Wprowadzenie mediacji do systemu polskiego prawa
A. Uwagi ogólne
Przyjmując, że mediacja wywodzi się ze stosunków należących do domeny prawa cywilnego, należy stwierdzić, iż wprowadzenie tej instytucji do systemu polskiego prawa przebiegało w sposób – pod pewnymi względami - nietypowy. O ile w wielu krajach dopiero z biegiem czasu – m.in. dzięki skuteczności w zakresie rozwiązywania sporów cywilnych – mediacja znajdowała zastosowanie w innych dziedzinach, to w Polsce najwcześniej trafiła do sądów karnych, rodzinnych i administracyjnych, a dopiero od niedawna znalazła swoje miejsce w ramach postępowania cywilnego.
B. Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych
Termin „mediacja” został wprowadzony po raz pierwszy do systemu polskiego prawa w art. 10 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z 23 maja 1991 r., w myśl którego, jeżeli strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądanie, prowadzony jest on przez strony z udziałem osoby dającej gwarancje bezstronności, zwanej mediatorem.
C. Kodeks postepowania karnego
Poszukiwanie alternatywnych, w stosunku do sądowych, metod rozwiązywania sporu zaowocowało wprowadzeniem instytucji mediacji do polskiego Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. Zasadność wcielenia mediacji do tej dziedziny prawa została poprzedzona eksperymentalnymi mediacjami w sprawach nieletnich w wybranych sądach rodzinnych, w wyniku których aż w 90% spraw doszło do zawarcia porozumienia. Początkowo można ją było prowadzić tylko w toku postępowania przygotowawczego oraz w postępowaniu sądowym, przy wstępnej kontroli oskarżenia. Dopiero ustawą z 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego niektórych innych ustaw dotychczasowy art. 320 KPK
art. 320 KPK
(uchylony).
zastąpiono art. 23a KPK(uchylony).
art. 23a KPK
§ 1. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.
§ 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.
§ 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.
§ 4. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania akt instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia mediacji oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.
, dopuszczając jednocześnie prowadzenie mediacji na każdym etapie postępowania. Omawiana instytucja znalazła również oparcie w wydanym na podstawie art. 23a KPK§ 1. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.
§ 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.
§ 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.
§ 4. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania akt instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia mediacji oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.
art. 23a KPK
§ 1. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.
§ 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.
§ 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.
§ 4. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania akt instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia mediacji oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.
Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13.6.2003 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych. § 1. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.
§ 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.
§ 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.
§ 4. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania akt instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia mediacji oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.
D. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich
W sprawach nieletnich szczegółowe ramy postępowania mediacyjnego zostały nakreślone w ustawie z 15 września 2000 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 18.5.2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich.
E. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
Następnym krokiem w kierunku upowszechniania mediacji w Polsce było włączenie mediacji w ramy postępowania sądowoadministracyjnego ustawą z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
F. Kodeks postępowania cywilnego
Wreszcie, 10 grudnia 2005 r. weszła w życie ustawa z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw przewidująca możliwość kierowania do mediacji spraw cywilnych. Ustawa nowelizująca powstała w wyniku podjętych w 2003 r. prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwości, w ramach prac zespołu problemowego do spraw sądownictwa polubownego pod kierownictwem prof. Feliksa Zedlera. W pracach Komisji uczestniczyli eksperci ze środowisk prawniczych i gospodarczych: Polskiego Stowarzyszenia Sądownictwa Polubownego, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan (która przedstawiła własny projekt regulacji mediacji gospodarczej) i Business Centre Club. Projekt ustawy został skierowany do Sejmu 20.8.2004 r., gdzie prace nad nim prowadziła m.in. podkomisja nadzwyczajna pod przewodnictwem prof. Jerzego Młynarczyka. Ustawa została uchwalona przez Sejm w dniu 30.6.2005 r., a po wniesieniu poprawek przez Senat na posiedzeniu w dniu 15.7.005 r., Sejm przyjął ustawę z 28.7.2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie w 3 miesiące od dnia ogłoszenia.
CategoryMediacja
Na tej stronie nie ma komentarzy
