejscem tym będzie z reguły siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o apłatę czy odebranie rzeczy zakupionej będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I. Oczywiście pod warunkiem, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym.
Dodane:
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
Usunięte:
Dodane:
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
Usunięte:
Dodane:
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych.1 Z tym wiąże się aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.2 Także w prawie europejskim sprzedaż rzeczy ruchomych została poddana szczególnym regulacjom, przy czym przepisy prawa unijnego koncentrują się głównie na materialnoprawnych względnie kolizyjnych zagadnieniach sprzedaży w odmianie konsumenckiej.3 W sferze prawa procesowego znaczącym aktem prawa unijnego jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych4, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z typu umów sprzedaży rzeczy ruchomych. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z [[WyrokETSC38108 orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)]].
((1)) STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
((1)) ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
((1)) UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
((2)) Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
((3))miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
((3)) pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Mówiąc o skuteczności indywidualnych ustaleń miejsca dostarczenia rzeczy należy zwrócić jeszcze uwagę na popularne w obrocie między przedsiębiorcami stosowanie zapisów o właściwości sądów we wzorcach umów. Generalnie nie ma przeszkód, by zaakceptować taką praktykę jako formę skutecznego uzgodnienia jurysdykcji. Posłużenie się wzorcami umów powoduje, iż podlegają one ocenie wg szczególnych zasad (por. art. 384 i nast. KC, §§ 305 i nast. BGB14). Stąd też orzecznictwo niemieckie wyklucza dopuszczalność uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.15
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.16 Mamy tu bowiem do czynienia z formą indywidualnego uzgodnienia miejsca właściwości rzeczy. Przyjęcie świadczenia, uzasadniające zmianę miejsca dostarczenia rzeczy, może nastąpić również w sposób dorozumiany.
((3)) właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw [[WyrokETSC38108 orzeczenia]] sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}, § 929 zd. 1 BGB). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu; por. {{pu przepis="art. 351 KC"}}, § 929 zd. 2 BGB). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
((3)) właściwość miejscowa
((3)) zakres zastosowania regulacji
((3)) roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
((3)) wielość miejsc dostarczenia
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 7091 KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
((1)) SKUTKI ORZECZENIA
((1)) STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
((1)) ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
((1)) UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
((2)) Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
((3))miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
((3)) pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Mówiąc o skuteczności indywidualnych ustaleń miejsca dostarczenia rzeczy należy zwrócić jeszcze uwagę na popularne w obrocie między przedsiębiorcami stosowanie zapisów o właściwości sądów we wzorcach umów. Generalnie nie ma przeszkód, by zaakceptować taką praktykę jako formę skutecznego uzgodnienia jurysdykcji. Posłużenie się wzorcami umów powoduje, iż podlegają one ocenie wg szczególnych zasad (por. art. 384 i nast. KC, §§ 305 i nast. BGB14). Stąd też orzecznictwo niemieckie wyklucza dopuszczalność uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.15
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.16 Mamy tu bowiem do czynienia z formą indywidualnego uzgodnienia miejsca właściwości rzeczy. Przyjęcie świadczenia, uzasadniające zmianę miejsca dostarczenia rzeczy, może nastąpić również w sposób dorozumiany.
((3)) właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw [[WyrokETSC38108 orzeczenia]] sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}, § 929 zd. 1 BGB). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu; por. {{pu przepis="art. 351 KC"}}, § 929 zd. 2 BGB). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
((3)) właściwość miejscowa
((3)) zakres zastosowania regulacji
((3)) roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
((3)) wielość miejsc dostarczenia
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 7091 KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
((1)) SKUTKI ORZECZENIA
Usunięte:
Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych
(uwagi na tle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2010 r.)
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych.1 Z tym wiąże się aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.2 Także w prawie europejskim sprzedaż rzeczy ruchomych została poddana szczególnym regulacjom, przy czym przepisy prawa unijnego koncentrują się głównie na materialnoprawnych względnie kolizyjnych zagadnieniach sprzedaży w odmianie konsumenckiej.3 W sferze prawa procesowego znaczącym aktem prawa unijnego jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych4, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z typu umów sprzedaży rzeczy ruchomych. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)5.
STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Mówiąc o skuteczności indywidualnych ustaleń miejsca dostarczenia rzeczy należy zwrócić jeszcze uwagę na popularne w obrocie między przedsiębiorcami stosowanie zapisów o właściwości sądów we wzorcach umów. Generalnie nie ma przeszkód, by zaakceptować taką praktykę jako formę skutecznego uzgodnienia jurysdykcji. Posłużenie się wzorcami umów powoduje, iż podlegają one ocenie wg szczególnych zasad (por. art. 384 i nast. KC, §§ 305 i nast. BGB14). Stąd też orzecznictwo niemieckie wyklucza dopuszczalność uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.15
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.16 Mamy tu bowiem do czynienia z formą indywidualnego uzgodnienia miejsca właściwości rzeczy. Przyjęcie świadczenia, uzasadniające zmianę miejsca dostarczenia rzeczy, może nastąpić również w sposób dorozumiany.
właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw orzeczenia w sprawie C-381/08 sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}, § 929 zd. 1 BGB). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu; por. {{pu przepis="art. 351 KC"}}, § 929 zd. 2 BGB). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
właściwość miejscowa
zakres zastosowania regulacji
roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
wielość miejsc dostarczenia
Kwalifikacja umowy jako sprzedaż
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
SKUTKI ORZECZENIA
Dodane:
Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych
(uwagi na tle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2010 r.)
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych.1 Z tym wiąże się aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.2 Także w prawie europejskim sprzedaż rzeczy ruchomych została poddana szczególnym regulacjom, przy czym przepisy prawa unijnego koncentrują się głównie na materialnoprawnych względnie kolizyjnych zagadnieniach sprzedaży w odmianie konsumenckiej.3 W sferze prawa procesowego znaczącym aktem prawa unijnego jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych4, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z typu umów sprzedaży rzeczy ruchomych. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)5.
STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
Pozwana spółka (Key Safety Srl z siedzibą we Włoszech) nabywała od powódki (Car Trim GmbH z siedzibą w Niemczech) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Na żądanie pozwanej wyposażenie systemów „air bag” dostarczane było przez powódkę do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Na koniec 2003 r. pozwana wypowiedziała umowy wiążące je z powódką. Powódka uważając, iż doszło do zerwania umów, zażądała przed sądem niemieckim odszkodowania z tego tytułu.
Sąd krajowy (Landgericht) w Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji. W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości dwa następujące pytania prejudycjalne:
ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I) od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, wcale nie wyklucza uznania danego kontraktu za umowę sprzedaży. Za tym poglądem przemawia m.in. treść art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/446, art. 3 CISG7 oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów8. Podobnie zresztą sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.9
Trybunał przychylił się do poglądu Komisji Europejskiej, według której ważnym kryterium jest okoliczność, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Stosownie do polskiego brzmienia uzasadnienia, za uznaniem umowy za umowę o świadczenie usług przemawia wskazówka, iż „sprzedający10 dostarczył całość lub większość materiałów, z których wytwarzany jest towar” (nb. 40 zdanie drugie).
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku indywidualnych postanowień, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego legis fori albo legis causae (nb. 53).
UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 371 KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania władztwa nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}), co odbywa się z reguły przez dostarczenie rzeczy do odbiorcy. Za uznaniem miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczającego właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży przemawiają także powody pragmatyczne. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych. Odpowiada również powszechnemu rozumieniu pojęcia „miejsca dostarczenia rzeczy”. Łącznik ten stwarza ponadto ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania, gdy strony same określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia oceny skuteczności takiego uzgodnienia. Miarodajne tym zakresie są przepisy prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I13. Uwzględnić należy również art. 23 rozp. Bruksela I, który przewiduje szczególne warunki dla ważności umów jurysdykcyjnych.
