Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

System administracji publicznej

A. Zakres ustrojowego prawa administracyjnego
Jak już wynika z samego określenia ustrojowego prawa administracyjnego zajmuje się ono problematyką stuktur aparatu administracyjnego. Stąd też od razu wyjaśnić należy pojęcie aparatu administracyjnego. Aparat administracyjny tworzą wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe czy też nie. Badając struktury aparatu administracyjnego dotkniemy kwestii związanych z ustaleniem, na jakich zasadach opiera się struktura aparatu administracyjnego, jakie jednostki organizacyjne zostały powołane do wykonywania funkcji administracyjnych, jak wygląda ich funkcjonowanie oraz ich wzajemna zależność, jaki jest skład osobowy aparatu administracyjnego oraz w jaki sposób odbywa się kontrola prawidłowości działania tego aparatu.

B. Zasady budowy aparatu administracyjnego

1. Zasada demokratyzmu
Zasada ta oznacza tworzenie struktur aparatu administracyjnego z udziałem czynnika obywatelskiego. Przejawia się to w tworzeniu organów samorządowych, zlecaniu funkcji państwowych organizacjom społecznym, korzystanie z form demokracji bezpośredniej (referendum, konsultacje społeczne) itp. Wadą stosowania tej zasady jest często brak sprawności i fachowości w działaniu. Stąd też częste odstępstwa od zasady demokratyzmu na rzecz zawodowego charakteru organów.

2. Zasada centralizacji
(...)

3. Zasada koncentracji
(...)

C. Struktura aparatu administracyjnego
Aparat administracyjny tworzą jednostki wykonujące administrację publiczną, tzw. organy administracji (organy administrujące, organy administracji publicznej).Organ administracji to taki podmiot, któremu ustawa przyznała kompetencje z zakresu prawa administracyjnego, niezależnie od tego, czy stanowi on część struktury państwa czy też innego podmiotu. Definicję ustawową organów administracji publicznej zawiera m.in. KPA. Jeszcze inną definicję proponuje art. 20 ust. 2 NSAU. Są to jednak definicje stworzone wyłącznie na potrzeby ustaw. Do organów administracji publicznej zalicza się obecnie organy administracji rządowej, organy administracji samorządowej oraz inne podmioty, które wykonują zadania administracyjnoprawne na podstawie szczególnych upoważnień.

1. Podział strukturalny organów administracji publicznej
Podział strukturalny to nic innego, jak przedstawienie cełego systemu administracji publicznej.

a. organy administracji rządowej
Do administracji rządowej należy zaliczyć te organy, które zajmują się bezpośrednim wykonywaniem funkcji administracyjnej państwa, czyli wykonywaniem prawa (a nie jego tworzeniem czy wymiarem sprawiedliwości) na szczeblu naczelnym, centralnym lub terenowym i kierowane są przez Radę Ministrów (zob. Art. 146 ust. 3 Konstytucja). Podstawowy jest podział organów administracji rządowej na organy centralne i organy terenowe.

(1) organy centralne
Organy centralne to te organy ze struktury administracji rządowej, które właściwe są dla całego kraju. Należą do nich organy naczelne oraz urzędy centralne.
Naczelnym organem administracji rządowej jest Rada Ministrów oraz te organy, których właściwość rozszerza się na obszar całego państwa, a które wchodzą jednocześnie w skład Rady Ministrów.
Centralnymi urzędami administracji rządowej są z kolei te, których właściwość miejscowa obejmuje terytorium całego kraju, ale które nie wchodzą w skład Rady Ministrów. W tej grupie możemy dokonać podziału na organy podległe Prezesowi Rady Ministrów oraz podległe poszczególnym ministrom.

