Prawo właściwe dla odpowiedzialności cywilnej za wypadki drogowe
A. Przesłanki zastosowania Konwencji Haskiej
Konwencja Haska dotyczy wyłącznie odpowiedzialności pozaumownej za konsekwencje wypadków drogowych. Prawo polskie pojęciem „pozaumownej odpowiedzialności cywilnej” wprost się nie posługuje. Potrzebna jest wykładnia autonomiczna.
1. Zakres przedmiotowy
Odpowiedzialnością cywilnoprawną jest ponoszenie przewidzianych prawem cywilnym konsekwencji określonego zdarzenia, kwalifikowanego negatywnie przez system prawny (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO (2010), Rn. 51.). W wypadku Konwencji chodzi więc wyłącznie o ocenę skutków wypadku drogowego przez pryzmat norm, dla których charakterystyczne jest równorzędność podmiotów stosunku prawnego. Odpada więc stosowanie Konwencji dla odpowiedzialności administracyjnoprawnej czy karnej.
Odpowiedzialnością pozaumowną jest z kolei odpowiedzialność, której źródłem jest zdarzenie nie będące dwustronną czynnością prawną.
Wypadkiem drogowym w rozumieniu Konwencji jest zdarzenie, w którym uczestniczy jeden lub kilka pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążące się z ruchem na drodze publicznej, na terenie ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób (art. 1 zd. 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Katalog wyłączeń przedmiotowych przewiduje art. 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
2. Zakres podmiotowy
Obywatele krajów strony? Osoby mające miejsce zamieszkania?
3. Zakres czasowy
Wobec Polski Konwencja weszła w życie dnia 28.5.2002 r. (oświadczenie rządowe z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji o prawie właściwym dla wypadków drogowych, sporządzonej w Hadze dnia 4 maja 1971 r. (Dz.U. 2003 Nr 63, poz. 586)). Z uwagi na upływ ponad 10 lat od dnia wejścia w życie, obecnie raczej nie spotkamy się z zagadnieniami intertemporalnymi.
4. Zakres terytorialny
Konwencję stosują sądy krajów będących jej stronami. Jednakże – jak wspomniano wcześniej – na mocy art. 11 zd. 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Odpowiedzialnością cywilnoprawną jest ponoszenie przewidzianych prawem cywilnym konsekwencji określonego zdarzenia, kwalifikowanego negatywnie przez system prawny (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO (2010), Rn. 51.). W wypadku Konwencji chodzi więc wyłącznie o ocenę skutków wypadku drogowego przez pryzmat norm, dla których charakterystyczne jest równorzędność podmiotów stosunku prawnego. Odpada więc stosowanie Konwencji dla odpowiedzialności administracyjnoprawnej czy karnej.
Odpowiedzialnością pozaumowną jest z kolei odpowiedzialność, której źródłem jest zdarzenie nie będące dwustronną czynnością prawną.
Wypadkiem drogowym w rozumieniu Konwencji jest zdarzenie, w którym uczestniczy jeden lub kilka pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążące się z ruchem na drodze publicznej, na terenie ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób (art. 1 zd. 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 1 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Niniejsza konwencja określa prawo właściwe dla pozaumownej odpowiedzialności cywilnej wynikającej z wypadków drogowych, niezależnie od rodzaju postępowania, w którym dochodzi się tej odpowiedzialności.
W rozumieniu niniejszej konwencji za wypadek drogowy uważa się wypadek, w którym uczestniczy jeden lub kilka pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążący się z ruchem na drodze publicznej, na terenie ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób.
).Niniejsza konwencja określa prawo właściwe dla pozaumownej odpowiedzialności cywilnej wynikającej z wypadków drogowych, niezależnie od rodzaju postępowania, w którym dochodzi się tej odpowiedzialności.
W rozumieniu niniejszej konwencji za wypadek drogowy uważa się wypadek, w którym uczestniczy jeden lub kilka pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążący się z ruchem na drodze publicznej, na terenie ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym dostępnym dla niektórych osób.
Katalog wyłączeń przedmiotowych przewiduje art. 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Niniejszej konwencji nie stosuje się do:
1) odpowiedzialności producentów, sprzedawców i naprawiających pojazdy;
2) odpowiedzialności właściciela lub innej osoby odpowiedzialnej za utrzymanie drogi otwartej dla ruchu lub za bezpieczeństwo jej użytkowników;
3) odpowiedzialności za cudze czyny, z wyjątkiem odpowiedzialności właściciela lub posiadacza pojazdu;
4) roszczeń regresowych pomiędzy osobami ponoszącymi odpowiedzialność;
5) roszczeń regresowych i subrogacji towarzystw ubezpieczeniowych;
6) roszczeń oraz roszczeń regresowych instytucji ubezpieczeń społecznych lub roszczeń przeciwko takim instytucjom; takich roszczeń innych podobnych instytucji i publicznych samochodowych funduszy gwarancyjnych oraz zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego przez prawo, któremu podlegają te instytucje.