Mówiąc o skuteczności indywidualnych ustaleń miejsca dostarczenia rzeczy należy zwrócić jeszcze uwagę na popularne w obrocie między przedsiębiorcami stosowanie zapisów o właściwości sądów we wzorcach umów. Generalnie nie ma przeszkód, by zaakceptować taką praktykę jako formę skutecznego uzgodnienia jurysdykcji. Posłużenie się wzorcami umów powoduje, iż podlegają one ocenie wg szczególnych zasad (por. art. 384 i nast. KC, §§ 305 i nast. BGB14). Stąd też orzecznictwo niemieckie wyklucza dopuszczalność uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.15
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.16 Mamy tu bowiem do czynienia z formą indywidualnego uzgodnienia miejsca właściwości rzeczy. Przyjęcie świadczenia, uzasadniające zmianę miejsca dostarczenia rzeczy, może nastąpić również w sposób dorozumiany.
właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw orzeczenia w sprawie C-381/08 sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}, § 929 zd. 1 BGB). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu; por. {{pu przepis="art. 351 KC"}}, § 929 zd. 2 BGB). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
właściwość miejscowa
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie ustalenia właściwości sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa wewnętrznego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.17 Przepis ten nie decyduje natomiast o właściwości rzeczowej. Jeżeli więc prawodawstwo danego kraju członkowskiego uzależnia właściwość sądu od wartość przedmiotu sporu (por. art. 17 pkt 4 k.p.c.), właściwość rzeczową ustala się już na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
zakres zastosowania regulacji
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile – umowne lub faktyczne – miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozp. Bruksela I. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy miejsce wykonania umowy leży w państwie członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii, to miarodajne dla określenia jurysdykcji krajowej są zasady wynikające z umów międzynarodowych lub – w razie ich braku – prawa wewnętrznego. To samo dotyczy sytuacji, gdy miejscem dostarczenia rzeczy jest wprawdzie obszar państwa członkowskiego, lecz pozwany nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium państwa członkowskiego Unii (zdanie wstępne do art. 5 rozp. Bruksela I).
roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest podnoszone przez powoda. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I znajdzie zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi np. roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.18 Dzięki temu zabiegowi wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.19
wielość miejsc dostarczenia
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne.20 W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda.21 Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
Kwalifikacja umowy jako sprzedaż
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
SKUTKI ORZECZENIA
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się tylko do kwestii proceduralnych, choć przedmiotem orzeczenia jest przepis stricte procesowy. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej rozp. Rzym I wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozp. Bruksela I. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy ruchomej, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy nabywca będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Miejscem tym będzie z reguły siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o apłatę czy odebranie rzeczy zakupionej będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I. Oczywiście pod warunkiem, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym.
(uwagi na tle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2010 r.)
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych.1 Z tym wiąże się aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.2 Także w prawie europejskim sprzedaż rzeczy ruchomych została poddana szczególnym regulacjom, przy czym przepisy prawa unijnego koncentrują się głównie na materialnoprawnych względnie kolizyjnych zagadnieniach sprzedaży w odmianie konsumenckiej.3 W sferze prawa procesowego znaczącym aktem prawa unijnego jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych4, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z typu umów sprzedaży rzeczy ruchomych. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)5.
STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
Pozwana spółka (Key Safety Srl z siedzibą we Włoszech) nabywała od powódki (Car Trim GmbH z siedzibą w Niemczech) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Na żądanie pozwanej wyposażenie systemów „air bag” dostarczane było przez powódkę do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Na koniec 2003 r. pozwana wypowiedziała umowy wiążące je z powódką. Powódka uważając, iż doszło do zerwania umów, zażądała przed sądem niemieckim odszkodowania z tego tytułu.
Sąd krajowy (Landgericht) w Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji. W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości dwa następujące pytania prejudycjalne:
ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I) od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, wcale nie wyklucza uznania danego kontraktu za umowę sprzedaży. Za tym poglądem przemawia m.in. treść art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/446, art. 3 CISG7 oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów8. Podobnie zresztą sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.9
Trybunał przychylił się do poglądu Komisji Europejskiej, według której ważnym kryterium jest okoliczność, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Stosownie do polskiego brzmienia uzasadnienia, za uznaniem umowy za umowę o świadczenie usług przemawia wskazówka, iż „sprzedający10 dostarczył całość lub większość materiałów, z których wytwarzany jest towar” (nb. 40 zdanie drugie).
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku indywidualnych postanowień, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego legis fori albo legis causae (nb. 53).
UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 371 KPC"}}). Jest to instytucja znana innym porządkom prawnym.11 Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem właściwości ogólnej ustalanej wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo na podstawie przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdził wielokrotnie12, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości sądu do sprawy i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także realizacji zasady przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania władztwa nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}), co odbywa się z reguły przez dostarczenie rzeczy do odbiorcy. Za uznaniem miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczającego właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży przemawiają także powody pragmatyczne. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych. Odpowiada również powszechnemu rozumieniu pojęcia „miejsca dostarczenia rzeczy”. Łącznik ten stwarza ponadto ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania, gdy strony same określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia oceny skuteczności takiego uzgodnienia. Miarodajne tym zakresie są przepisy prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I13. Uwzględnić należy również art. 23 rozp. Bruksela I, który przewiduje szczególne warunki dla ważności umów jurysdykcyjnych.
Mówiąc o skuteczności indywidualnych ustaleń miejsca dostarczenia rzeczy należy zwrócić jeszcze uwagę na popularne w obrocie między przedsiębiorcami stosowanie zapisów o właściwości sądów we wzorcach umów. Generalnie nie ma przeszkód, by zaakceptować taką praktykę jako formę skutecznego uzgodnienia jurysdykcji. Posłużenie się wzorcami umów powoduje, iż podlegają one ocenie wg szczególnych zasad (por. art. 384 i nast. KC, §§ 305 i nast. BGB14). Stąd też orzecznictwo niemieckie wyklucza dopuszczalność uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.15
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.16 Mamy tu bowiem do czynienia z formą indywidualnego uzgodnienia miejsca właściwości rzeczy. Przyjęcie świadczenia, uzasadniające zmianę miejsca dostarczenia rzeczy, może nastąpić również w sposób dorozumiany.
właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw orzeczenia w sprawie C-381/08 sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}, § 929 zd. 1 BGB). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejscem wydania rzeczy może być miejsce wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie 62 uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy powinno być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Skorzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest jednak dla powoda obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego (por. {{pu przepis="art. 349 KC"}}, § 930 BGB). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mający siedzibę w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) zbywa samochód na podstawie umowy sprzedaży na rzecz mającego siedzibę w Czechach C, zachowując go w swoim posiadaniu jako najemca. Po zakończeniu najmu C domaga się od S wydania samochodu i zapłaty zaległych czynszów najmu. W tym wypadku nie doszło jeszcze do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania (pierwotnie jako posiadacz samoistny następnie jako posiadacz zależny). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy. Natomiast wydanie, którego domaga się C, wynika faktycznie nie z umowy sprzedaży (własność została już przeniesiona zaś wydanie rzeczy nastąpiło w trybie constitutum possesorium) lecz ze stosunku najmu (por. {{pu przepis="art. 675 § 1 KC"}}). W tych wypadkach właściwość miejscowa sądu dla żądania wydania rzeczy (czy też zapłaty czynszu najmu) wynika z art. 2 (właściwość ogólna) lub art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I (właściwość szczególna miejsca wykonania umowy).
