Substytucja w prawie prywatnym międzynarodowym
A. DEFINICJA
Substytucja w prawie prywatnym międzynarodowym oznacza możliwość zastąpienia instytucji prawnej przewidzianej przez przepis prawa właściwego odpowiednikiem pochodzącym z innego systemu prawnego (BGH FamRZ 2003, 221; por. GoreckiFormaUmow, str. 168-169).
B. SUBSTYTUCJA FORMY
W tym wypadku chodzi więc o to, czy wymóg art. 158 KC
art. 158 KC
Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
formy przewidziany przez legis causae może być uznany za spełniony, jeżeli dokonywa się czynności za granicą z dochowaniem wymagać formy obowiązującej w miejscu dokonania czynności. Wyłączenie umów przenoszących własność nieruchomości spod zapisu o pomocniczości formy miejsca sporządzenia czynności (art. 25 ust. 2 PrPrywMiędz) może być rozumiane dwojako: jako próba wyłączenia substytucji w ogóle albo jako pominięcie zapisu zbędnego dla ustawy.Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
1. Forma pisemna
Generalnie na ma problemu co do formy pisemnej. Dochowanie formy pisemnej wg reguł obowiązujących w miejscu dokonania czynności jest traktowane w prawie polskim za równoważne polskim wymaganiom (GoreckiFormaUmow, str. ??)
2. Forma aktu notarialnego
Bardziej problematyczne jest uznanie, że zagraniczny akt notarialny jest równorzędny polskiemu aktowi notarialnemu. Wiąże się to przede wszystkim z funkcją formy aktu notarialnego (zapewnienie bezpieczeństwa obrotu) i statusem notariusza w prawie krajowym (funkcjonariusz publiczny, gwarant rzetelności obrotu).
Generalnie na ma problemu co do formy pisemnej. Dochowanie formy pisemnej wg reguł obowiązujących w miejscu dokonania czynności jest traktowane w prawie polskim za równoważne polskim wymaganiom (GoreckiFormaUmow, str. ??)
2. Forma aktu notarialnego
Bardziej problematyczne jest uznanie, że zagraniczny akt notarialny jest równorzędny polskiemu aktowi notarialnemu. Wiąże się to przede wszystkim z funkcją formy aktu notarialnego (zapewnienie bezpieczeństwa obrotu) i statusem notariusza w prawie krajowym (funkcjonariusz publiczny, gwarant rzetelności obrotu).
a. przesłanki równoważności
Z punktu widzenia prawa polskiego dla przyjęcia tej równoważności niezbędne jest spełnienie przesłanki porównywalnego wykształcenia i pozycji w społeczeństwie osoby sporządzającej akt oraz zbieżności zasad postępowania, na podstawie których nastąpiło sporządzenie aktu (GoreckiFormaUmow, s. 175). Z uwagi na to, że w państwach Unii Notariatu Łacińskiego obowiązują zbliżone zasady ich sporządzania i statusu notariuszy, przyjmuje się równoważność aktu pochodzącego z kraju UNŁ z polskim aktem notarialnym (GoreckiFormaUmow, s. 174; PazdanPelnomocnictwo, str. 138-139). Stąd też należy wychodzić z założenia, że np. niemiecki akt notarialny jest równoważny polskiemu.
Z punktu widzenia prawa polskiego dla przyjęcia tej równoważności niezbędne jest spełnienie przesłanki porównywalnego wykształcenia i pozycji w społeczeństwie osoby sporządzającej akt oraz zbieżności zasad postępowania, na podstawie których nastąpiło sporządzenie aktu (GoreckiFormaUmow, s. 175). Z uwagi na to, że w państwach Unii Notariatu Łacińskiego obowiązują zbliżone zasady ich sporządzania i statusu notariuszy, przyjmuje się równoważność aktu pochodzącego z kraju UNŁ z polskim aktem notarialnym (GoreckiFormaUmow, s. 174; PazdanPelnomocnictwo, str. 138-139). Stąd też należy wychodzić z założenia, że np. niemiecki akt notarialny jest równoważny polskiemu.