. Niniejszej konwencji nie stosuje się do:
1) odpowiedzialności producentów, sprzedawców i naprawiających pojazdy;
2) odpowiedzialności właściciela lub innej osoby odpowiedzialnej za utrzymanie drogi otwartej dla ruchu lub za bezpieczeństwo jej użytkowników;
3) odpowiedzialności za cudze czyny, z wyjątkiem odpowiedzialności właściciela lub posiadacza pojazdu;
4) roszczeń regresowych pomiędzy osobami ponoszącymi odpowiedzialność;
5) roszczeń regresowych i subrogacji towarzystw ubezpieczeniowych;
6) roszczeń oraz roszczeń regresowych instytucji ubezpieczeń społecznych lub roszczeń przeciwko takim instytucjom; takich roszczeń innych podobnych instytucji i publicznych samochodowych funduszy gwarancyjnych oraz zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego przez prawo, któremu podlegają te instytucje.
2. Zakres podmiotowy
Obywatele krajów strony? Osoby mające miejsce zamieszkania?
3. Zakres czasowy
Wobec Polski Konwencja weszła w życie dnia 28.5.2002 r. (oświadczenie rządowe z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji o prawie właściwym dla wypadków drogowych, sporządzonej w Hadze dnia 4 maja 1971 r. (Dz.U. 2003 Nr 63, poz. 586)). Z uwagi na upływ ponad 10 lat od dnia wejścia w życie, obecnie raczej nie spotkamy się z zagadnieniami intertemporalnymi.
4. Zakres terytorialny
Konwencję stosują sądy krajów będących jej stronami. Jednakże – jak wspomniano wcześniej – na mocy art. 11 zd. 2 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 11 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Artykuły od 1 do 10 niniejszej konwencji stosuje się niezależnie od jakiegokolwiek warunku wzajemności. Konwencję stosuje się nawet wówczas, gdy prawo właściwe nie jest prawem Umawiającego się Państwa.
przepisy Konwencji mają charakter norm uniwersalnych. Konwencja ma więc zastosowanie także wtedy, gdy wypadek zdarzył się w kraju nie będącym stroną Konwencji.Artykuły od 1 do 10 niniejszej konwencji stosuje się niezależnie od jakiegokolwiek warunku wzajemności. Konwencję stosuje się nawet wówczas, gdy prawo właściwe nie jest prawem Umawiającego się Państwa.
B. Łączniki
1. Łącznik obiektywny lex loci delicti (art. 3 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Podstawowym łącznikiem obiektywnym w Konwencji jest miejsce, na którym nastąpił wypadek. Zastosowanie znajduje więc prawo wewnętrzne państwa, w którym wypadek drogowy miał miejsce (art. 3 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy (art. 5 KonwHaskaWypadkiDrog1971
2. Łącznik obiektywny rejestracji pojazdu (art. 4 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Prawo państwa ściślejszego związku wynikającego z rejestracji pojazdu.
3. Łącznik subiektywny
Wybór prawa w Konwencji nie jest przewidziany. Stąd wnioskować należy o zasadzie niedopuszczalności porozumienia stron w zakresie wyboru prawa właściwego dla odpowiedzialności pozaumownej za skutki wypadku drogowego.
W ten sposób docieramy do kwestii, czy takie ograniczenie jest słuszne, skoro krajowe oraz europejskie normy kolizyjne na wybór prawa pozwalają. W zakresie zobowiązań pozaumownych rozporządzenie Rzym II oraz polska ustawa z 2011 r. dopuszczają – przy zachowaniu określonych przesłanek art. 14 RozpUERzymII
artykuł 3 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Prawem właściwym jest prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek.
)Prawem właściwym jest prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek.
Podstawowym łącznikiem obiektywnym w Konwencji jest miejsce, na którym nastąpił wypadek. Zastosowanie znajduje więc prawo wewnętrzne państwa, w którym wypadek drogowy miał miejsce (art. 3 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 3 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Prawem właściwym jest prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek.
). Prawem właściwym jest prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek.
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy (art. 5 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 5 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego ofiarą podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub powierzonych pasażerowi.
Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione w ustępie poprzedzającym.