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego (por. {{pu przepis="art. 350 KC"}}) lub przez cesję roszczenia o wydanie rzeczy (§ 931 BGB). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc bądź siedziba osoby trzeciej bądź miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu; por. {{pu przepis="art. 351 KC"}}, § 929 zd. 2 BGB). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
właściwość miejscowa
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie ustalenia właściwości sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa wewnętrznego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.17 Przepis ten nie decyduje natomiast o właściwości rzeczowej. Jeżeli więc prawodawstwo danego kraju członkowskiego uzależnia właściwość sądu od wartość przedmiotu sporu (por. art. 17 pkt 4 k.p.c.), właściwość rzeczową ustala się już na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
zakres zastosowania regulacji
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile – umowne lub faktyczne – miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozp. Bruksela I. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy miejsce wykonania umowy leży w państwie członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii, to miarodajne dla określenia jurysdykcji krajowej są zasady wynikające z umów międzynarodowych lub – w razie ich braku – prawa wewnętrznego. To samo dotyczy sytuacji, gdy miejscem dostarczenia rzeczy jest wprawdzie obszar państwa członkowskiego, lecz pozwany nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium państwa członkowskiego Unii (zdanie wstępne do art. 5 rozp. Bruksela I).
roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest podnoszone przez powoda. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I znajdzie zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi np. roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.18 Dzięki temu zabiegowi wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.19
wielość miejsc dostarczenia
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne.20 W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda.21 Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
Kwalifikacja umowy jako sprzedaż
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie jest więc kompatybilne z dotychczasowym rozumieniem istoty sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I oraz Rzym I także te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy.22 Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.23 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.24
SKUTKI ORZECZENIA
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się tylko do kwestii proceduralnych, choć przedmiotem orzeczenia jest przepis stricte procesowy. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej rozp. Rzym I wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozp. Bruksela I. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy ruchomej, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy nabywca będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Miejscem tym będzie z reguły siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o apłatę czy odebranie rzeczy zakupionej będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I. Oczywiście pod warunkiem, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym.
Usunięte:
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odzwierciedleniem tego jest aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.1 Także w prawie europejskim sprzedaż towarów została poddana szczególnym regulacjom.2 Jednym ze znaczących aktów prawa unijnego na obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych3, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z tego typu kontraktów. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)4.
((1)) STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
Pozwana spółka (Key Safety Srl z siedzibą we Włoszech) nabywała od powódki (Car Trim GmbH z siedzibą w Niemczech) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Na żądanie pozwanej wyposażenie systemów air bag dostarczane było przez powódkę do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Na koniec 2003 r. pozwana wypowiedziała umowy wiążące je z powódką. Powódka uważając, iż doszło do zerwania umów, zażądała przed sądem niemieckim odszkodowania z tego tytułu.
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
((1)) ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I) od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/445, art. 3 CISG6 oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów7. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.8
Trybunał przychylił się również do poglądu Komisji Europejskiej, według której ważnym kryterium jest również okoliczność, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Stosownie do polskiego brzmienia uzasadnienia, za uznaniem umowy za umowę o świadczenie usług przemawia wskazówka, iż „sprzedający (powinno być „kupujący” - uwaga9 autora) dostarczył całość lub większość materiałów, z których wytwarzany jest towar” (nb. 40 zdanie drugie).
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku stosownych postanowień indywidualnych w tym zakresie, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego lex fori albo lex causae (nb. 53).
((1)) UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
((2)) Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 371 KPC"}}). Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo wg przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdzał wielokrotnie10, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także zasadzie przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
((3)) miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania posiadania nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}). Miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczające właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży został wybrany także z powodów pragmatycznych. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych.
((3)) pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania wówczas, gdy strony inaczej określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I i z uwzględnieniem art. 23 rozp. Bruksela I. Orzecznictwo niemieckie wyklucza np. w związku z tym możliwość dokonania uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.11 W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.12 Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
((3)) właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw orzeczenia w sprawie C-381/08 sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do Pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejsce wydania rzeczy może zostać określone według miejsca wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie nb. 62 uzasadnienia wyrok z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy ma być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Jednakże korzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego ({{pu przepis="art. 349 KC"}}). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mieszkający w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) pozostaje dzierżycielem auta, które nabywa od niego na mocy umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie mający siedzibę w Niemczech N. Po upłynięciu terminu spłaty wierzytelności N domaga się od S wydania samochodu. W tym wypadku nie dochodzi więc do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania jako posiadacz samoistny w wolę posiadania zależnego (tzw. animus). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy.
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego ({{pu przepis="art. 350 KC"}}). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc siedziby osoby trzeciej lub miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania na samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu, {{pu przepis="art. 351 KC"}}). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
((3)) właściwość miejscowa
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.13
((3)) zakres zastosowania regulacji
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia Bruksela I. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I.14 O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozp. Bruksela I).
((3)) roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I ma zastosowanie więc również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.15 Dzięki kryterium wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.16 Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
((3)) wielość miejsc docelowych
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne.17 W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda.18 Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I i Rzym I19 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy20. Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.21 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 7091 KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.22
((1)) SKUTKI ORZECZENIA
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej rozp. Rzym I wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozp. Bruksela I. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla nabywców. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy zostały albo miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I. Oczywiście przy założeniu, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym, który uzasadnia przyjęcie innych powiązań.
Dodane:
((1)) WSTEP
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odzwierciedleniem tego jest aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.1 Także w prawie europejskim sprzedaż towarów została poddana szczególnym regulacjom.2 Jednym ze znaczących aktów prawa unijnego na obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych3, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z tego typu kontraktów. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)4.
((1)) STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
Pozwana spółka (Key Safety Srl z siedzibą we Włoszech) nabywała od powódki (Car Trim GmbH z siedzibą w Niemczech) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Na żądanie pozwanej wyposażenie systemów air bag dostarczane było przez powódkę do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Na koniec 2003 r. pozwana wypowiedziała umowy wiążące je z powódką. Powódka uważając, iż doszło do zerwania umów, zażądała przed sądem niemieckim odszkodowania z tego tytułu.
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
2) Jeżeli należy uznać, że jest to sprzedaż rzeczy ruchomych, czy w przypadku sprzedaży na odległość miejscem, w którym sprzedane rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, jest miejsce faktycznego wydania rzeczy kupującemu, czy też miejsce, w którym te rzeczy zostały wydane pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania ich kupującemu?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I) od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/445, art. 3 CISG6 oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów7. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.8
Trybunał przychylił się również do poglądu Komisji Europejskiej, według której ważnym kryterium jest również okoliczność, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Stosownie do polskiego brzmienia uzasadnienia, za uznaniem umowy za umowę o świadczenie usług przemawia wskazówka, iż „sprzedający (powinno być „kupujący” - uwaga9 autora) dostarczył całość lub większość materiałów, z których wytwarzany jest towar” (nb. 40 zdanie drugie).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego i dostarczonego na zamówienie nabywcy z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową sprzedaży rzeczy ruchomych, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku stosownych postanowień indywidualnych w tym zakresie, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego lex fori albo lex causae (nb. 53).
((1)) UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
((2)) Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 371 KPC"}}). Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo wg przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdzał wielokrotnie10, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także zasadzie przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
((3)) miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania posiadania nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}). Miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczające właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży został wybrany także z powodów pragmatycznych. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych.
((3)) pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania wówczas, gdy strony inaczej określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I i z uwzględnieniem art. 23 rozp. Bruksela I. Orzecznictwo niemieckie wyklucza np. w związku z tym możliwość dokonania uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.11 W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.12 Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
((3)) właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw orzeczenia w sprawie C-381/08 sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do Pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejsce wydania rzeczy może zostać określone według miejsca wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie nb. 62 uzasadnienia wyrok z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy ma być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Jednakże korzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego ({{pu przepis="art. 349 KC"}}). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mieszkający w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) pozostaje dzierżycielem auta, które nabywa od niego na mocy umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie mający siedzibę w Niemczech N. Po upłynięciu terminu spłaty wierzytelności N domaga się od S wydania samochodu. W tym wypadku nie dochodzi więc do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania jako posiadacz samoistny w wolę posiadania zależnego (tzw. animus). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy.
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego ({{pu przepis="art. 350 KC"}}). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc siedziby osoby trzeciej lub miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania na samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu, {{pu przepis="art. 351 KC"}}). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
((3)) właściwość miejscowa
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.13
((3)) zakres zastosowania regulacji
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia Bruksela I. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I.14 O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozp. Bruksela I).