(2) organy terenowe
Właściwość organów terenowych ogranicza się jedynie do wydzielonego fragmentu kraju. Podstawowym organem jest tutaj wojewoda. Szczegółowe jego uprawnienia wynikają z ustawy o administracji rządowej w województwie (zob. zwłaszcza art. 15). Zgodnie z art. 24 ustawy do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, o ile nie są zastrzeżone dla innych organów. Mamy więc do czynienia z domniemaniem kompetencji wojewody.
Kilka słów należy się także rozróżnieniu administracji zespolonej i niezespolonej. Wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej. Z art. 4 wynika zasada zespolenia służb, inspekcji i straży pod zwierzchnictwem wojewody. Wojewódzką administrację zespoloną tworzą: dyrektorzy wydziałów urzędu wojewódzkiego oraz kierownicy służb, inspekcji i straży, o ile są podporządkowane wojewodzie. Zespolenie to może mieć charakter:
- organizacyjny,
- finansowy,
- osobowy,
- kompetencyjny.
Poza strukturą rządowej administracji zespolonej w województwie pozostaje administracja niezespolona. Należą do niej organy administracji wojskowej, skarbowej, górniczej, mierniczej, probierczej, leśnej, wodnej, celnej, morskiej, statystycznej, straży granicznej oraz Agencji Rynku Rolnego. Ustanowienie organów administracji niezespolonej może być uzasadnione tylko ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem przekraczającym obszar województwa, co wynika wyraźnie z postanowień art.5.
Słowo wyjaśnienia należy się natomiast jeszcze odnośnie samorządu terytorialnego. Organy samorządu terytorialnego mogą bowiem otrzymać na mocy ustawy bądź w drodze porozumienia do wykonania zadania należące w zasadzie do administracji rządowej. Wówczas organy samorządu działają jako organy administracji rządowej i skutki ich działań odnoszą się do administracji rządowej. Wykonywanie zadań zleconych (w drodze ustawy) lub powierzonych (w drodze porozumienia) przewidują przepisy ustaw samorządowych np. art. 8 USamorzGm, art. 4 ust. 4 USamPow i art. 5 USamPow.

b. organy samorządowe
Samorząd jest administracją sprawowaną przez odrębne od państwa osoby prawne. W przypadku samorządu można mówić o samorządzie terytorialnym i specjalnym. Samorząd specjalny jest pojęciem ogólnym dla korporacji stanowiących przymusowe zrzeszenie osób i zajmujących się wykonywaniem administracji na rzecz państwa.
Organami samorządowymi są organy należące do struktur samorządu terytorialnego oraz organy tzw. samorządu specjalnego, do którego zaliczymy organy samorządu zawodowego (np. samorządu lekarskiego, adwokackiego) i organy samorządu gospodarczego.
Samorząd terytorialny tworzą natomiast organy samorządu gminnego, powiatowego oraz wojewódzkiego.

2. Podziały wg. innych kryteriów

a. podział wg kryterium składu
Jeśli brać pod uwagę skład organów administracji, to można je podzielić na jednoosobowe i kolegialne.

b. podział wg. kryterium imperium
W tym wypadku podstawą podziału jest imperium, a więc zakres kompetencji. Według tego kryterium wyróżniamy organy decydujące, pomocnicze oraz doradcze.
Organami decydującymi są takie, którym przepisy prawa przyznają prawo władczego rozstrzygania spraw w drodze decyzji wiążących inne podmioty. Pozostałe mają jedynie prawo badania spraw i wyrażania opinii.

c. podział wg. kryterium podporządkowania
Podział według tego kryterium wymaga ustalenia, czy dany organ znajduje się na najwyższym szczeblu w strukturze administracji, czy podlega innym - znajdującym się wyżej w hierarchii - organom administracyjnym. Na podstawie tego kryterium wyróżniamy organy zdecentralizowane i scentralizowane. Dla organów zdecentralizowanych charakterystyczne jest to, że organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Hierarchiczne podporządkowanie oznacza taką zależność organu niższego od organu wyższego, w którym organ wyższy ma prawo kierowania pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decyduje o obsadzie personalnej organu niższego.

d. podział wg. kryterium sposobu obsadzania
Ze względu na sposób obsadzania wśród organów administracji wyodrębnia się organy obsadzane w drodze wyborów - tzw. organy wybieralne - oraz organy obsadzane w drodze nominacji.

---

CategoryPrawoAdministracyjne