b. wymóg uwierzytelnienia lub legalizacji
Zgodnie z art. 1138 zd. 2 KPC
Wymóg uwierzytelnienia (legalizacji) odpada, jeżeli przepisy umów międzynarodowych albo supranarodowych znoszą jej konieczność. Spośród umów międzynarodowych wybija się na plan pierwszy Konwencja Haska z 1961 r. znosząca wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych - KonwHaskaZnoszWymógLegal (Dz.U. z 2005 r., Nr 112, poz. 938). W stosunku do Polski weszła w życie dnia 14.8.2005 r. Obejmuje ona również akty notarialne (art. 1 lit c) KonwHaskaZnoszWymógLegal
Zgodnie z art. 1138 zd. 2 KPC
art. 1138 KPC
Zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi. Dokument dotyczący przeniesienia własności nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej powinien być uwierzytelniony przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny. To samo dotyczy dokumentu, którego autentyczności strona zaprzeczyła.
dokument zagraniczny, który dotyczy przeniesienia własności nieruchomości położonej w Polsce powinien być uwierzytelniony przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny. Dotyczy to jednak wyłącznie umów przenoszących własność nieruchomości, a nie przenoszących inne prawa rzeczowe na nieruchomości (użytkowanie wieczyste, służebności). Podobnie wymóg ten nie dotyczy czynności prawnych wyłącznie zobowiązujących (GoreckiFormaUmow, str. 177). Zasady dokonywania legalizacji przez polskiego konsula opisuje bliżej art. 21 UFunkcjeKonsulówRPZagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi. Dokument dotyczący przeniesienia własności nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej powinien być uwierzytelniony przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny. To samo dotyczy dokumentu, którego autentyczności strona zaprzeczyła.
art. 21 UFunkcjeKonsulówRP
Konsul legalizuje dokumenty urzędowe, sporządzone lub uwierzytelnione w państwie przyjmującym bądź w Rzeczypospolitej Polskiej.
. Legalizacja jest stanowi potwierdzenie, że dokument sporządzono w zgodności z prawem miejsca sporządzenia (wyrok SN z 7.10.2003 r., sygn. akt IV CK 23/02 (LEX 590838)). Stąd warto zwrócić uwagę konsula na wpisanie stosownej uwagi o tym, że przedłożony mu dokument odpowiada co do formy wymaganiom prawa kraju, w którym został on sporządzony. Legalizacja nie odnosi się natomiast do prawdziwości treści dokumentu. Konsul nie wnika więc, czy oświadczenia podanej w dokumencie treści, faktycznie zostały złożone i czy są np. wolne od wad.Konsul legalizuje dokumenty urzędowe, sporządzone lub uwierzytelnione w państwie przyjmującym bądź w Rzeczypospolitej Polskiej.
Wymóg uwierzytelnienia (legalizacji) odpada, jeżeli przepisy umów międzynarodowych albo supranarodowych znoszą jej konieczność. Spośród umów międzynarodowych wybija się na plan pierwszy Konwencja Haska z 1961 r. znosząca wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych - KonwHaskaZnoszWymógLegal (Dz.U. z 2005 r., Nr 112, poz. 938). W stosunku do Polski weszła w życie dnia 14.8.2005 r. Obejmuje ona również akty notarialne (art. 1 lit c) KonwHaskaZnoszWymógLegal
artykuł 1 KonwHaskaZnoszWymógLegal
Niniejsza konwencja będzie miała zastosowanie do dokumentów urzędowych, które zostały sporządzone na terytorium jednego z Umawiających się Państw i które mają być przedłożone na terytorium innego Umawiającego się Państwa.
Dla celów niniejszej konwencji za dokumenty urzędowe uważa się:
a) dokumenty pochodzące od organu lub urzędnika sądowego, włączając w to dokumenty pochodzące od prokuratora, sekretarza sądowego lub urzędnika dokonującego doręczeń ("huissier de justice");
b) dokumenty administracyjne;
c) akty notarialne;
d) urzędowe zaświadczenia umieszczane na dokumentach podpisanych przez osoby działające w charakterze prywatnym, takie jak urzędowe zaświadczenia stwierdzające zarejestrowanie dokumentu lub fakt jego istnienia w określonej dacie oraz urzędowe i notarialne poświadczenia podpisów.
Jednakże niniejsza konwencja nie będzie miała zastosowania do:
a) dokumentów sporządzonych przez przedstawicieli dyplomatycznych lub urzędników konsularnych;
b) dokumentów administracyjnych dotyczących bezpośrednio transakcji handlowych lub operacji celnych.