((3)) roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I ma zastosowanie więc również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.15 Dzięki kryterium wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.16 Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
((3)) wielość miejsc docelowych
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne.17 W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda.18 Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I i Rzym I19 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy20. Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.21 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 7091 KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.22
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej rozp. Rzym I wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozp. Bruksela I. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla nabywców. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy zostały albo miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I. Oczywiście przy założeniu, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym, który uzasadnia przyjęcie innych powiązań.
---
cytowane przepisy: {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}, {{pu przepis="art. 4 RozpUERzymI"}}
Znaczącą część kontraktów w międzynarodowych relacjach handlowych stanowią umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odzwierciedleniem tego jest aktywność organizacji międzynarodowych w kształtowaniu jednolitych zasad międzynarodowej sprzedaży towarów.1 Także w prawie europejskim sprzedaż towarów została poddana szczególnym regulacjom.2 Jednym ze znaczących aktów prawa unijnego na obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych3, które w art. 5 pkt 1 lit. b) przewiduje szczególną właściwość miejscową dla roszczeń wynikających właśnie z tego typu kontraktów. Przepis ten stał się w ostatnim czasie przedmiotem kilku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie przedstawia motywy i konkluzje wynikające z orzeczenia z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)4.
((1)) STAN FAKTYCZNY I PYTANIA DO TRYBUNAŁU
Pozwana spółka (Key Safety Srl z siedzibą we Włoszech) nabywała od powódki (Car Trim GmbH z siedzibą w Niemczech) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Na żądanie pozwanej wyposażenie systemów air bag dostarczane było przez powódkę do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Na koniec 2003 r. pozwana wypowiedziała umowy wiążące je z powódką. Powódka uważając, iż doszło do zerwania umów, zażądała przed sądem niemieckim odszkodowania z tego tytułu.
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I. Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
2) Jeżeli należy uznać, że jest to sprzedaż rzeczy ruchomych, czy w przypadku sprzedaży na odległość miejscem, w którym sprzedane rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, jest miejsce faktycznego wydania rzeczy kupującemu, czy też miejsce, w którym te rzeczy zostały wydane pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania ich kupującemu?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie Trybunał skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży (art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I) od umowy o świadczenie usług (tiret drugie). Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/445, art. 3 CISG6 oraz art. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów7. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych.8
Trybunał przychylił się również do poglądu Komisji Europejskiej, według której ważnym kryterium jest również okoliczność, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Stosownie do polskiego brzmienia uzasadnienia, za uznaniem umowy za umowę o świadczenie usług przemawia wskazówka, iż „sprzedający (powinno być „kupujący” - uwaga9 autora) dostarczył całość lub większość materiałów, z których wytwarzany jest towar” (nb. 40 zdanie drugie).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego i dostarczonego na zamówienie nabywcy z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową sprzedaży rzeczy ruchomych, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
Orzekając natomiast co do wykładni pojęcia „miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych” Trybunał przypomniał, iż w pierwszej kolejności miejsce to określić mogą strony umowy. Dopiero w razie braku stosownych postanowień indywidualnych w tym zakresie, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym – dość enigmatycznie określone przez Trybunał – geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego. Trybunał przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego lex fori albo lex causae (nb. 53).
((1)) UWAGI W ZWIĄZKU Z ORZECZENIEM TRYBUNAŁU
((2)) Właściwość sądu miejsca dostarczenia rzeczy
((3)) uwagi ogólne dotyczące właściwości szczególnej według rozp. Bruksela I
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 371 KPC"}}). Ustanowienie właściwości szczególnej w sprawach, o których mowa jest w art. 5 – 7 rozp. Bruksela I pozwala powodowi dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 rozp. Bruksela I) a sądem właściwym miejscowo wg przepisów sekcji drugiej. Odnosząc to do roszczeń wynikających z umowy Trybunał stwierdzał wielokrotnie10, iż przewidziana w art. 5 pkt 1 rozp. Bruksela I zasada jurysdykcji szczególnej ustalanej według łącznika miejsca wykonania zobowiązania w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, odpowiada celowi bliskości i jest uzasadniona istnieniem ścisłego powiązania pomiędzy umową a sądem, do którego zwrócono się o rozpoznanie sprawy. Służy to także zasadzie przewidywalności właściwości sądów, wyrażonej w pkt 11 części wstępnej rozp. Bruksela I.
((3)) miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy ruchomych
Na potrzeby regulacji właściwości miejscowej sądów do rozpoznania roszczeń z umów sprzedaży rzeczy ruchomych sprecyzowano, iż miejscem wykonania zobowiązania i tym samym właściwym kryterium ustalenia właściwości sądu jest miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych (art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I). Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Z reguły sprzedaż dotyczy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przejście własności wymaga więc przekazania posiadania nad tymi przedmiotami (por. {{pu przepis="art. 155 § 2 KC"}}). Miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych jako kryterium wyznaczające właściwość sądów dla roszczeń wynikających z umowy sprzedaży został wybrany także z powodów pragmatycznych. Kryterium to jest bowiem w miarę proste do ustalenia, gdyż opiera się z reguły na okolicznościach faktycznych.
((3)) pierwszeństwo uzgodnień indywidualnych
Art. 5 pkt 1 lit. a) nie znajdzie zastosowania wówczas, gdy strony inaczej określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I i z uwzględnieniem art. 23 rozp. Bruksela I. Orzecznictwo niemieckie wyklucza np. w związku z tym możliwość dokonania uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy.11 W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową.12 Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
((3)) właściwość szczególna miejsca dostarczenia a sposoby przeniesienia posiadania
W stanie faktycznym leżącym u podstaw orzeczenia w sprawie C-381/08 sytuacja była o tyle nieproblematyczna, gdyż rzeczy były dostarczane do jednego określonego miejsca we Włoszech tj. fabryki należącej do Pozwanej. Wykładnia Trybunału odnosiła się więc do wydania nabywcy w trybie traditio corporalis (por. {{pu przepis="art. 348 zd. 1 KC"}}). Wątpliwości mogą się natomiast zrodzić, gdy do przeniesienia posiadania rzeczy sprzedanych dojdzie w inny sposób, niż poprzez wydanie ich nabywcy.
W sytuacji, gdy przeniesienie posiadania rzeczy następuje w trybie traditio longa manu (zob. art. 348 zd. 2 KC), miejsce wydania rzeczy może zostać określone według miejsca wydania dokumentów lub środków dających możliwość rozporządzania rzeczą albo miejsce, w którym nabywca fizycznie odebrał przedmiot sprzedaży. Można wyobrazić sobie następującą sytuację: szwedzki wytwórca samochodów S wysyła kontener z samochodem do portu w Rotterdamie (Holandia), gdzie pojazd ma być odebrany przez mieszkającego we Francji nabywcę N. Natomiast dokumenty i kluczyki pojazdu S wysyła pocztą kurierską do miejsca zamieszkania N (Francja). W tym wypadku miejscem dostarczenia pojazdu może być Holandia lub Francja. Bazując na motywach rozstrzygnięcia wyrażonych przez Trybunał w akapicie nb. 62 uzasadnienia wyrok z 25 lutego 2010 r. należało by uznać, że miejscem dostarczenia rzeczy jest Holandia. Miejscem dostarczenia rzeczy ma być bowiem miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Wytoczenie powództwa przez sprzedawcę (np. o zapłatę ceny sprzedaży) lub przez nabywcę (np. o obniżenie ceny z powodu wad samochodu) przez sądem holenderskim wydaje się mało powiązane ze stanem faktycznym Jednakże korzystanie z opcji wynikającej z art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I nie jest obligatoryjne. Obie strony mogą więc poprzestać na właściwości ogólnej miejsca zamieszkania pozwanego.
