Kazus nr 2 z zakresu służebności osobistych
A. Stan faktyczny
Małżonkowie S domagają się zmiany treści służebności mieszkania w budynku położonym we wsi W.Z., ustanowionej w 1980 r. na rzecz Bolesława C. przez zmniejszenie zakresu tej służebności o jedną izbę (służebność obejmowała trzy pokoje). Swoje żądanie uzasadniają tym, że współuprawniony z tytułu ustanowienia służebności małżonek Bolesław C. zmarł w 1994 r. Wprawdzie w umowie ustalono, że po śmierci Bolesława C. służebność będzie przysługiwać jego żonie – Helenie. Ta jednak rok po śmierci męża wyprowadziła się i mieszka na stałe w innej miejscowości. Natomiast sytuacja mieszkaniowa małżonków S znacznie się pogorszyła, ponieważ urodziło im się czwarte dziecko.
1. Czy S mogą domagać się zmiany treści służebności?
2. Czy zmieniłaby się ocena kazusu, gdyby P tylko chwilowo przebywała u córki w innej miejscowości?
B. Odpowiedź na pytanie 1
Roszczenie S o zmianę treści służebności przez wyłączenie jednej izby spod jej zakresu z art. 297 KC
art. 297 KC
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
w zw. z art. 291 KCDo służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
art. 291 KC
Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
.Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
1. Uprawnienie – właściciel nieruchomości obciążonej
Uprawnionym do podniesienia tego roszczenia jest właściciel nieruchomości obciążonej – w tym wypadku S.
2. Zobowiązany – uprawniony z tytułu służebności osobistej
Zobowiązanym jest w tym wypadku osoba fizyczna, której przysługuje służebność osobista. Wymaga to ustalenia, czy służebność osobista mieszkania została ustanowiona i czy nie wygasła.
3. Wynik
Ponieważ służebność mieszkania już nie istnieje, małżonkowie S nie mają wobec Heleny C roszczenia o zmianę zakresu wykonywania służebności. Przysługuje im prawo do korzystania całego mieszkania.
Uprawnionym do podniesienia tego roszczenia jest właściciel nieruchomości obciążonej – w tym wypadku S.
2. Zobowiązany – uprawniony z tytułu służebności osobistej
Zobowiązanym jest w tym wypadku osoba fizyczna, której przysługuje służebność osobista. Wymaga to ustalenia, czy służebność osobista mieszkania została ustanowiona i czy nie wygasła.
a. ustanowienie służebności osobistej mieszkania
Niewątpliwie w 1980 r. ustanowiono skutecznie służebność mieszkania na rzecz Heleny C i jej małżonka. O treści tej służebności, sposobie jej wykonywania i innych zagadnieniach mowa jest w art. 301 KC
b. wygaśnięcie służebności
Należy jednak ustalić, czy służebność ta w międzyczasie nie wygasła.
Niewątpliwie w 1980 r. ustanowiono skutecznie służebność mieszkania na rzecz Heleny C i jej małżonka. O treści tej służebności, sposobie jej wykonywania i innych zagadnieniach mowa jest w art. 301 KC
art. 301 KC
§ 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
§ 2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
– art. 303 KC§ 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
§ 2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
art. 303 KC
Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.
.Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.
b. wygaśnięcie służebności
Należy jednak ustalić, czy służebność ta w międzyczasie nie wygasła.
(1) wygaśnięcie z chwilą śmierci uprawnionego
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (art. 299 KC
(2) wygaśnięcie na skutek niewykonywania przez lat 10
Być może jednak służebność mieszkania ustanowiona na rzecz Heleny C. wygasła w 2005 r. na skutek niewykonywania przez lat 10 (art. 293 § 1 KC
Służebność osobista mieszkania wygasła więc na skutek niewykonywania jej przez lat 10 zgodnie z art. 297 KC
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (art. 299 KC
art. 299 KC
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
). Uprawnionym był Bolesław C, który zmarł w 1994 r. Ponieważ służebność nie podlega dziedziczeniu, Helena C. nie mogłaby się powołać na odziedziczenie prawa. Zgodnie jednak z art. 301 § 2 KCSłużebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
art. 301 KC
§ 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
§ 2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego małżonkowi. Dlatego też śmierć Bolesława C. nie spowodowała wygaśnięcia służebności. Powstała nowa służebność na rzecz Heleny C.§ 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
§ 2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
(2) wygaśnięcie na skutek niewykonywania przez lat 10
Być może jednak służebność mieszkania ustanowiona na rzecz Heleny C. wygasła w 2005 r. na skutek niewykonywania przez lat 10 (art. 293 § 1 KC
art. 293 KC
§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
), gdyż w 1995 r. Helena C. wyprowadziła się na stałe do córki. Należy ustalić więc, czy art. 293 § 1 KC§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
art. 293 KC
§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
ma zastosowanie do służebności osobistych. Zgodnie z art. 297 KC§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
art. 297 KC
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów art. 296 i nast. KC. Ponieważ przepisy o służebnościach osobistych nie wykluczają wygaśnięcia tego rodzaju służebności ani nie przewidują odmiennych terminów wygaśnięcia, można przepis art. 293 § 1 KCDo służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
art. 293 KC
§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
zastosować i w tym wypadku.§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
Służebność osobista mieszkania wygasła więc na skutek niewykonywania jej przez lat 10 zgodnie z art. 297 KC
art. 297 KC
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
w zw. z art. 293 § 1 KCDo służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
art. 293 KC
§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
.§ 1. Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
§ 2. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
3. Wynik
Ponieważ służebność mieszkania już nie istnieje, małżonkowie S nie mają wobec Heleny C roszczenia o zmianę zakresu wykonywania służebności. Przysługuje im prawo do korzystania całego mieszkania.
