Inhaltsverzeichnis des Artikels
A. UWAGI OGÓLNE
B. PODSTAWA ROSZCZENIA
C. POWSTANIE ROSZCZENIA
1. Danie zadatku
2. Niewykonanie umowy
a. umowa
b. niewykonanie umowy
c. odpowiedzialność strony za ...
3. Skuteczne odstąpienie od um...
D. UTRATA ROSZCZENIA
E. ZASKARŻALNOŚĆ ROSZCZENIA
1. Wymagalność
2. Przedawnienie
3. Zarzut nadużycia praw podmi...
B. PODSTAWA ROSZCZENIA
C. POWSTANIE ROSZCZENIA
1. Danie zadatku
2. Niewykonanie umowy
a. umowa
b. niewykonanie umowy
c. odpowiedzialność strony za ...
3. Skuteczne odstąpienie od um...
D. UTRATA ROSZCZENIA
E. ZASKARŻALNOŚĆ ROSZCZENIA
1. Wymagalność
2. Przedawnienie
3. Zarzut nadużycia praw podmi...
Roszczenie o zapłatę kwoty w wysokości odpowiadającej podwójnej kwocie zadatku
A. UWAGI OGÓLNE
Sam zadatek i zagadnienia związane z nim zostały omówione w osobnym dokumencie. Poniższe wywody koncentrują się na przesłankach roszczenia o zapłatę kwoty, który odpowiada podwójnej wysokości danego przy umowie zadatku.
B. PODSTAWA ROSZCZENIA
Podstawą roszczenia o zapłatę kwoty w podwójnej wysokości zadatku jest art. 394 § 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
in fine.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
C. POWSTANIE ROSZCZENIA
Konstytutywne nabycie roszczenia o zapłatę kwoty w podwójnej wysokości zadatku zależy od tego, czy:
- strona żądająca kwoty w podwójnej wysokości zadatku, sama dała go drugiej stronie przy zawarciu umowy,
- doszło do niewykonania umowy z przyczyn, za które druga strona ponosi odpowiedzialność i
- strona podnosząca roszczenie skutecznie odstąpiła od umowy.
1. Danie zadatku
Skutki określone w art. 394 § 1 KC
2. Niewykonanie umowy
Zadatek w podwójnej wysokości przysługuje tylko w razie niewykonania umowy przez drugą stronę z przyczyn, za które ponosi odpowiedzialność.
Skutki określone w art. 394 § 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
występują jedynie wówczas, gdy strony wręczyły sobie zadatek. W pierwszej kolejności zawsze należy ustalić, czy kwota lub rzecz wręczony przy zawarciu umowy faktycznie stanowi zadatek czy pełni ona inną funkcję. O tym bliżej w dokumencie ogólnie dotyczącym zadatku.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
2. Niewykonanie umowy
Zadatek w podwójnej wysokości przysługuje tylko w razie niewykonania umowy przez drugą stronę z przyczyn, za które ponosi odpowiedzialność.
a. umowa
Logicznie rzecz biorąc należy więc zawsze wcześniej ustalić, czy strony wiązała skuteczna umowa. Miarodajne jest więc ustalenie faktu zawarcia skutecznej umowy cywilnoprawnej.
b. niewykonanie umowy
Dopiero później sprawdza się, czy doszło do niewykonania umowy czy tylko do jej nienależytego wykonania. Właściwa subsumcja jest tu konieczna, gdyż tylko pierwsza sytuacja uprawnia do żądania zapłaty zadatku w podwójnej wysokości. Niewykonanie zobowiązania zachodzi wówczas, gdy w zachowaniu się dłużnika nie występuje nic, co by odpowiadało spełnieniu świadczenia, natomiast nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas, gdy zachowanie się dłużnika zmierzało do spełnienia świadczenia, a nawet dłużnik według własnej oceny spełnił świadczenie, jednakże osiągnięty przez niego wynik odbiega pod określonymi względami od tego, na czym miało polegać prawidłowo spełnione świadczenie (wyrok SN z dnia 15.2.2002 r., III CZP 86/01, OSNC z 2002 r. Nr 11, poz. 132).
c. odpowiedzialność strony za niewykonanie umowy
Według powszechnie przyjmowanego poglądu w art. 394 § 1 KC
Logicznie rzecz biorąc należy więc zawsze wcześniej ustalić, czy strony wiązała skuteczna umowa. Miarodajne jest więc ustalenie faktu zawarcia skutecznej umowy cywilnoprawnej.
b. niewykonanie umowy
Dopiero później sprawdza się, czy doszło do niewykonania umowy czy tylko do jej nienależytego wykonania. Właściwa subsumcja jest tu konieczna, gdyż tylko pierwsza sytuacja uprawnia do żądania zapłaty zadatku w podwójnej wysokości. Niewykonanie zobowiązania zachodzi wówczas, gdy w zachowaniu się dłużnika nie występuje nic, co by odpowiadało spełnieniu świadczenia, natomiast nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas, gdy zachowanie się dłużnika zmierzało do spełnienia świadczenia, a nawet dłużnik według własnej oceny spełnił świadczenie, jednakże osiągnięty przez niego wynik odbiega pod określonymi względami od tego, na czym miało polegać prawidłowo spełnione świadczenie (wyrok SN z dnia 15.2.2002 r., III CZP 86/01, OSNC z 2002 r. Nr 11, poz. 132).