Tryb tzw. constitutum possesorium polega na tym, że zbywca jako dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie ustalonego z nabywcą stosunku prawnego ({{pu przepis="art. 349 KC"}}). Stan faktyczny obrazujący tą sytuację mógłby więc wyglądać następująco: mieszkający w Polsce S (sprzedawca samochodu ciężarowego) pozostaje dzierżycielem auta, które nabywa od niego na mocy umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie mający siedzibę w Niemczech N. Po upłynięciu terminu spłaty wierzytelności N domaga się od S wydania samochodu. W tym wypadku nie dochodzi więc do fizycznego wydania rzeczy, lecz do przekształcenia woli posiadania jako posiadacz samoistny w wolę posiadania zależnego (tzw. animus). Nie ma więc dostarczenia rzeczy od zbywcy do nabywcy, gdyż przedmiot sprzedaży pozostaje w miejscu zamieszkania (siedziby) zbywcy.
Gdy rzeczy znajdują się we władaniu osób trzecich, do wydania rzeczy może dojść przez umowę o przeniesienie posiadania i zawiadomienie posiadacza bezpośredniego (dzierżyciela) o zmianie posiadacza pośredniego ({{pu przepis="art. 350 KC"}}). Także i tutaj nie ma bezpośredniego wydania rzeczy nabywcy przez zbywcę. Miejscem wydania w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I mogłoby być w tej sytuacji miejsce przeniesienia roszczenia o wydanie rzeczy przysługującego zbywcy przeciwko osobie trzeciej albo miejsce, gdzie osoba trzecia faktycznie wydaje rzecz nabywcy na jego żądanie. Wykładnia gramatyczna sprzyja temu drugiemu ujęciu. W zależności od uzgodnień pomiędzy osobą trzecią a nabywcą, miejscem wydania rzeczy byłaby więc siedziby osoby trzeciej lub miejsce wskazane przez nabywcę, gdyby miała ona zostać przetransportowana przez władającego faktycznie rzeczą do tego miejsca. Zbywca ponosiłby więc ryzyko wynikające z ustaleń dokonanych przez nabywcę z podmiotem bezpośrednio władającym rzeczą i związane z brakiem wpływu na miejsce wydania rzeczy a tym samym na właściwość sądu.
Przeniesienie posiadania na samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może nastąpić już na mocy samej umowy między stronami (traditio brevi manu, {{pu przepis="art. 351 KC"}}). W tej sytuacji faktyczne wydanie rzeczy następuje znacznie wcześniej. Przeniesienie posiadania ogranicza się do zgodnego przekształcenia woli posiadania zależnego (dzierżenia) w wolę posiadania samoistnego. W takich stanach faktycznych zachodzi potrzeba rozważenia, czy właściwość sądu należy ustalać na podstawie wcześniejszego zdarzenia prowadzącego do przeniesienia władztwa nad rzeczą (np. zawarcie umowy najmu i wydanie rzeczy najemcy) czy też dopiero ograniczyć się do ostatniego zdarzenia w postaci umowy o przeniesienie posiadania. Przyjmując zasady wynikające z wykładni gramatycznej, popieranej przez Trybunał Sprawiedliwości, o właściwości miejscowej decydowałoby już faktyczne wydanie rzeczy poprzedzające moment przeniesienia własności. Tym samym więc kontrakt poprzedzający sprzedaż antycypowałby właściwość miejscową sądu dla roszczeń z późniejszej umowy sprzedaży.
((3)) właściwość miejscowa
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) rozp. Bruksela I określa właściwość miejscową sądów („miejsce w Państwie Członkowskim”), a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych.13
((3)) zakres zastosowania regulacji
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia Bruksela I. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) rozp. Bruksela I.14 O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozp. Bruksela I).
((3)) roszczenia umowne, których dotyczy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze
Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I ma zastosowanie więc również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży.15 Dzięki kryterium wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu, co sprzyja bez wątpienia przewidywalności wymiaru sprawiedliwości.16 Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości.
((3)) wielość miejsc docelowych
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne.17 W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda.18 Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń Bruksela I i Rzym I19 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy20. Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę.21 Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze rozp. Bruksela I nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 7091 KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji.22
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I. Z pkt 17 części wstępnej rozp. Rzym I wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozp. Bruksela I. Dla umów mających za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla nabywców. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) i właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy zostały albo miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie stwarza dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla siedziby pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozp. Bruksela I. Oczywiście przy założeniu, że strony nie dokonają innych ustaleń w kontrakcie oraz że rzeczy zostały dostarczone do siedziby nabywcy. Dalszym skutkiem orzeczenia będzie także to, iż sąd właściwy ze względu na miejsce dostarczenia rzeczy będzie musiał stosować prawo obce ustalone w art. 4 ust. 1 lit. a) rozp. Rzym I. Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów a tym samym ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym, który uzasadnia przyjęcie innych powiązań.
---
cytowane przepisy: {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}}, {{pu przepis="art. 4 RozpUERzymI"}}
Usunięte:
Pozwana spółka (Key Safety Srl) nabywała od powódki (Car Trim GmbH) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Komponenty poduszek powietrznych dostarczane były na żądanie pozwanej do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Pozwana wypowiedziała umowy na koniec 2003 r. Powódka uważa, iż doszło do zerwania umów i zażądała przed sądem niemieckim (właściwym miejscowo dla miejsca produkcji) stosownego odszkodowania.
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni {{pu przepis="art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI"}} (rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy sprzedanych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
//1) Czy {{pu przepis="art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI"}} należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
2) Jeżeli należy uznać, że jest to sprzedaż rzeczy ruchomych, czy w przypadku sprzedaży na odległość miejscem, w którym sprzedane rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, jest miejsce faktycznego wydania rzeczy kupującemu, czy też miejsce, w którym te rzeczy zostały wydane pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania ich kupującemu?//
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TS skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży od umowy o świadczenie usług. Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/44, art. 3 CISG oraz art. 6 Konwencji NZ o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych (zob. orzeczenie w sprawie C-300/07, Oymanns). Poza tym TS przychylił się do poglądu KE, wg której ważnym kryterium jest również fakt, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Za kwalifikacją umowy jako sprzedaż przemawia dostarczenie przez kupującego całości lub części komponentów (nb. 40). Należy w tym miejscu wskazać od razu na błąd w polskiej wersji orzeczenia. W wersji niemieckojęzycznej (język postępowania) mowa jest wyraźnie o kupującym (//Käufer//). Również w innych wersjach mowa jest o kupującym (ang.: //purchaser//; franc.: //acheteur//).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego na zamówienie nabywcy towary z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową „sprzedaży rzeczy ruchomych”, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego (wierzyciela). TS przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
((1)) OCENA ROZSTRZYGNIĘCIA
((2)) Uwagi ogólne - właściwość szczególna w {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Powód może więc dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}) a sądem właściwym miejscowo dla miejsca umownie ustalonego lub rzeczywistego wykonania zobowiązania (art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia 44/2001).
Miejsce wykonania umowy sprzedaży precyzuje bliżej art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze. Według niego miejscem wykonania umowy sprzedaży jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy ruchome zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Poza tym kryterium o charakterze czysto faktycznym jest w miarę proste to ustalenia. Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001 ma zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży (Komisja Europejska w [[http://euzpr.eu/eudocs/01prozessr/10zivilhandelsr/10brusselivo/brusselivo-101-kom_com1999-348.pdf dokumencie z 14.7.1999, KOM(1999) 348 ost.]], str. 15; Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. a) określa właściwość miejscową sądów, a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
Przepis ten jest w literaturze niemieckiej krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Art. 5 pkt 1 lit. a) ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I i z uwzględnieniem {{pu przepis="art. 23 RozpUEBrukselaI"}}. Orzecznictwo niemieckie wyklucza np. w związku z tym możliwość dokonania uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy (Bundesgerichtshof w Neue Juristische Wochenschrift - Rechtsprechungsreport (NJW-RR) z 2004 r., str. 1292).
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9).
((2)) Miejsce wykonania zobowiązania z umowy sprzedaży
Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości (por. pkt 12 części wstępnej rozporządzenia).
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]], nb.40). W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda (ibidem, nb. 42). Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13). Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
Dodane:
Art. 5 pkt 1 lit. a) ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I i z uwzględnieniem {{pu przepis="art. 23 RozpUEBrukselaI"}}. Orzecznictwo niemieckie wyklucza np. w związku z tym możliwość dokonania uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy (Bundesgerichtshof w Neue Juristische Wochenschrift - Rechtsprechungsreport (NJW-RR) z 2004 r., str. 1292).