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa, w którym nastąpił wypadek. Jednakże odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy osobistego użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa rejestracji, jeżeli prawo do byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z artykułem 4.
) – dla tematyki niniejszego opracowania bez znaczenia.Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego ofiarą podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub powierzonych pasażerowi.
Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione w ustępie poprzedzającym.
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa, w którym nastąpił wypadek. Jednakże odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy osobistego użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa rejestracji, jeżeli prawo do byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z artykułem 4.
2. Łącznik obiektywny rejestracji pojazdu (art. 4 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 4 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Z zastrzeżeniem artykułu 5 przyjmuje się następujące wyjątki od postanowień artykułu 3:
a) jeżeli w wypadku uczestniczy tylko jeden pojazd, który jest zarejestrowany w państwie innym niż to, w którym nastąpił wypadek, do odpowiedzialności stosuje się prawo wewnętrzne państwa rejestracji:
– wobec kierowcy, posiadacza, właściciela i innej osoby mającej prawo do pojazdu, niezależnie od jej miejsca stałego pobytu,
– wobec ofiary będącej pasażerem, jeżeli jej miejscem stałego pobytu jest państwo inne niż to, w którym nastąpił wypadek,
– wobec ofiary znajdującej się poza pojazdem na miejscu wypadku, jeżeli miała miejsce stałego pobytu w państwie rejestracji.
Jeżeli jest wiele ofiar, określa się prawo właściwe oddzielnie dla każdej z nich.
b) jeżeli w wypadku uczestniczy wiele pojazdów, postanowienia litery a) stosuje się tylko wówczas, gdy wszystkie pojazdy są zarejestrowane w tym samym państwie.
c) jeżeli w wypadku uczestniczy wiele osób znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami na miejscu wypadku i mogą być one odpowiedzialne, postanowienia liter a) oraz b) stosuje się tylko wówczas, gdy wszystkie te osoby mają miejsca stałego pobytu w państwie rejestracji; to samo stosuje się, jeżeli osoby te są również ofiarami wypadku.
)Z zastrzeżeniem artykułu 5 przyjmuje się następujące wyjątki od postanowień artykułu 3:
a) jeżeli w wypadku uczestniczy tylko jeden pojazd, który jest zarejestrowany w państwie innym niż to, w którym nastąpił wypadek, do odpowiedzialności stosuje się prawo wewnętrzne państwa rejestracji:
– wobec kierowcy, posiadacza, właściciela i innej osoby mającej prawo do pojazdu, niezależnie od jej miejsca stałego pobytu,
– wobec ofiary będącej pasażerem, jeżeli jej miejscem stałego pobytu jest państwo inne niż to, w którym nastąpił wypadek,
– wobec ofiary znajdującej się poza pojazdem na miejscu wypadku, jeżeli miała miejsce stałego pobytu w państwie rejestracji.
Jeżeli jest wiele ofiar, określa się prawo właściwe oddzielnie dla każdej z nich.
b) jeżeli w wypadku uczestniczy wiele pojazdów, postanowienia litery a) stosuje się tylko wówczas, gdy wszystkie pojazdy są zarejestrowane w tym samym państwie.
c) jeżeli w wypadku uczestniczy wiele osób znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami na miejscu wypadku i mogą być one odpowiedzialne, postanowienia liter a) oraz b) stosuje się tylko wówczas, gdy wszystkie te osoby mają miejsca stałego pobytu w państwie rejestracji; to samo stosuje się, jeżeli osoby te są również ofiarami wypadku.
Prawo państwa ściślejszego związku wynikającego z rejestracji pojazdu.
3. Łącznik subiektywny
Wybór prawa w Konwencji nie jest przewidziany. Stąd wnioskować należy o zasadzie niedopuszczalności porozumienia stron w zakresie wyboru prawa właściwego dla odpowiedzialności pozaumownej za skutki wypadku drogowego.
W ten sposób docieramy do kwestii, czy takie ograniczenie jest słuszne, skoro krajowe oraz europejskie normy kolizyjne na wybór prawa pozwalają. W zakresie zobowiązań pozaumownych rozporządzenie Rzym II oraz polska ustawa z 2011 r. dopuszczają – przy zachowaniu określonych przesłanek art. 14 RozpUERzymII
art. 14 RozpUERzymII
1. Strony mogą poddać zobowiązanie pozaumowne wybranemu przez siebie prawu:
a) w drodze porozumienia zawartego po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę;
albo
b) w przypadku prowadzenia przez wszystkie strony działalności gospodarczej, również w drodze porozumienia swobodnie wynegocjowanego przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę.
Wybór prawa musi być wyraźny lub w sposób dostatecznie pewny wynikać z okoliczności sprawy i nie może naruszać praw osób trzecich.