). Zwolnienie z obowiązku legalizacji w kraju przedłożenia wymaga jednak dołączenia do dokumentu tzw. apostille ( (art. 3 KonwHaskaZnoszWymógLegalNiniejsza konwencja będzie miała zastosowanie do dokumentów urzędowych, które zostały sporządzone na terytorium jednego z Umawiających się Państw i które mają być przedłożone na terytorium innego Umawiającego się Państwa.
Dla celów niniejszej konwencji za dokumenty urzędowe uważa się:
a) dokumenty pochodzące od organu lub urzędnika sądowego, włączając w to dokumenty pochodzące od prokuratora, sekretarza sądowego lub urzędnika dokonującego doręczeń ("huissier de justice");
b) dokumenty administracyjne;
c) akty notarialne;
d) urzędowe zaświadczenia umieszczane na dokumentach podpisanych przez osoby działające w charakterze prywatnym, takie jak urzędowe zaświadczenia stwierdzające zarejestrowanie dokumentu lub fakt jego istnienia w określonej dacie oraz urzędowe i notarialne poświadczenia podpisów.
Jednakże niniejsza konwencja nie będzie miała zastosowania do:
a) dokumentów sporządzonych przez przedstawicieli dyplomatycznych lub urzędników konsularnych;
b) dokumentów administracyjnych dotyczących bezpośrednio transakcji handlowych lub operacji celnych.
artykuł 3 KonwHaskaZnoszWymógLegal
Jedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ Państwa, z którego dokument pochodzi.
Jednakże czynność wymieniona w poprzednim ustępie nie może być wymagana, gdy ustawy, inne przepisy prawne lub praktyka obowiązująca w Państwie, w którym dokument jest przedłożony, lub umowa między dwoma lub większą liczbą Umawiających się Państw, zniosły lub uprościły legalizację lub zwolniły taki dokument z legalizacji.
)). Apostille, będące dokumentem wystawianym przez właściwe organy kraju wydania dokumentu (art. 6 KonwHaskaZnoszWymógLegalJedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ Państwa, z którego dokument pochodzi.
Jednakże czynność wymieniona w poprzednim ustępie nie może być wymagana, gdy ustawy, inne przepisy prawne lub praktyka obowiązująca w Państwie, w którym dokument jest przedłożony, lub umowa między dwoma lub większą liczbą Umawiających się Państw, zniosły lub uprościły legalizację lub zwolniły taki dokument z legalizacji.
artykuł 6 KonwHaskaZnoszWymógLegal
Każde Umawiające się Państwo wyznaczy, w nawiązaniu do ich urzędowych funkcji, organy, które są właściwe do wydawania apostille, o której mowa w artykule 3 ustęp 1.
Powiadomi ono o takim wyznaczeniu Ministerstwo Spraw Zagranicznych Niderlandów w czasie składania dokumentu ratyfikacyjnego lub przystąpienia lub oświadczenia o rozszerzeniu. Powiadomi ono również o każdej zmianie wyznaczonych organów.
). Apostille służy wyłącznie poświadczeniu autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla (art. 3 KonwHaskaZnoszWymógLegalKażde Umawiające się Państwo wyznaczy, w nawiązaniu do ich urzędowych funkcji, organy, które są właściwe do wydawania apostille, o której mowa w artykule 3 ustęp 1.
Powiadomi ono o takim wyznaczeniu Ministerstwo Spraw Zagranicznych Niderlandów w czasie składania dokumentu ratyfikacyjnego lub przystąpienia lub oświadczenia o rozszerzeniu. Powiadomi ono również o każdej zmianie wyznaczonych organów.
artykuł 3 KonwHaskaZnoszWymógLegal
Jedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ Państwa, z którego dokument pochodzi.
Jednakże czynność wymieniona w poprzednim ustępie nie może być wymagana, gdy ustawy, inne przepisy prawne lub praktyka obowiązująca w Państwie, w którym dokument jest przedłożony, lub umowa między dwoma lub większą liczbą Umawiających się Państw, zniosły lub uprościły legalizację lub zwolniły taki dokument z legalizacji.