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]], nb.40). W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda (ibidem, nb. 42). Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]], nb.40). W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda (ibidem, nb. 42). Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
Usunięte:
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]). W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda. Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabwcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów.Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
Dodane:
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]). W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda. Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13). Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13). Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
Usunięte:
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13).
Dodane:
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9).
Usunięte:
Dodane:
((2)) Uwagi ogólne - właściwość szczególna w {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Powód może więc dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}) a sądem właściwym miejscowo dla miejsca umownie ustalonego lub rzeczywistego wykonania zobowiązania (art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia 44/2001).
Miejsce wykonania umowy sprzedaży precyzuje bliżej art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze. Według niego miejscem wykonania umowy sprzedaży jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy ruchome zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Poza tym kryterium o charakterze czysto faktycznym jest w miarę proste to ustalenia. Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001 ma zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży (Komisja Europejska w [[http://euzpr.eu/eudocs/01prozessr/10zivilhandelsr/10brusselivo/brusselivo-101-kom_com1999-348.pdf dokumencie z 14.7.1999, KOM(1999) 348 ost.]], str. 15; Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. a) określa właściwość miejscową sądów, a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
Przepis ten jest w literaturze niemieckiej krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Art. 5 pkt 1 lit. a) ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I.
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.).
Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości (por. pkt 12 części wstępnej rozporządzenia).
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13).
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabwcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów.Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
CategoryRozporzadzenieBrukselaI CategoryPrawoEuropejskieOrzecznictwo
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Powód może więc dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}) a sądem właściwym miejscowo dla miejsca umownie ustalonego lub rzeczywistego wykonania zobowiązania (art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia 44/2001).
Miejsce wykonania umowy sprzedaży precyzuje bliżej art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze. Według niego miejscem wykonania umowy sprzedaży jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy ruchome zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Poza tym kryterium o charakterze czysto faktycznym jest w miarę proste to ustalenia. Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001 ma zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży (Komisja Europejska w [[http://euzpr.eu/eudocs/01prozessr/10zivilhandelsr/10brusselivo/brusselivo-101-kom_com1999-348.pdf dokumencie z 14.7.1999, KOM(1999) 348 ost.]], str. 15; Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. a) określa właściwość miejscową sądów, a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
Przepis ten jest w literaturze niemieckiej krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Art. 5 pkt 1 lit. a) ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I.
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.).
Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości (por. pkt 12 części wstępnej rozporządzenia).
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13).
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabwcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów.Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
CategoryRozporzadzenieBrukselaI CategoryPrawoEuropejskieOrzecznictwo
Usunięte:
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Powód może więc dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}).
{{pu przepis="Art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI"}} określa tzw. właściwość miejscową sądu według miejsca wykonania. Z reguły określonej w art. 5 pkt 1 lit. a) wynika, iż w przypadku roszczeń umownych powództwo może również zostać wytoczone przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane. Regułę tą precyzuje art. 5 pkt 1 lit. b) w zakresie umów sprzedaży rzeczy ruchomych i umów o świadczenie usług. Wynika z nich, iż miejscem wykonania zobowiązania dla umowy sprzedaży rzeczy ruchomych jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, zaś w przypadku umów o świadczenie usług miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone. Właściwość miejsca wykonania zobowiązania ma zastosowanie do wszystkich roszczeń wynikających z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych a nie tylko do roszczeń związanych z obowiązkiem dostarczenia rzeczy (orzeczenie TS w sprawie C-386/05 (nb. 26)).
W zakresie zastosowania rozporządzenia Bruksela I ({{pu przepis="art. 1 RozpUEBrukselaI"}})
Przepisy te określają jednak nie tylko jurysdykcję krajową ale i jednocześnie właściwość miejscową sądów, przez co nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
//Przepis ten jest słusznie krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Brak jest więc uzasadniającej przyjęte w art. 5 pkt 1 rozwiązanie bliskości do sprawy czy dowodów.//
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż jako umowy sprzedaży kwalifikować należy kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.).
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001 precyzuje miejsce wykonania zobowiązania dla umów sprzedaży. Po orzeczeniu Trybunału jasne jest już, iż miejscem tym jest miejsce ostatecznego przeznaczenia rzeczy ruchomych, a więc miejsce, w którym rzeczy trafiły lub miały trafić w ręce nabywcy.
Jednakże reguła ta ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I. W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13).
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile miejsce dostarczenia leży na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania. Te jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii. Pozew może być bowiem wytoczony tylko przed sądem kraju członkowskiego (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Sąd miejsca wykonania będzie właściwy także dla roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży albo wynagrodzenia za wykonane usługi (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10).
Właściwość miejscowa z {{pu przepis ="art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI"}} obowiązuje dla wszystkich roszczeń umownych z umowy sprzedaży (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do spraw procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "świadczenia usług" i "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy będzie prowadzić do następujących skutków w międzynarodowej sprzedaży towarów. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI prawem właściwym będzie - w razie braku wyboru prawa przez strony - prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia).
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Powinna więc dawać powodowi możliwość wyboru między sądami. Jednakże przyjęta przez Trybunał wykładnia w wielu wypadkach nie będzie dokonywać modyfikacji zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}. Zazwyczaj bowiem rzeczy transportowane są do miejsca siedziby zarządu. W wielu wypadkach nie stwarza to więc dla powoda żadnych nowych możliwości.
Dodane:
Właściwość miejscowa z {{pu przepis ="art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI"}} obowiązuje dla wszystkich roszczeń umownych z umowy sprzedaży (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy będzie prowadzić do następujących skutków w międzynarodowej sprzedaży towarów. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI prawem właściwym będzie - w razie braku wyboru prawa przez strony - prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia).
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Powinna więc dawać powodowi możliwość wyboru między sądami. Jednakże przyjęta przez Trybunał wykładnia w wielu wypadkach nie będzie dokonywać modyfikacji zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}. Zazwyczaj bowiem rzeczy transportowane są do miejsca siedziby zarządu. W wielu wypadkach nie stwarza to więc dla powoda żadnych nowych możliwości.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy będzie prowadzić do następujących skutków w międzynarodowej sprzedaży towarów. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI prawem właściwym będzie - w razie braku wyboru prawa przez strony - prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia).
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Powinna więc dawać powodowi możliwość wyboru między sądami. Jednakże przyjęta przez Trybunał wykładnia w wielu wypadkach nie będzie dokonywać modyfikacji zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}. Zazwyczaj bowiem rzeczy transportowane są do miejsca siedziby zarządu. W wielu wypadkach nie stwarza to więc dla powoda żadnych nowych możliwości.
Usunięte:
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy będzie prowadzić do następujących skutków w międzynarodowej sprzedaży towarów. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI prawem właściwym będzie - w razie braku wyboru prawa przez strony - prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}.
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Powinna więc dawać powodowi możliwość wyboru między sądami. Jednakże przyjęta przez Trybunał wykładnia nie dokonuje modyfikacji zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}. Nie stwarza więc dla powoda żadnych nowych możliwości.
Dodane:
Jednakże reguła ta ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I. W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13).
Usunięte:
Dodane:
Przepis art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001 precyzuje miejsce wykonania zobowiązania dla umów sprzedaży. Po orzeczeniu Trybunału jasne jest już, iż miejscem tym jest miejsce ostatecznego przeznaczenia rzeczy ruchomych, a więc miejsce, w którym rzeczy trafiły lub miały trafić w ręce nabywcy.
Jednakże reguła ta ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile miejsce dostarczenia leży na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania. Te jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii. Pozew może być bowiem wytoczony tylko przed sądem kraju członkowskiego (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Powinna więc dawać powodowi możliwość wyboru między sądami. Jednakże przyjęta przez Trybunał wykładnia nie dokonuje modyfikacji zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}. Nie stwarza więc dla powoda żadnych nowych możliwości.
