Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy
Inhaltsverzeichnis des Artikels

Roszczenie o zwrot zadatku

roszczenie cywilnoprawne o zwrot kwoty/rzeczy danej jako zadatek przy zawarciu umowy

A. UWAGI WSTĘPNE
Sam zadatek został omówiony w osobnym dokumencie. Poniższe rozważania koncentrują się na zagadnieniach związanych ze zwrotek rzeczy lub kwoty pieniężnej danych przy zawarciu umowy jako zadatek.

B. PODSTAWA ROSZCZENIA
Podstawą roszczenia o zwrot zadatku jest art. 394 § 1 zd. 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
.
Jest to przepis o charakterze dyspozytywnym, co powoduje, iż strony mogą wyłączyć możliwość zgłoszenia roszczenia o zwrot zadatku.

C. POWSTANIE ROSZCZENIA
Z art. 394 § 1 zd. 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
wynika, iż roszczenie o zwrot zadatku powstaje, gdy spełnione zostały następujące przesłanki:
  1. przy zawarciu umowy dany został zadatek
  2. ustanie stosunku zobowiązaniowego na skutek:
    • rozwiązania umowy
    • niewykonania umowy wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
1. Danie zadatku przy zawarciu umowy
Przede wszystkim należy ustalić, czy żądana kwota lub rzecz została świadczona przez wierzyciela jako zadatek. Chodzi tu przede wszystkim o stwierdzenie, czy w rzeczywistości dany został zadatek a nie np. zaliczka.
Przesłanki zadatku, pozwalające na odróżnienie go od pokrewnych instytucji prawa cywilnego, zostały opisane w dokumencie poświęconym przesłankom zadatku, do którego odsyłam.

2. Ustanie stosunku zobowiązaniowego lub niewykonanie umowy
Żądanie zwrotu zadatku powstaje wyłącznie wówczas, gdy dojdzie do ustania umownego stosunku zobowiązaniowego z przyczyn określonych w art. 394 § 3 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
.
a. umowny stosunek zobowiązaniowy
W pierwszej kolejności jednak konieczne jest ustalenie, że strony w ogóle łączył stosunek zobowiązaniowy ustanowiony mocą skutecznej umowy. W przeciwnym razie zwrotu zadatku można żądać na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (zob. BezpodstawneWzbogacenie). W doktrynie spotyka się jednak również głosy, że w razie nieważności umowy podstawą zwrotu jest również art. 394 § 3 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
(tak chyba Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 394 nb. 13), co jest - dogmatycznie rzecz biorąc - nie do końca trafne.

b. ustanie stosunku zobowiązaniowego na skutek rozwiązania umowy
Roszczenie o zwrot zadatku aktualizuje się, gdy dojdzie do rozwiązania umowy. Pod tym pojęciem art. 394 § 3 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
rozumie zarówno rozwiązanie umowy na podstawie zgodnych oświadczeń woli stron (actus contrarius) jak i na mocy orzeczenia sądu (TenenbaumInstytucjaZadatku, str. 311 i podana tam literatura oraz spór co do zakresu pojęcia rozwiązania umowy w art. 394 § 3 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
).
(1) rozwiązanie umowy przez strony - problemy
Dopuszczalność rozwiązania umowy w sposób dorozumiany: zob. wyrok SN z 27.9.1994 (II CRN 84/94), OSP 1995 nr 5, poz. 106.
Rozwiązanie umowy ze skutkiem ex nunc czy ex tunc?
Rozwiązanie przed rozpoczęciem wykonywania umowy, w trakcie i po jej wykonaniu?
(2) rozwiązanie umowy przez sąd
Sporne jest, czy art. 394 § 3 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
[schowaj]
w ogóle dopuszcza rozwiązanie umowy w ten sposób (zob. TenenbaumInstytucjaZadatku, str. 311-312).
c. niewykonanie umowy wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności
Chodzi tu przede wszystkim o okoliczności związane z następczą niemożliwością świadczenia, za które żadna ze stron umowy nie odpowiada (art. 475 § 1 KC
art. 475 KC
§ 1. Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa.
§ 2. Jeżeli rzecz będąca przedmiotem świadczenia została zbyta, utracona lub uszkodzona, dłużnik obowiązany jest wydać wszystko, co uzyskał w zamian za tę rzecz albo jako naprawienie szkody.
[schowaj]
) - TenenbaumInstytucjaZadatku, str. 315 i podane na stronie 314 przykłady (np. wyrok SN z 23.2.2011, II CKN 314/99 (LEX nr 52344)).
d. niewykonanie umowy wskutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponoszą obie strony
TenenbaumInstytucjaZadatku, str. 315.
Poza tym tutaj ważna jest kwestia stosunku roszczenia o zwrot zadatku do innych roszczeń związanych z niewykonaniem umowy na skutek okoliczności, za które obie strony odpowiadają (na podstawie art. 471 KC
art. 471 KC
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
[schowaj]
i nast. w zw. z art. 362 KC
art. 362 KC
Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.
[schowaj]
).


D. UTRATA ROSZCZENIA
Utrata roszczenia o zwrot przedmiotu zadatku może nastąpić na zasadach ogólnych, właściwych dla wszystkich roszczeń cywilnoprawnych (zob. odrębny dokument).

E. ZASKARŻALNOŚĆ ROSZCZENIA
1. Wymagalność roszczenia o zwrot zadatku
Roszczenie o zwrot zadatku staje się wymagalne wg zasad opisanych w art. 455 KC
art. 455 KC
Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
[schowaj]
(Machnikowski w: GniewekKCKomentarz, 2010, art. 394 nb. 14). Inaczej SN (w wyroku z 27.9.1994 r., II CRN 84/94, OSP 1995 nr 5, poz. 106) oraz Popiołek (w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011 art. 394 nb. ), i Olejniczak (w: SystemPrawaPrywatnegoTom5, str. 930), którzy wskazują na wymagalność roszczenia od momentu wystąpienia zdarzenia uzasadniającego żądanie zwrotu zadatku.
2. Przedawnienie roszczenia o zwrot zadatku
Roszczenia odnoszące się do zadatku przedawniają się według terminów ogólnych tzn. art. 118 KC
art. 118 KC
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
[schowaj]
(Machnikowski w: GniewekKCKomentarz, 2010, art. 394 nb. 15). Machnikowski wskazuje jednak także na przepisy szczególne (np. art. 390 § 3, art. 646 KC), które dla określonych typów zobowiązań przewidują inne terminy przedawnienia.
3. Zarzut nadużycia prawa, art. 5 KC
art. 5 KC
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
[schowaj]

Możliwe jest podniesienie zarzutu nadużycia prawa.

F. SCHEMAT TARIS(R)
W schemacie taris roszczenie to wygląda w sposób następujący.
CategoryZadatek CategorySkrypty
Na tej stronie nie ma komentarzy