C. Odpowiedź na pytanie 2
Ponieważ w tej konstelacji służebność mieszkania nie wygasłaby, należy sprawdzić pozostałe przesłanki roszczenia z art. 297 KC
art. 297 KC
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
w zw. z art. 291 KCDo służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
art. 291 KC
Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
.Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
1. Legitymacja stron
Zob. odpowiedź na pytanie 1.
2. Powstanie ważnej potrzeby gospodarczej
Zgodnie z art. 291 KC
3. Brak niewspółmiernego uszczerbku dla uprawnionego
Zmiana treści służebności nie może jednak prowadzić do niewspółmiernego uszczerbku dla uprawnionego, czyli dla Heleny C. Chodzi tu o taką sytuację, w której doszłoby do niemożliwości normalnego korzystania ze służebności mieszkania albo znacznego utrudnienia w wykonywaniu tej służebności (por. Szachułowicz w: PietrzykowskiKomentarzKC, 4 wyd., art. 291 nb. 4). Ponieważ Helena C jest sama, nie potrzebuje aż trzech pokojów do mieszkania. Ograniczenie jej służebności do dwóch izb, nie spowoduje więc dla niej niewspółmiernego uszczerbku.
4. Wynik
S mają prawo domagać się zmiany treści służebności mieszkania na podstawie art. 297 KC
Zob. odpowiedź na pytanie 1.
2. Powstanie ważnej potrzeby gospodarczej
Zgodnie z art. 291 KC
art. 291 KC
Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
przyczyną zmiany treści służebności może być jedynie powstanie ważnej potrzeby gospodarczej po stronie właściciela nieruchomości obciążonej. Małżonkom S urodziło się kolejne dziecko i nie mieszczą się w dotychczas przysługujących im izbach. Wg SN ważną potrzebą gospodarczą jest niemożność pogodzenia obciążeń z zasadami prawidłowej gospodarki (wyrok z 20.2.1985 r., III CRN 364/85). W literaturze przyjmuje się z kolei, że chodzi o sytuację, w której służebność stała się szczególnie uciążliwa dla właściciela nieruchomości obciążonej, a równocześnie nie jest konieczna dla prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej (Wąsiewicz w: SystemPrawaCywilnegoTom2, 1979, str. 711). Ponieważ w tym wypadku mamy do czynienia ze służebnością osobistą, należy te definicje odnosić odpowiednio do istoty tego rodzaju służebności. Ponieważ właściciele nie mogą korzystać z części mieszkania, a ich potrzeby znacznie wzrosły, można uznać, że zachodzi po ich stronie ważna potrzeba gospodarcza zmiany treści służebności mieszkania.Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
3. Brak niewspółmiernego uszczerbku dla uprawnionego
Zmiana treści służebności nie może jednak prowadzić do niewspółmiernego uszczerbku dla uprawnionego, czyli dla Heleny C. Chodzi tu o taką sytuację, w której doszłoby do niemożliwości normalnego korzystania ze służebności mieszkania albo znacznego utrudnienia w wykonywaniu tej służebności (por. Szachułowicz w: PietrzykowskiKomentarzKC, 4 wyd., art. 291 nb. 4). Ponieważ Helena C jest sama, nie potrzebuje aż trzech pokojów do mieszkania. Ograniczenie jej służebności do dwóch izb, nie spowoduje więc dla niej niewspółmiernego uszczerbku.
4. Wynik
S mają prawo domagać się zmiany treści służebności mieszkania na podstawie art. 297 KC
art. 297 KC
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
w zw. z art. 291 KCDo służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
art. 291 KC
Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
.Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
CategoryKazusySluzebnosci
Na tej stronie nie ma komentarzy