Jednakże reguła ta ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile miejsce dostarczenia leży na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania. Te jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii. Pozew może być bowiem wytoczony tylko przed sądem kraju członkowskiego (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Powinna więc dawać powodowi możliwość wyboru między sądami. Jednakże przyjęta przez Trybunał wykładnia nie dokonuje modyfikacji zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}. Nie stwarza więc dla powoda żadnych nowych możliwości.
Usunięte:
Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16).
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Jej istotą jest....(czy to jest odpowiednik właści. przemiennej czy tylko konkretyzacja reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}})??. W razie opcji pierwszej wykładnia nie prowadzi jednak do żadnych odstępstw od zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}} i nie daje powodowi żadnych nowych uprawnień. W razie drugiej - jest to przepis zbędny, bo powtarzający ogólną zasadę, która miałaby zastosowanie w razie braku art. 5 pkt 1 lit. b).
Dodane:
Generalnie dla roszczeń z umowy właściwe międzynarodowo i miejscowo są sądy miejsca, w którym zostało wykonane albo miało być wykonane zobowiązanie wynikające z umowy (art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI). Sens tej regulacji precyzuje - dla umów sprzedaży (zob. wyżej) i umów o świadczenie usług - art. 5 pkt 1 lit. b) rozporządzenia. Dla umów sprzedaży rzeczy ruchomych jest to miejsce, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. Dla Trybunału jest to miejsce ostatecznego przeznaczenia rzeczy, a więc miejsce, w którym rzeczy trafiają w ręce nabywcy.
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]).
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]).
Usunięte:
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone, właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy, którą należy określić w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]).
Dodane:
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Jej istotą jest....(czy to jest odpowiednik właści. przemiennej czy tylko konkretyzacja reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}})??. W razie opcji pierwszej wykładnia nie prowadzi jednak do żadnych odstępstw od zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}} i nie daje powodowi żadnych nowych uprawnień. W razie drugiej - jest to przepis zbędny, bo powtarzający ogólną zasadę, która miałaby zastosowanie w razie braku art. 5 pkt 1 lit. b).
Usunięte:
Dodane:
Sąd miejsca wykonania będzie właściwy także dla roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży albo wynagrodzenia za wykonane usługi (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10).
Dodane:
((1)) ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
((1)) OCENA ROZSTRZYGNIĘCIA
((1)) OCENA ROZSTRZYGNIĘCIA
Usunięte:
((1)) ROZSTRZYGNIECIE NA TLE DOTYCHCZASOWEGO ORZECZNICTWA
Dodane:
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Powód może więc dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego ({{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}).
{{pu przepis="Art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI"}} określa tzw. właściwość miejscową sądu według miejsca wykonania. Z reguły określonej w art. 5 pkt 1 lit. a) wynika, iż w przypadku roszczeń umownych powództwo może również zostać wytoczone przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane. Regułę tą precyzuje art. 5 pkt 1 lit. b) w zakresie umów sprzedaży rzeczy ruchomych i umów o świadczenie usług. Wynika z nich, iż miejscem wykonania zobowiązania dla umowy sprzedaży rzeczy ruchomych jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, zaś w przypadku umów o świadczenie usług miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone. Właściwość miejsca wykonania zobowiązania ma zastosowanie do wszystkich roszczeń wynikających z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych a nie tylko do roszczeń związanych z obowiązkiem dostarczenia rzeczy (orzeczenie TS w sprawie C-386/05 (nb. 26)).
W zakresie zastosowania rozporządzenia Bruksela I ({{pu przepis="art. 1 RozpUEBrukselaI"}})
Przepisy te określają jednak nie tylko jurysdykcję krajową ale i jednocześnie właściwość miejscową sądów, przez co nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
//Przepis ten jest słusznie krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Brak jest więc uzasadniającej przyjęte w art. 5 pkt 1 rozwiązanie bliskości do sprawy czy dowodów.//
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż jako umowy sprzedaży kwalifikować należy kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.).
((2)) Miejsce wykonania zobowiązania z umowy sprzedaży
{{pu przepis="Art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI"}} określa tzw. właściwość miejscową sądu według miejsca wykonania. Z reguły określonej w art. 5 pkt 1 lit. a) wynika, iż w przypadku roszczeń umownych powództwo może również zostać wytoczone przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane. Regułę tą precyzuje art. 5 pkt 1 lit. b) w zakresie umów sprzedaży rzeczy ruchomych i umów o świadczenie usług. Wynika z nich, iż miejscem wykonania zobowiązania dla umowy sprzedaży rzeczy ruchomych jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, zaś w przypadku umów o świadczenie usług miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone. Właściwość miejsca wykonania zobowiązania ma zastosowanie do wszystkich roszczeń wynikających z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych a nie tylko do roszczeń związanych z obowiązkiem dostarczenia rzeczy (orzeczenie TS w sprawie C-386/05 (nb. 26)).
W zakresie zastosowania rozporządzenia Bruksela I ({{pu przepis="art. 1 RozpUEBrukselaI"}})
Przepisy te określają jednak nie tylko jurysdykcję krajową ale i jednocześnie właściwość miejscową sądów, przez co nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
//Przepis ten jest słusznie krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Brak jest więc uzasadniającej przyjęte w art. 5 pkt 1 rozwiązanie bliskości do sprawy czy dowodów.//
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż jako umowy sprzedaży kwalifikować należy kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. {{pu przepis="art. 709(1) KC"}} i nast.).
((2)) Miejsce wykonania zobowiązania z umowy sprzedaży
Usunięte:
{{pu przepis="Art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI"}} określa tzw. właściwość miejscową sądu według miejsca wykonania świadczenia. Przepis ten jest słusznie krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Brak jest więc uzasadniającej przyjęte w art. 5 pkt 1 rozwiązanie bliskości do sprawy czy dowodów.
Reguła właściwości przyjęta w art. 5 pkt 1 lit. b) obowiązuje dla wszystkich roszczeń umowy sprzedaży lub o świadczenie usług (zob. orzeczenie TS w sprawie C-386/05 (nb. 26)).
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada ono tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 umowy, kwalifikowane w prawie krajowym jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)).
((2)) Miejsce wykonania zobowiązania
Dodane:
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone, właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy, którą należy określić w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]).
Usunięte:
Dodane:
Reguła właściwości przyjęta w art. 5 pkt 1 lit. b) obowiązuje dla wszystkich roszczeń umowy sprzedaży lub o świadczenie usług (zob. orzeczenie TS w sprawie C-386/05 (nb. 26)).
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone, właściwy jest sąd miejsca głównej dostawy (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]).
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone, właściwy jest sąd miejsca głównej dostawy (wyrok [[WyrokETSC38605 TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH]]).
Dodane:
((2)) Miejsce wykonania zobowiązania
Generalnie dla roszczeń z umowy właściwe międzynarodowo i miejscowo są sądy miejsca, w którym zostało wykonane albo miało być wykonane zobowiązanie wynikające z umowy (art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI). Sens tej regulacji precyzuje - dla umów sprzedaży (zob. wyżej) i umów o świadczenie usług - art. 5 pkt 1 lit. b) rozporządzenia.
Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16).
((1)) SKUTKI ORZECZENIA
Generalnie dla roszczeń z umowy właściwe międzynarodowo i miejscowo są sądy miejsca, w którym zostało wykonane albo miało być wykonane zobowiązanie wynikające z umowy (art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI). Sens tej regulacji precyzuje - dla umów sprzedaży (zob. wyżej) i umów o świadczenie usług - art. 5 pkt 1 lit. b) rozporządzenia.
Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16).
((1)) SKUTKI ORZECZENIA
Usunięte:
((1)) Miejsce dostarczenia rzeczy
Dodane:
((1)) ROZSTRZYGNIECIE NA TLE DOTYCHCZASOWEGO ORZECZNICTWA
((2)) Właściwość szczególna w {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}
Przepis art. 5 należy do rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Przepisy te określają jednak nie tylko jurysdykcję krajową ale i jednocześnie właściwość miejscową sądów, przez co nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
{{pu przepis="Art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI"}} określa tzw. właściwość miejscową sądu według miejsca wykonania świadczenia. Przepis ten jest słusznie krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Brak jest więc uzasadniającej przyjęte w art. 5 pkt 1 rozwiązanie bliskości do sprawy czy dowodów.
