Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Uznanie administracyjne

A. Pojęcie uznania administracyjnego
Przez uznanie administracyjne rozumie się takie uregulowanie kompetencji organu administracji, że organ ten może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym i każde rozstrzygnięcie sprawy jest legalne. Uznanie administracyjne oznacza wobec tego przewidziane obowiązującymi przepisami uprawnienie organu administracji wydającego decyzję do wyboru rozstrzygnięcia. Uznanie administracyjne zachodzi wówczas, gdy norma prawna nie przewiduje obowiązku określonego zachowania się organu, lecz możliwość wyboru sposobu załatwienia sprawy.
Pojęcie to należy ściśle oddzielić od tzw. pojęć nieokreślonych.

B. Przyznanie organowi uznania
Uznanie zapewnia ustawodawca, ponieważ musi ono wnikać z normy prawnej. Wyraża się ono najczęściej poprzez użycie wyrażeń, że organ "może", "jest upoważniony" do podjęcia jakiejś decyzji. Wykluczone jest natomiast uznanie administracyjne, gdy przepis stanowi, że organ "wyda" decyzję, "ustali" (), "nakazuje" (art. 48 PrBudow). Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować, czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki środek wybrać. Gdyby pójść dalej tym tropem i wykorzystać też doświadczenia prawa niemieckiego, można by powiedzieć, że uznanie może polegać na tym, że:

1. organ adm. publicznej musi się zdecydować, czy w ogóle może i chce podjąć działanie ("w razie zaistnienia określonego danym przepisem stanu faktycznego organ ma możliwość określonego zachowania się, nie musi jednak podejmować danego działania"),
2. organ adm. publicznej musi podjąć decyzję, jaki środek zastosować oraz
3. organ adm. publicznej musi podjąć decyzję, przeciw komu dany środek ma być zastosowany.

Odpowiada to mniej więcej pojęciom Entschliessungs- und Auswahlermessen z zakresu prawa administracyjnego niemieckiego.

C. Warunki prawidłowego wykonywania uznania
Uznaniowy charakter decyzji nie wyklucza wprawdzie sam przez się sądowej kontroli, ale zakres tej kontroli znacznie ogranicza, tzn. ogranicza się do kontroli zgodności decyzji z normami dopełnienia (AdamiakBorkowskiPolskiePostepowanieAdministracyjne, str. 355). Sprowadza się ona zasadniczo do badania, czy wydanie decyzji zostało poprzedzone prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem, z zachowaniem przepisów procedury administracyjnej, zarówno przepisów szczegółowych, jak i zasad ogólnych określonych w rozdziale 2 KPA. W szczególności sąd kontroluje, czy w toku tego postępowania podjęto wszelkie niezbędne kroki do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, czy zebrano zatem wszystkie dowody w celu ustalenia istnienia bądź nieistnienia ustawowych przesłanek decyzji uznaniowej oraz czy podjęta na ich podstawie decyzja nie wykracza poza granice uznania administracyjnego, czyli nie nosi cech dowolności. Sam wybór rozstrzygnięcia, dokonywany w kryteriach słuszności i celowości, pozostaje już poza kontrolą sądowo-administracyjną. Oznacza to, że sądowa kontrola tego rodzaju orzeczeń obejmuje samo postępowanie poprzedzające jego wydanie, ale już nie rozstrzygnięcie będące wynikiem dokonania przez właściwy organ wyboru jednego z możliwych sposobów rozstrzygnięcia sprawy. Sąd administracyjny nie jest bowiem władny kwestionować celowości rozstrzygnięcia organu, jeżeli organ administracji państwowej wydając decyzję rozważył wszystkie okoliczności i postępowanie prowadził zgodnie z regułami k.p.a..
Kontrola pod opisanym powyżej względem zachowania przepisów postępowania nie jest jednak jedynym kryterium ustalenia, czy organ prawidłowo wykorzystał przysługujące mu uznanie. Kontrola polega też na sprawdzeniu, czy organ podejmując decyzję oparł się na właściwym przepisie prawa materialnego. Decyzje uznaniowe są więc badane pod tym kątem, czy organy administracji orzekające w sprawie prawidłowo zinterpretowały i zastosowały przepisy prawa na podstawie należycie ustalonego stanu faktycznego.
Zakres swobody organu administracji wynikający z przepisów prawa materialnego, jest ograniczony ponad to ogólnymi zasadami postępowania administracyjnego, określonymi w art. 7 KPA.
Podsumowując zebrane tu poglądy można pokusić się o stworzenie pewnej ogólnej przesłanki prawidłowego wykorzystania uznania przez organ administracji. Ponieważ podjęcie decyzji uznaniowej wiąże się z odpowiednim wyważaniem interesów przeciwstawnych stron - interesów obywatela z interesami publicznymi, można określić tą podstawową przesłankę jako proporcjonalność, tzn. proporcjonalność uwzględnienia każdego z obu rodzajów wspomnianych interesów.

Na proporcjonalność składają się następujące elementy:

• organ administracji publicznej podejmując decyzję na podstawie przepisu uznaniowego nie może naruszać praw podmiotowych wynikających z innych przepisów czy rozstrzygnięć innych organów państwa,
• podjęcie takiej a nie innej decyzji uznaniowej ma służyć osiągnięciu celów postawionych przed ustawą oraz jej przepisami, które przyznają administracji pewien zakres uznaniowy. Każda bowiem ustawa jest wydana dla osiągnięcia pewnych celów (społecznych, politycznych). Niedopuszczalne jest jednak stosowanie tych przepisów dla innych celów, nawet jeżeli miałby wymagać tego interes publiczny.
• uznanie musi być realizowane w sposób odpowiadający uzasadnionemu interesowi obywatela, chyba że wchodzi w konflikt z interesem ogólnym. Organ administracji, działający na podstawie przepisów prawa materialnego przewidujących uznaniowy charakter rozstrzygnięcia, jest bowiem obowiązany - zgodnie z zasadą z art. 7 KPA
  art. 7 KPA
  W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

  [schowaj]
  - załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny, ani nie przekracza to możliwości organu administracji wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków.

Prawidłowe przeprowadzenie postępowania, o którym często wspomina NSA, oraz prawidłowa interpretacja i stosowanie przepisów prawa są tu nie tyle przesłankami prawidłowego wykorzystania uznania, co środkami (technicznymi) do osiągnięcia tego celu. Przeprowadzając we właściwy sposób postępowania w danej sprawie oraz prawidłowo stosując przepisy prawa organ dojdzie do decyzji spełniającej powyższe kryteria.

---

CategoryPrawoAdministracyjne CategoryLeksykonU