). Wzór apostille zawiera załącznik do Konwencji.Jedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ Państwa, z którego dokument pochodzi.
Jednakże czynność wymieniona w poprzednim ustępie nie może być wymagana, gdy ustawy, inne przepisy prawne lub praktyka obowiązująca w Państwie, w którym dokument jest przedłożony, lub umowa między dwoma lub większą liczbą Umawiających się Państw, zniosły lub uprościły legalizację lub zwolniły taki dokument z legalizacji.
c. spełnienie wymogów przewidzianych przez prawo miejsca sporządzenia dokumentu
Pozostaje do rozstrzygnięcia kwestia, czy organ, któremu zagraniczny akt notarialny jest przedkładany (np. sąd wieczystoksięgowy mający dokonać wpisu zmiany właściciela nieruchomości w KW), jest upoważniony albo wręcz zobligowany do sprawdzenia, czy dany dokument istotnie spełnia kryteria stawiane dokumentom tego rodzaju w kraju jego pochodzenia. Górecki opowiada się wprost za takim obowiązkiem (GoreckiFormaUmow, str. 181). Jednakże ewentualne uwaga zawarta w apostille powinna ułatwić podmiotowi zainteresowanemu ustalenie, czy wymogi formy zostały dochowane.
Pozostaje do rozstrzygnięcia kwestia, czy organ, któremu zagraniczny akt notarialny jest przedkładany (np. sąd wieczystoksięgowy mający dokonać wpisu zmiany właściciela nieruchomości w KW), jest upoważniony albo wręcz zobligowany do sprawdzenia, czy dany dokument istotnie spełnia kryteria stawiane dokumentom tego rodzaju w kraju jego pochodzenia. Górecki opowiada się wprost za takim obowiązkiem (GoreckiFormaUmow, str. 181). Jednakże ewentualne uwaga zawarta w apostille powinna ułatwić podmiotowi zainteresowanemu ustalenie, czy wymogi formy zostały dochowane.
3. Skutki substytucji
Jeżeli dopuszczona zostanie substytucja polskiego aktu notarialnego przez zagraniczny i spełnione zostaną przesłanki do posługiwania się takim aktem w Polsce, zagraniczny dokument urzędowy (akt notarialny) będzie będzie równorzędny polskiemu. Będzie więc generował takie same skutki, jak gdyby był polskim dokumentem urzędowym. Będzie więc przede wszystkim stanowił dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 KPC
art. 244 KPC
§ 1. Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje pozarządowe w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej.
).§ 1. Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje pozarządowe w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej.
4. Prawo obce
W Niemczech odmówiono równoważności zagranicznego aktu notarialnego z krajowym, gdy chodziło o przeniesienie własności nieruchomości (KG NJW-RR 1986, 1462). Ten pogląd jest częściowo uważany za nietrafny (MünchKommEGBGB/Spellenberg (2010), Art. 11 Rn. 86; Mäsch, BeckOK EGBGB (2010), Art. 11 VO 593/2008, Rn. 63).
Potwierdzono natomiast równoważność zagranicznego aktu notarialnego dla zmiany statutu GmbH (BGH NJW 1981, 1160), przeniesienia udziałów w spółce GmbH z siedzibą w Niemczech (OLG Düsseldorf NJW 2011, 1370; zob. także Götze/Mörtel NZG 2011, 727).
W Niemczech odmówiono równoważności zagranicznego aktu notarialnego z krajowym, gdy chodziło o przeniesienie własności nieruchomości (KG NJW-RR 1986, 1462). Ten pogląd jest częściowo uważany za nietrafny (MünchKommEGBGB/Spellenberg (2010), Art. 11 Rn. 86; Mäsch, BeckOK EGBGB (2010), Art. 11 VO 593/2008, Rn. 63).
Potwierdzono natomiast równoważność zagranicznego aktu notarialnego dla zmiany statutu GmbH (BGH NJW 1981, 1160), przeniesienia udziałów w spółce GmbH z siedzibą w Niemczech (OLG Düsseldorf NJW 2011, 1370; zob. także Götze/Mörtel NZG 2011, 727).
C. INNE PRZYPADKI SUBSTYTUCJI
work in progress
CategoryLeksykonS CategoryPrawoPrywatneMiedzynarodoweCzescOgolna
Na tej stronie nie ma komentarzy
