Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

1. Stowarzyszenia i fundacje (UTW jako NGO lub w strukturach NGO)
NGO w formie stowarzyszenia działają na podstawie ustawy prawo o stowarzyszeniach. Natomiast fundacje działają na podstawie ustawy o fundacjach. Obydwie opierają się również na ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Stowarzyszenie nie ma wyznaczonych ustawowo celów. Ustawa ogranicza się jedynie do stwierdzenia, że mają mieć one charakter niezarobkowy. Dla stowarzyszeń cechą charakterystyczną jest to, że stanowią dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenia podmiotów. Niezarobkowy charakter nie stoi na przeszkodzie prowadzeniu działalności gospodarczej tylko że dochód stowarzyszenia nie może być dzielony między członków, lecz musi być przeznaczany na podtrzymywanie statutowych celów stowarzyszenia (Sarnecki, Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz, 2007, art. 1 uw. 1).
Fundację (prowadzącą) UTW musi wyróżniać cel społecznie użyteczny (art. 1 UFundacje). Jednym z celów wymienionych w ustawie jest oświata. W przypadku UTW jest ona jednym z podstawowych aspektów działalności. UTW stawiają sobie za cel także "aktywizację społeczną osób starszych poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju formach życia społecznego; propagowanie zasad kulturalnego współżycia społecznego i popieranie różnorodnych form aktywności intelektualnej, psychicznej i fizycznej adekwatnie do wieku, stopnia sprawności i zainteresowań członków stowarzyszenia". Ponieważ wyliczenie w art. 1 UFundacje nie jest wyczerpujące ("w szczególności"), można realizować przy pomocy tej formy prawnej również inne cele. (JachimowiczNalepa2012, str. 10 i 19).
Tą formę działalności UTW wyróżnia osobowość prawna i idąca za tym niezależność organizacyjna od innych podmiotów. UTW działające w tej formie posiadają własne organy. Strukturę wewnętrzną regulują statuty i regulaminy (proceduralne lub merytoryczne).

Stowarzyszenia i fundacje finansują się ze składek członkowskich oraz pozyskiwanych dotacji z różnych źródeł (dotacje od samorządów, środki z funduszy UE, darowizny, ew. działalność gospodarcza - np. aktywności komercyjne z celem pozyskania środków na realizację celów statutowych). Ponadto otrzymują wsparcie niefinansowe w postaci bazy lokalowej, wyposażenia biurowego, pomocy organizacyjnej itp.).

UTW mogą także działać jako jednostki wewnętrzne stowarzyszeń lub fundacji, których spektrum działania obejmuje nie tylko uniwersytety trzeciego wieku. W tym wypadku stowarzyszenia lub fundacje są organiem prowadzącym UTW. Podstawą prawną utworzenia UTW w tej formie jest statut stowarzyszenia lub fundacji a sposób działania jest przedmiotem regulaminu (JachimowiczNalepa2014).

2. Samorządy jako podmioty prowadzące UTW
Samorządy mogą powołać UWT na mocy art. 7 ust. 1 pkt 8, 9, 17 USamorzGm). UTW tworzone przez JST są z reguły częścią centrów kultury, centrów kształcenia ustawicznego, bibliotek, ośrodków pomocy społecznej (JachimowiczNalepa2014, str. 9). UTW działają wówczas jako jednostki organizacyjne tych instytucji samorządowych i w oparciu o ich akty statuujące (np. statut gminnego albo miejskiego domu kultury).
Obecnie znaczenie UTW podkreśla (przepis art. 5c USamorzGm nie istnieje), gdzie przedstawicielom UTW gwarantuje się miejsce w gminnej radzie seniorów.
Można również spotkać się z modelem, gdzie JST jest członkiem stowarzyszenia prowadzącego UTW (zob. Koszyce czy Chodzież)

3. UTW w strukturach szkół wyższych
W tym wypadku organem prowadzącym UTW jest publiczna albo prywatna szkoła wyższa. Z reguły UTW w tej postaci jest kierowany przez pełnomocnika rektora (JachimowiczNalepa2014, s. 10). Podstawą prawną jest art. 6 ust. 1 pkt 5 PrSzkolWyższ (uczelnia ma prawo m.in. do "prowadzenia studiów podyplomowych, kursów dokształcających i szkoleń") oraz art. 84 ust. 3 PrSzkolWyższ.
Finansowanie następuje z własnego budżetu uczelni, opłat uczestników oraz z pozyskanych z różnych źródeł funduszy.

1. Tworzenie UTW w formie stowarzyszenia
Zob. (Jachimowicz/Nalepa, Poradnik, 2012, str. 13 i nast.)

2. Tworzenie UTW w formie fundacji
Zob. (Jachimowicz/Nalepa, Poradnik, 2012, str. 11)

3. UTW jako instytucje samorządowe
Utworzenie UTW w tej formie następuje w drodze uchwały właściwej jednostki, zmieniającej statut odpowiedniej instytucji.

4. UTW jako jednostka szkoły wyższej
O utworzeniu UTW decydują władze uczelni (uchwała senatu upoważniająca rektora do realizacji uchwały). Uchwała jest podejmowana na podstawie Statutu uczelni w związku z art. 62 i 84 PrSzkolWyższe. Uchwałą senatu ustanawia się również regulamin organizacyjny UTW (zob. Uchwała Senatu UWr).

1. Przychody stowarzyszenia
Stowarzyszenia mają szerokie możliwości finansowania swojej działalności. Mogą czerpać przychody z:

1. składek członkowskich,
2. darowizn, zapisów i spadków, środków pochodzących z ofiarności prywatnej, ze sponsoringu, zbiórek publicznych,
3. dotacji, subwencji,
4. udziałów, kontraktów, środków z funduszy publicznych, grantów, zlecenia usług, wpływów z działalności statutowej stowarzyszenia, dochodów z działalności gospodarczej;
5. dochodów z majątku stowarzyszenia, w tym z dochodów z kapitału (odsetki, lokaty, akcje), dochodów z nieruchomości i ruchomości będących własnością lub w użytkowaniu stowarzyszenia.

W przypadku gdy stowarzyszenie prowadzi działalność gospodarczą trzeba pamiętać, że działalność taka prowadzona przez stowarzyszenie może mieć wyłącznie
charakter dodatkowy w stosunku do działalności pożytku publicznego. Przychody z niej mogą być przeznaczane wyłącznie na realizację celów statutowych.