2. W przypadku gdy wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę zlokalizowane są w państwie innym niż państwo, którego prawo zostało wybrane, dokonany przez strony wybór nie wyłącza stosowania przepisów prawa tego innego państwa, których nie można umownie wyłączyć.
3. W przypadku gdy wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę zlokalizowane są w jednym lub kilku państwach członkowskich, dokonany przez strony wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego, nie wyłącza stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można umownie wyłączyć.
– wybór prawa.1. Strony mogą poddać zobowiązanie pozaumowne wybranemu przez siebie prawu:
a) w drodze porozumienia zawartego po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę;
albo
b) w przypadku prowadzenia przez wszystkie strony działalności gospodarczej, również w drodze porozumienia swobodnie wynegocjowanego przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę.
Wybór prawa musi być wyraźny lub w sposób dostatecznie pewny wynikać z okoliczności sprawy i nie może naruszać praw osób trzecich.
2. W przypadku gdy wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę zlokalizowane są w państwie innym niż państwo, którego prawo zostało wybrane, dokonany przez strony wybór nie wyłącza stosowania przepisów prawa tego innego państwa, których nie można umownie wyłączyć.
3. W przypadku gdy wszystkie elementy stanu faktycznego w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę zlokalizowane są w jednym lub kilku państwach członkowskich, dokonany przez strony wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego, nie wyłącza stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można umownie wyłączyć.
C. Zakres statutu deliktowego
Odesłania z art. 3 – art. 5 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 5 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego ofiarą podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub powierzonych pasażerowi.
Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione w ustępie poprzedzającym.
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa, w którym nastąpił wypadek. Jednakże odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy osobistego użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa rejestracji, jeżeli prawo do byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z artykułem 4.
mają charakter odesłań bezpośrednich (wskazanie „prawa wewnętrznego”). Stąd nie bierze się pod uwagę norm kolizyjnych państwa, do którego porządku prawnego nastąpiło odesłanie.Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec pasażera będącego ofiarą podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, należących do pasażera lub powierzonych pasażerowi.
Prawu właściwemu na podstawie artykułów 3 oraz 4 dla odpowiedzialności wobec właściciela pojazdu podlega odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy przewożonych w pojeździe, innych niż rzeczy wymienione w ustępie poprzedzającym.
Odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy znajdujących się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa, w którym nastąpił wypadek. Jednakże odpowiedzialność za uszkodzenie rzeczy osobistego użytku ofiary znajdującej się poza pojazdem lub pojazdami podlega prawu wewnętrznemu państwa rejestracji, jeżeli prawo do byłoby właściwe do odpowiedzialności wobec ofiary zgodnie z artykułem 4.
Art. 8 KonwHaskaWypadkiDrog1971
artykuł 8 KonwHaskaWypadkiDrog1971
Prawo właściwe określa w szczególności:
1) przesłanki i zakres odpowiedzialności;
2) podstawy zwolnienia od odpowiedzialności, ograniczenie odpowiedzialności oraz podział odpowiedzialności;
3) istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie;
4) rodzaj oraz zakres szkód;
5) cesję i dziedziczenie prawa do odszkodowania;
6) osoby poszkodowane i uprawnione do odszkodowania;
7) odpowiedzialność przełożonego za czyny podwładnego oraz pracodawcy za czyny pracownika;
8) przedawnienie i prekluzję, łącznie z zasadami dotyczącymi początku biegu przedawnienia lub prekluzji, oraz przerwy lub zawieszenia biegu.
określa zasięg statutu. Wynika z niego, iż w zasadzie wszystkie istotne i powiązane z odpowiedzialnością pozaumowną zagadnienia zostały poddane jednemu porządkowi prawnemu.Prawo właściwe określa w szczególności:
1) przesłanki i zakres odpowiedzialności;
2) podstawy zwolnienia od odpowiedzialności, ograniczenie odpowiedzialności oraz podział odpowiedzialności;
3) istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie;
4) rodzaj oraz zakres szkód;
5) cesję i dziedziczenie prawa do odszkodowania;
6) osoby poszkodowane i uprawnione do odszkodowania;
7) odpowiedzialność przełożonego za czyny podwładnego oraz pracodawcy za czyny pracownika;
8) przedawnienie i prekluzję, łącznie z zasadami dotyczącymi początku biegu przedawnienia lub prekluzji, oraz przerwy lub zawieszenia biegu.
CategoryOdpowiedzialnoscCywilnaZaWypadkiDrogowe
Na tej stronie nie ma komentarzy