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada ono tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 umowy, kwalifikowane w prawie krajowym jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)).
((2)) Skutki wykładni
((1)) Miejsce dostarczenia rzeczy
Właściwość miejscowa z {{pu przepis ="art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI"}} obowiązuje dla wszystkich roszczeń umownych z umowy sprzedaży lub o świadczenie usług (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
((2)) Właściwość szczególna w {{pu akt="RozpUEBrukselaI"}}
Przepis art. 5 należy do rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. {{pu przepis="art. 31 KPC"}} - {{pu przepis="art. 37(1) KPC"}}). Przepisy te określają jednak nie tylko jurysdykcję krajową ale i jednocześnie właściwość miejscową sądów, przez co nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
{{pu przepis="Art. 5 pkt 1 RozpUEBrukselaI"}} określa tzw. właściwość miejscową sądu według miejsca wykonania świadczenia. Przepis ten jest słusznie krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. {{pu przepis="art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI"}}). Brak jest więc uzasadniającej przyjęte w art. 5 pkt 1 rozwiązanie bliskości do sprawy czy dowodów.
((2)) Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada ono tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 umowy, kwalifikowane w prawie krajowym jako umowy dostawy (zob. w Polsce {{pu przepis="art. 605 KC"}} i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)).
((2)) Skutki wykładni
((1)) Miejsce dostarczenia rzeczy
Właściwość miejscowa z {{pu przepis ="art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI"}} obowiązuje dla wszystkich roszczeń umownych z umowy sprzedaży lub o świadczenie usług (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Usunięte:
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada ono tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie wkomponowuje się więc w pojęcie międzynarodowej sprzedaży towarów.
Dodane:
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada ono tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie wkomponowuje się więc w pojęcie międzynarodowej sprzedaży towarów.
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do spraw procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "świadczenia usług" i "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy będzie prowadzić do następujących skutków w międzynarodowej sprzedaży towarów. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI prawem właściwym będzie - w razie braku wyboru prawa przez strony - prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}.
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do spraw procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "świadczenia usług" i "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy będzie prowadzić do następujących skutków w międzynarodowej sprzedaży towarów. Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI prawem właściwym będzie - w razie braku wyboru prawa przez strony - prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}.
Usunięte:
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy przyjęta przez Trybunał może stać nieco w sprzeczności z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Skutkiem tego będzie bowiem, iż prawem właściwym będzie prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}.
Dodane:
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego (wierzyciela). TS przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada to tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Wykładnia ta będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "świadczenia usług" i "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy przyjęta przez Trybunał może stać nieco w sprzeczności z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Skutkiem tego będzie bowiem, iż prawem właściwym będzie prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}.
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Jej istotą jest....(czy to jest odpowiednik właści. przemiennej czy tylko konkretyzacja reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}})??. W razie opcji pierwszej wykładnia nie prowadzi jednak do żadnych odstępstw od zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}} i nie daje powodowi żadnych nowych uprawnień. W razie drugiej - jest to przepis zbędny, bo powtarzający ogólną zasadę, która miałaby zastosowanie w razie braku art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI.
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada to tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Wykładnia ta będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "świadczenia usług" i "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001.
Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy przyjęta przez Trybunał może stać nieco w sprzeczności z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Skutkiem tego będzie bowiem, iż prawem właściwym będzie prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}}.
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Jej istotą jest....(czy to jest odpowiednik właści. przemiennej czy tylko konkretyzacja reguły wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}})??. W razie opcji pierwszej wykładnia nie prowadzi jednak do żadnych odstępstw od zasady wyrażonej w {{pu przepis="art. 2 RozpUEBrukselaI"}} i nie daje powodowi żadnych nowych uprawnień. W razie drugiej - jest to przepis zbędny, bo powtarzający ogólną zasadę, która miałaby zastosowanie w razie braku art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI.
Usunięte:
Dodane:
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli będzie to z reguły siedziba kupującego (wierzyciela). TS przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
Usunięte:
Dodane:
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62). TS przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
Usunięte:
Dodane:
((1)) OPINIA WOBEC STANOWISK WYRAŻONYCH W WYROKU PRZEZ TS
----
----
Dodane:
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62). Odbiega to od zasad przyjętych np. w polskim kodeksie cywilnym (zob. {{pu przepis="art. 544 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 454 KC"}}). TS przypomniał jednak, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
Usunięte:
Dodane:
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TS skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży od umowy o świadczenie usług. Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/44, art. 3 CISG oraz art. 6 Konwencji NZ o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych (zob. orzeczenie w sprawie C-300/07, Oymanns). Poza tym TS przychylił się do poglądu KE, wg której ważnym kryterium jest również fakt, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Za kwalifikacją umowy jako sprzedaż przemawia dostarczenie przez kupującego całości lub części komponentów (nb. 40). Należy w tym miejscu wskazać od razu na błąd w polskiej wersji orzeczenia. W wersji niemieckojęzycznej (język postępowania) mowa jest wyraźnie o kupującym (//Käufer//). Również w innych wersjach mowa jest o kupującym (ang.: //purchaser//; franc.: //acheteur//).
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami, a więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62). Odbiega to od zasad przyjętych np. w polskim kodeksie cywilnym (zob. {{pu przepis="art. 544 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 454 KC"}}). TS przypomniał, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami, a więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62). Odbiega to od zasad przyjętych np. w polskim kodeksie cywilnym (zob. {{pu przepis="art. 544 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 454 KC"}}). TS przypomniał, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego //lex fori// albo //lex causae// (nb. 53).
Usunięte:
Dodane:
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni {{pu przepis="art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI"}} (rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy sprzedanych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TS skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży od umowy o świadczenie usług. Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/44, art. 3 CISG oraz art. 6 Konwencji NZ o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych (zob. orzeczenie w sprawie C-300/07, Oymanns). Poza tym TS przychylił się do poglądu KE, wg której ważnym kryterium jest również fakt, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Za kwalifikacją umowy jako sprzedaż przemawia dostarczenie przez kupującego całości lub części komponentów (nb. 40). Należy w tym miejscu wskazać od razu na błąd w polskiej wersji orzeczenia. W wersji niemieckojęzycznej (język niemiecki był też językiem postępowania) mowa jest wyraźnie o kupującym (Käufer). Również w innych wersjach mowa jest o kupującym (ang.: purchaser; franc.: acheteur).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego na zamówienie nabywcy towary z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową „sprzedaży rzeczy ruchomych”, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TS skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży od umowy o świadczenie usług. Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/44, art. 3 CISG oraz art. 6 Konwencji NZ o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych (zob. orzeczenie w sprawie C-300/07, Oymanns). Poza tym TS przychylił się do poglądu KE, wg której ważnym kryterium jest również fakt, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Za kwalifikacją umowy jako sprzedaż przemawia dostarczenie przez kupującego całości lub części komponentów (nb. 40). Należy w tym miejscu wskazać od razu na błąd w polskiej wersji orzeczenia. W wersji niemieckojęzycznej (język niemiecki był też językiem postępowania) mowa jest wyraźnie o kupującym (Käufer). Również w innych wersjach mowa jest o kupującym (ang.: purchaser; franc.: acheteur).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego na zamówienie nabywcy towary z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową „sprzedaży rzeczy ruchomych”, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
Usunięte:
Dodane:
((1)) OCENA PRAWNA TS UE
Usunięte:
Dodane:
====Omówienie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (""Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl"")====
Usunięte:
Dodane:
//1) Czy {{pu przepis="art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI"}} należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?
((1))
((1))
Usunięte:
Dodane:
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni {{pu przepis="art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI"}} (rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
Usunięte:
Dodane:
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni {{pu przepis="art. 5 RozpUEBrukselaI"}} (rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:
