Kazus nr 4 z zakresu użytkowania wieczystego
zrzeczenie się użytkowania wieczystego
A. Stan faktyczny
M, użytkownik wieczysty należących do Skarbu Państwa działek położonych w gminie G, aktem notarialnym z dnia 15.3.2005 r. zrzekł się użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków stanowiących odrębne nieruchomości oraz złożył wniosek o dokonanie w księdze wieczystej wpisu użytkowania wieczystego i własności budynków na rzecz G. W dniu 17.5.2005 r. referendarz sądowy dokonał wpisu zgodnego z wnioskiem. Skarb Państwa żąda od G opłaty za użytkowanie wieczyste.
Czy Skarb Państwa może domagać się od G opłaty za użytkowanie wieczyste?
B. Rozwiązanie
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19.5.2006 r., III CZP 26/06 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23.8.2006, III CZP 60/06)
Roszczenie Skarbu Państwa (SP) przeciw G o opłatę za użytkowanie wieczyste na podst. art. 238 KC
art. 238 KC
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
SP mógłby domagać się od G opłaty za użytkowanie wieczyste na podst. art. 238 KC
art. 238 KC
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
, gdyby gmina była użytkownikiem wieczystym i opłata ustalona dla jednego z użytkowników (poprzednika) wiązała jego następcę prawnego.Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
1. Związanie opłatą następcy prawnego
Zgodnie z art. 238 KC
Stosownie do treści art. 71 ust. 4 UGospNier
Gmina byłaby więc związana opłatą ustaloną wobec M.
2. Gmina jako użytkownik wieczysty gruntu SP
Roszczenie z art. 238 KC
Zgodnie z art. 238 KC
art. 238 KC
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną. Pytanie jednak, czy opłatę tą ustala się dla każdego z użytkowników wieczystych osobno, czy też w razie nabycia (pochodnego czy pierwotnego) użytkowania wieczystego wysokość opłaty ustalona wobec poprzednika prawnego wiąże także jego następcę.Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
Stosownie do treści art. 71 ust. 4 UGospNier
art. 71 UGospNier
1. Za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne.
2. Pierwsza opłata za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste w drodze przetargu podlega zapłacie jednorazowo, nie później niż do dnia zawarcia umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.
3. Pierwszą opłatę za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste w drodze bezprzetargowej można rozłożyć na oprocentowane raty. W sprawach tych stosuje się odpowiednio przepis art. 70 ust. 2-4.
4. Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego. Właściwy organ, na wniosek użytkownika wieczystego złożony nie później niż 14 dni przed upływem terminu płatności, może ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego.
5. Pierwszej opłaty nie pobiera się w przypadku zamiany, o której mowa w art. 14 ust. 4 i art. 15 ust. 2.
6. W razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego za rok, w którym prawo wygasło, podlega zmniejszeniu proporcjonalnie do czasu trwania użytkowania wieczystego w tym roku.
opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, poczynając od roku następnego po roku, w którym ustanowiono wieczyste użytkowanie. Wymieniony przepis, w połączeniu z art. 238 KC1. Za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne.
2. Pierwsza opłata za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste w drodze przetargu podlega zapłacie jednorazowo, nie później niż do dnia zawarcia umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.
3. Pierwszą opłatę za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste w drodze bezprzetargowej można rozłożyć na oprocentowane raty. W sprawach tych stosuje się odpowiednio przepis art. 70 ust. 2-4.
4. Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego. Właściwy organ, na wniosek użytkownika wieczystego złożony nie później niż 14 dni przed upływem terminu płatności, może ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego.
5. Pierwszej opłaty nie pobiera się w przypadku zamiany, o której mowa w art. 14 ust. 4 i art. 15 ust. 2.
6. W razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego za rok, w którym prawo wygasło, podlega zmniejszeniu proporcjonalnie do czasu trwania użytkowania wieczystego w tym roku.
art. 238 KC
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
, prowadzi do stwierdzenia, że obowiązek płacenia rocznej opłaty obciąża każdego użytkownika wieczystego bez względu na to, czy prawo użytkowania wieczystego nabył w sposób konstytutywny czy translatywny. Opłata roczna jest bowiem immanentnie związana z prawem użytkowania wieczystego i nabywca tego prawa w drodze kontraktu nie może się zasłaniać brakiem wiedzy zarówno co do istnienia samego obciążenia prawa opłatą roczną, jak i jej wysokości (wyrok SN z dnia 16.12.1999 r., II KN 639/98, OSNC z 2000 r. Nr 6, poz. 121).Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
Gmina byłaby więc związana opłatą ustaloną wobec M.
2. Gmina jako użytkownik wieczysty gruntu SP
Roszczenie z art. 238 KC
art. 238 KC
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
przysługuje wyłącznie przeciw użytkownikowi wieczystemu. Należy więc ustalić, czy gmina stała się użytkownikiem wieczystym, na skutek zrzeczenia się tego prawa przez M.Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
a. gmina jako użytkownik wieczysty nieruchomości SP
W pierwszej kolejności należy ustalić, czy gminie w ogóle może przysługiwać prawo użytkowania wieczystego na gruncie będącym własnością Skarbu Państwa. Pozytywna odpowiedź na to pytania wynika wprost z art. 14 ust. 1 zd. 2 UGospNier
b. nabycie użytkowania wieczystego przez gminę
W niniejszej sytuacji rozstrzygające będzie ustalenie, czy G nabyła prawo użytkowania wieczystego na skutek jego zrzeczenia się przez M.
SN w uchwale z 19.5.2006 r. (III CZP 26/06) wyjaśnił, że generalnie zrzeczenie się tego prawa jest dopuszczalne, co potwierdza regulacja art. 16 UGospNier
Do 15.7.2006 r. przepisem mogącym znaleźć analogiczne zastosowanie był art. 179 KC, który jednak utracił moc na skutek wyroku TK z dnia 15.3.2005 r. (zob. WyrokTK_K 9/04)
SN skłonił się więc w cytowanym orzeczeniu z 2006 r. do analogicznego zastosowania art. 246 KC
Skutkiem zrzeczenia się więc przez M prawa użytkowania wieczystego było jego wygaśnięcie (art. 246 KC
G nie jest użytkownikiem wieczystym.
W pierwszej kolejności należy ustalić, czy gminie w ogóle może przysługiwać prawo użytkowania wieczystego na gruncie będącym własnością Skarbu Państwa. Pozytywna odpowiedź na to pytania wynika wprost z art. 14 ust. 1 zd. 2 UGospNier
art. 14 UGospNier
1. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności Skarbu Państwa mogą być sprzedawane jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż ich wartość rynkowa lub oddawane tym jednostkom w użytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej opłaty. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności jednostek samorządu terytorialnego mogą być sprzedawane Skarbowi Państwa lub innym jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż wartość rynkowa nieruchomości albo oddawane im w użytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej opłaty.
2. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być nieodpłatnie obciążane na rzecz jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowymi. Nieruchomości stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego mogą być nieodpłatnie obciążane na rzecz Skarbu Państwa lub innych jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowymi.
3. Nieruchomości mogą być przedmiotem zamiany między Skarbem Państwa a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami, bez obowiązku dokonywania dopłat w przypadku różnej wartości zamienianych nieruchomości.
4. Przepis ust. 3 stosuje się również w razie zamiany własności nieruchomości na prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania wieczystego na własność, a także zamiany praw użytkowania wieczystego dokonywanej między Skarbem Państwa a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami.
5. Zawarcie umów w sprawach, o których mowa w ust. 1-4, wymaga uprzedniej zgody wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, z wyłączeniem umów zawieranych przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa w art. 57 ust. 1, oraz nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60a ust. 2 pkt 1, albo zgody odpowiednio rady lub sejmiku w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego.
.1. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności Skarbu Państwa mogą być sprzedawane jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż ich wartość rynkowa lub oddawane tym jednostkom w użytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej opłaty. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności jednostek samorządu terytorialnego mogą być sprzedawane Skarbowi Państwa lub innym jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż wartość rynkowa nieruchomości albo oddawane im w użytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej opłaty.
2. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być nieodpłatnie obciążane na rzecz jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowymi. Nieruchomości stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego mogą być nieodpłatnie obciążane na rzecz Skarbu Państwa lub innych jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowymi.
3. Nieruchomości mogą być przedmiotem zamiany między Skarbem Państwa a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami, bez obowiązku dokonywania dopłat w przypadku różnej wartości zamienianych nieruchomości.
4. Przepis ust. 3 stosuje się również w razie zamiany własności nieruchomości na prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania wieczystego na własność, a także zamiany praw użytkowania wieczystego dokonywanej między Skarbem Państwa a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami.
5. Zawarcie umów w sprawach, o których mowa w ust. 1-4, wymaga uprzedniej zgody wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, z wyłączeniem umów zawieranych przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa w art. 57 ust. 1, oraz nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60a ust. 2 pkt 1, albo zgody odpowiednio rady lub sejmiku w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego.
b. nabycie użytkowania wieczystego przez gminę
W niniejszej sytuacji rozstrzygające będzie ustalenie, czy G nabyła prawo użytkowania wieczystego na skutek jego zrzeczenia się przez M.
SN w uchwale z 19.5.2006 r. (III CZP 26/06) wyjaśnił, że generalnie zrzeczenie się tego prawa jest dopuszczalne, co potwierdza regulacja art. 16 UGospNier
art. 16 UGospNier
1. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
2. (uchylony).
. Nie może mieć jednak ona zastosowania do niniejszej sytuacji, gdyż reguluje sytuację, gdy zrzekającym się jest państwowa lub samorządowa osoba prawna. Tu zaś zrzekającym się była osoba fizyczna.1. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
2. (uchylony).
Do 15.7.2006 r. przepisem mogącym znaleźć analogiczne zastosowanie był art. 179 KC, który jednak utracił moc na skutek wyroku TK z dnia 15.3.2005 r. (zob. WyrokTK_K 9/04)
SN skłonił się więc w cytowanym orzeczeniu z 2006 r. do analogicznego zastosowania art. 246 KC
art. 246 KC
§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
, gdyż jest on lepiej dostosowany do natury użytkowania wieczystego. W szczególności zapewnia on jasność relacji między właścicielem i użytkownikiem wieczystym wobec konieczności złożenia stosownego oświadczenia właścicielowi nieruchomości (art. 246 § 1 zd. 2 KC§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
art. 246 KC
§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
), a z uwagi na wymaganie wykreślenia użytkowania wieczystego z księgi wieczystej chroni bezpieczeństwo obrotu. Pozwala także uniknąć zarzutów, które w odniesieniu do zrzeczenia się własności zostały zgłoszone w odniesieniu do art. 179 KC w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego (WyrokTK_K 9/04), oraz w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2005 r., II CK 34/05, w którym po raz pierwszy wyraźnie wskazano na podstawy stosowania art. 246 KC§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
art. 246 KC
§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
wobec zrzeczenia się użytkowania wieczystego.§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
Skutkiem zrzeczenia się więc przez M prawa użytkowania wieczystego było jego wygaśnięcie (art. 246 KC
art. 246 KC
§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
analog.), a nie nabycie przez G.§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
G nie jest użytkownikiem wieczystym.
C. Wynik
SP nie ma wobec G roszczenia o opłatę za użytkowanie wieczyste z art. 238 KC
art. 238 KC
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
, gdyż nie nabyła ona użytkowania wieczystego na skutek zrzeczenia się przez M.Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
CategoryKazusyUzytkowanieWieczyste
Na tej stronie nie ma komentarzy
