Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

1. Definicja
W znaczeniu przedmiotowym prawo rzeczowe to zespół norm, które regulują powstanie, treść, zmianę oraz ustanie prawa własności oraz innych praw umożliwiających korzystanie z rzeczy (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, przed art. 140, nb. 2). Są to przede wszystkim przepisy art. 44 - 55 KC oraz art. 140 – 352 KC jak również tzw. przepisy pozakodeksowe (ustawa o księgach wieczystych i hipotece, ustawa o własności lokali, ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawa o zastawie rejestrowym i Krajowym Rejestrze Zastawów, ustawa o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku i inne).

2. Zagadnienia kolizyjnoprawne
Zagadnienia stosowania odpowiedniej ustawy z uwagi na jej terytorialny zasięg regulują tzw. przepisy kolizyjne. Zostały one zebrane w ustawie – prawo prywatne międzynarodowe. O tym, jakie prawo (rzeczowe) należy stosować dla konkretnego stanu faktycznego decyduje przepis art. 41 PrPrywMiędz. Wynika z niego, iż z zasady dla ustalenia właściwego statutu rzeczowego (właściwego prawa rzeczowego) miarodajne jest położenie rzeczy. Stosunki rzeczowe na tej rzeczy regulują więc przepisy tego kraju, w którym rzecz w danym momencie się znajduje (lex rei sitae). Polskie prawo (rzeczowe) stosuje się więc wówczas, gdy rzecz znajduje się w Polsce.

1. Definicja i jej elementy
Prawo może być również rozumiane jako uprawnienie. W tym wypadku chodziłoby o tego rodzaju uprawnienie, które od innych uprawnień odróżnia to, że ma za przedmiot rzecz. Dodatkowo - patrząc na istniejące prawa rzeczowe - uprawnienia te są uprawieniami o charakterze majątkowym i są skuteczne erga omnes (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, przed art. 140, nb. 3; GniewekPrawoRzeczowe, wyd. 5, nb. 3).
Majątkowy charakter prawa rzeczowego polega na tym, że prawo to pozostaje w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2004, art. 44, nb. 1). Oznacza to również, iż wartość tego prawa da się wyrazić w pieniądzu.
Bezwzględny charakter prawa rzeczowego oznacza z kolei, że prawa te są skuteczne względem wszystkich osób (erga omnes). Z tym elementem wiąże się także jawność praw rzeczowych. Prawa rzeczowe muszą być bowiem widoczne dla wszystkich osób postronnych, skoro są wobec nich skuteczne. Metody ujawniania prawa rzeczowego są następujące:

• w przypadku prawa własności rzeczy ruchomych – posiadanie rzeczy (por. art. 339 KC
  art. 339 KC
  Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

  [schowaj]
  i art. 341 KC
  art. 341 KC
  Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.

  [schowaj]
  , z których wynika tzw. domniemanie prawa własności);
• w przypadku własności nieruchomości – wpis do księgi wieczystej;
• w przypadku zastawu rejestrowego i skarbowego – wpis do rejestru zastawów (zob. UZastRej) albo do rejestru zastawów skarbowych.

Te cechy powodują, że prawa rzeczowego jako uprawnienia są emanacją prawa podmiotowego.

2. Katalog praw rzeczowych
Polskie prawo przewiduje tzw. numerus clausus praw rzeczowych (zamknięty katalog praw rzeczowych), co oznacza, że strony czynności prawnej mogą ustanawiać tylko takie prawa, jakie zostały przewidziane w ustawie. Stąd wynika także wiążący charakter przepisów o prawach rzeczowych (ius cogens).
Do praw rzeczowych zalicza się w Polsce:

• własność (art. 140 i nast. KC
  art. 140 KC
  W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

  [schowaj]
  ),
• użytkowanie wieczyste (art. 232 i nast. KC
  art. 232 KC
  § 1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom prawnym.
  § 2. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, gmin lub ich związków.

  [schowaj]
  ),
• ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 KC
  art. 244 KC
  § 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
  § 2. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odrębne przepisy.

  [schowaj]
  ) czyli:
• użytkowanie (art. 252 – 284 KC),
• służebności (art. 285 – 305 KC),
• zastaw (art. 306 – 335 KC oraz UZastRej),
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (art. 17¹ USpółdzMieszk
  art. 17¹ USpółdzMieszk
  1. (uchylony).
  2. (uchylony).
  3. (uchylony).
  4. (uchylony).
  5. (uchylony).
  6. Spółdzielnia nie może odmówić przyjęcia w poczet członków nabywcy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jeżeli odpowiada on wymaganiom statutu. Dotyczy to również spadkobiercy, zapisobiorcy i licytanta.

  [schowaj]
  i nast.) oraz
• hipoteka (art. 65 i nast. UKsWieczHip
  art. 65 UKsWieczHip
  1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).
  2. Przedmiotem hipoteki może być także:
  1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
  2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
  3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
  3. Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych w ust. 2 pkt 1 i 2.
  4. Do hipotek określonych w ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio przepisy o hipotece na nieruchomości.

  [schowaj]
  ).

3. Ochrona praw rzeczowych
Ochronie praw rzeczowych służą roszczenia prawnorzeczowe.