c. odpowiedzialność strony za niewykonanie umowy
Według powszechnie przyjmowanego poglądu w art. 394 § 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
chodzi o sytuacje, gdy niewykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, za czym przemawiają ogólne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej (Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 394 nb. 5 z dalszymi wskazaniami). Taki wymóg wynika pośrednio także z art. 394 § 3 KC§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
. Poza tym zadatek ma funkcję dyscyplinującą. Gdy niewykonanie umowy wynika z okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada, funkcja ta nie ma racji bytu. W tym wypadku odpowiedzialność dłużnika miałaby charakter absolutny. Stąd też jednak ostatecznie należy przychylić się do poglądu wymagającego odpowiedzialności dłużnika za zdarzenia, które doprowadziły do niewykonania umowy.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
3. Skuteczne odstąpienie od umowy
Wraz z żądaniem podwójnego zadatku wierzyciel powinien poinformować dłużnika o odstąpieniu od umowy (inaczej Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 394 nb. 9). Przepis art. 394 § 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
ma jednakże na celu rozwiązanie i i ostateczne rozwikłanie stosunku zobowiązaniowego w razie nieodpowiedniego zachowania dłużnika. Utrzymywanie istnienia stosunku zobowiązaniowego i domaganie się zapłaty zadatku w podwójnej wysokości, nie dadzą się pogodzić.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Przesłanki skutecznego odstąpienia od umowy zostały przedstawione osobno.
D. UTRATA ROSZCZENIA
Roszczenie z art. 394 § 1 KC
art. 394 KC
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
nie wykazuje szczególnych odrębności wobec innych roszczeń cywilnoprawnych. Zob. więc w tym zakresie ogólne rozważania na temat utraty roszczenia cywilnoprawnego.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
E. ZASKARŻALNOŚĆ ROSZCZENIA
Badając roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej danemu zadatkowi należy zwrócić uwagę na szczególne okoliczności związane właśnie z instytucją zadatku.
1. Wymagalność
Ponieważ rzadko zdarza się, aby strony w umowie o zadatek ustaliły termin jego zapłaty, konieczne będzie zazwyczaj odwołanie się do art. 455 KC
2. Przedawnienie
Roszczenie o zapłatę zadatku w podwójnej wysokości przedawnia się wg wyroku SN z dnia 4.12.1973 r. (III CRN 281/1973, OSN z 1974 nr 11 poz. 194) po dziesięciu latach od jego wymagalności (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 807). Wyrok ten zapadł jednak pod rządami art. 188 KC
3. Zarzut nadużycia praw podmiotowych (art. 5 KC
W związku z zadatkiem należy wspomnieć jeszcze o możliwości podniesienia zarzutu nadużycia prawa, gdy pomiędzy zadatkiem (a zwłaszcza zadatkiem w podwójnej wysokości) a poniesioną przez kontrahenta szkodą, zachodzi rażąca dysproporcja (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 806). Także w razie ustalenia zadatku rażąco wysokiego, jego zatrzymanie lub żądanie zwrotu sumy dwukrotnie wyższej może być uznane za nadużycie prawa (SN w wyroku z dnia 13.2.2000 r., IV CKN 672/2000, OSNC z 2003 Nr 1 poz. 10).
Ponieważ rzadko zdarza się, aby strony w umowie o zadatek ustaliły termin jego zapłaty, konieczne będzie zazwyczaj odwołanie się do art. 455 KC
art. 455 KC
Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
.Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
2. Przedawnienie
Roszczenie o zapłatę zadatku w podwójnej wysokości przedawnia się wg wyroku SN z dnia 4.12.1973 r. (III CRN 281/1973, OSN z 1974 nr 11 poz. 194) po dziesięciu latach od jego wymagalności (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 807). Wyrok ten zapadł jednak pod rządami art. 188 KC
art. 188 KC
Przepisów artykułów poprzedzających nie stosuje się w razie znalezienia rzeczy w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia rzeczy w wagonie kolejowym, na statku lub innym środku transportu publicznego. Znalazca obowiązany jest w tych wypadkach oddać rzecz zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego, a ten postąpi z rzeczą zgodnie z właściwymi przepisami.
w brzmieniu do zmiany, która weszła w życie 1.10.1990 r. Wówczas nie było tam mowy o roszczeniach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Obecnie więc roszczenie to przedawnia się wg zasad ogólnych, a więc po 10 latach lub po 3 latach, gdy jest ono związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 118 KCPrzepisów artykułów poprzedzających nie stosuje się w razie znalezienia rzeczy w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia rzeczy w wagonie kolejowym, na statku lub innym środku transportu publicznego. Znalazca obowiązany jest w tych wypadkach oddać rzecz zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego, a ten postąpi z rzeczą zgodnie z właściwymi przepisami.
art. 118 KC
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
) (Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 394 nb. 15).Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
3. Zarzut nadużycia praw podmiotowych (art. 5 KC
art. 5 KC
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
)Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
W związku z zadatkiem należy wspomnieć jeszcze o możliwości podniesienia zarzutu nadużycia prawa, gdy pomiędzy zadatkiem (a zwłaszcza zadatkiem w podwójnej wysokości) a poniesioną przez kontrahenta szkodą, zachodzi rażąca dysproporcja (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 806). Także w razie ustalenia zadatku rażąco wysokiego, jego zatrzymanie lub żądanie zwrotu sumy dwukrotnie wyższej może być uznane za nadużycie prawa (SN w wyroku z dnia 13.2.2000 r., IV CKN 672/2000, OSNC z 2003 Nr 1 poz. 10).
CategoryZadatek
Na tej stronie nie ma komentarzy
