Kazus nr 3 z zakresu służebności gruntowych
zasiedzenie służebności przejazdu (drogi)
A. Stan faktyczny
Od 1952 r. S przejeżdżał brodem przez rzeczkę płynącą przez grunt J, a następnie przejeżdżał przez jego pole, aby dostać się na swój grunt. W 1974 r. na miejscu brodu S zbudował most z żelaza i betonu, który wytrzymuje obciążenia większych maszyn rolniczych. W 2000 r. S zmarł, a jego nieruchomość odziedziczył A, który do tej pory korzysta z przejazdu przez most i pole J .
W lipcu 2006 r. J zażądał od A, aby zaprzestał przejeżdżania przez jego grunt.
1. Czy żądanie J jest uzasadnione?
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.5.1974 r., sygn. akt III CRN 94/74, opubl. w OSNC 1975 r., Nr 6, poz. 94)
2. Kto jest zobowiązany w tym wypadku do dokonywania napraw mostu?
3. Jaki znaczenie mogłaby mieć okoliczność, że w A na swej działce rozpoczął prowadzenie gospodarstwa agroturystycznego, co z kolei spowodowało nasilenie ruchu na drodze prowadzącej przez działkę J?
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.10.2001 r., sygn. akt I CKN 380/99, LEX nr 52634)
B. Odpowiedź na pytanie 1
Roszczenie J wobec A o zaniechanie przejazdów przez pole z art. 222 § 2 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
1. Własność J
J jest właścicielem nieruchomości, przez którą przejeżdża A i tym samym uprawnionym do podniesienia roszczenia negatoryjnego z art. 222 § 2 KC
2. Naruszenie własności
Przejeżdżając przez grunt J A dokonuje naruszenia własności w inny sposób aniżeli przez pozbawienie J faktycznego władztwa nad działką. Są to oddziaływania fizyczne mieszczące się w zakresie art. 222 § 2 KC
3. Bezprawność
Należy jednak zbadać, czy dokonywane przez A naruszenia są bezprawne. Generalnie oddziaływania fizyczne (podobnie jak i imisje bezpośrednie) są zasadniczo zakazane, co oznacza, że można domniemywać ich bezprawność. W tym wypadku należy jednak zbadać, czy A nie byłby uprawniony do przejeżdżania przez grunt J na mocy służebności gruntowej przejazdu. A i J takowej służebności nie ustanowili.
Być może jednak służebność ta powstała ex lege na skutek zasiedzenia, art. 292 KC
J jest właścicielem nieruchomości, przez którą przejeżdża A i tym samym uprawnionym do podniesienia roszczenia negatoryjnego z art. 222 § 2 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
2. Naruszenie własności
Przejeżdżając przez grunt J A dokonuje naruszenia własności w inny sposób aniżeli przez pozbawienie J faktycznego władztwa nad działką. Są to oddziaływania fizyczne mieszczące się w zakresie art. 222 § 2 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
3. Bezprawność
Należy jednak zbadać, czy dokonywane przez A naruszenia są bezprawne. Generalnie oddziaływania fizyczne (podobnie jak i imisje bezpośrednie) są zasadniczo zakazane, co oznacza, że można domniemywać ich bezprawność. W tym wypadku należy jednak zbadać, czy A nie byłby uprawniony do przejeżdżania przez grunt J na mocy służebności gruntowej przejazdu. A i J takowej służebności nie ustanowili.
Być może jednak służebność ta powstała ex lege na skutek zasiedzenia, art. 292 KC
art. 292 KC
Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
w zw. z art. 172 i nast. KC. Służebność gruntowa jest jedynym ograniczonym prawem rzeczowym, które może powstać z mocy prawa w drodze zasiedzenia (Gniewek w: SystemPrawaPrywatnegoTom4, 2005, § 47 nb. 32). Do powstania służebności gruntowej w tym trybie konieczne jest spełnienie przesłanek z art. 172 i nast. dotyczących zasiedzenia własności nieruchomości (art. 292 zd. 2 KCSłużebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
art. 292 KC
Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
) oraz korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia wg art. 292 zd. 1 KCSłużebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
art. 292 KC
Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
(więcej w: ZasiedzenieSluzebnosciGruntowej).Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
a. przesłanki z art. 172 KC
Do powstania służebności gruntowej przez zasiedzenia konieczne jest więc samoistne i nieprzerwane posiadanie służebności przez okres wynoszący 20 lat lub 30 lat w zależności od tego, czy posiadacz jest w dobrej czy w złej wierze. Posiadaczem służebności jest wg art. 352 § 1 KC
A jest ponadto w złej wierze, gdyż wie, że służebność przejazdu mu nie przysługuje, gdyż nigdy nie była ustanowiona. Okres samoistnego posiadania musiałby więc wynosić 30 lat.
b. korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia
Trwałe i widoczne są tylko te urządzenia, które są efektem świadomego i aktywnego działania ludzkiego, np. utwardzona droga, most, studnia, mur itp. Trwałym i widocznym urządzeniem jest most zbudowany przez S w 1974 r. Orzecznictwo wymaga dodatkowo, aby urządzenie to zostało wykonane przez posiadacza służebności (wyrok SN z 24.5.1974 r., III CRN 94/74, opubl. w OSNC z 1975 r., Nr 6, poz. 94; inaczej jednak w postanowieniu z 27.1.2006 r., III CSK 38/05).Ten warunek jest w tym wypadku spełniony, gdyż most został zbudowany przez poprzednika prawnego A.
c. upływ okresu posiadania samoistnego
Zgodnie z poczynionymi powyżej ustaleniami A musiałby posiadać służebność przez 30 lat od momentu uzyskania posiadania służebności. Ponieważ A uzyskał posiadanie dopiero po śmierci S w 2000 r. okres 30 lat jeszcze nie minął (minąłby w 2030 r.). Zgodnie z art. 292 zd. 2 KC
Pojawia się więc pytanie, jak długo posiadał służebność S. Wprawdzie korzystał on z przejazdu już od 1952 r., ale nie było wówczas widocznego i trwałego urządzenia. Okres posiadania przez S należy liczyć więc od roku 1974, kiedy zbudował most. S posiadał więc służebność przez 26 lat (1974 – 2000). Ponieważ A posiada służebność od roku 2000, to ich łączny czas posiadania wynosi 32 lata (1974 – 2000 – 2006).
d. wynik tymczasowy
A nabył więc na mocy zasiedzenia (art. 292 KC
art. 172 KC
§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
Do powstania służebności gruntowej przez zasiedzenia konieczne jest więc samoistne i nieprzerwane posiadanie służebności przez okres wynoszący 20 lat lub 30 lat w zależności od tego, czy posiadacz jest w dobrej czy w złej wierze. Posiadaczem służebności jest wg art. 352 § 1 KC
art. 352 KC
§ 1. Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.
§ 2. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy.
ten podmiot, który faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Chodzi więc o zachowanie się w ten sposób, jak gdyby podmiot wykonywał służebność, która by rzeczywiście istniała. A przejeżdża przez grunt J jak gdyby przysługiwała mu służebność przejazdu. Jest więc samoistnym posiadaczem służebności.§ 1. Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.
§ 2. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy.
A jest ponadto w złej wierze, gdyż wie, że służebność przejazdu mu nie przysługuje, gdyż nigdy nie była ustanowiona. Okres samoistnego posiadania musiałby więc wynosić 30 lat.
b. korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia
Trwałe i widoczne są tylko te urządzenia, które są efektem świadomego i aktywnego działania ludzkiego, np. utwardzona droga, most, studnia, mur itp. Trwałym i widocznym urządzeniem jest most zbudowany przez S w 1974 r. Orzecznictwo wymaga dodatkowo, aby urządzenie to zostało wykonane przez posiadacza służebności (wyrok SN z 24.5.1974 r., III CRN 94/74, opubl. w OSNC z 1975 r., Nr 6, poz. 94; inaczej jednak w postanowieniu z 27.1.2006 r., III CSK 38/05).Ten warunek jest w tym wypadku spełniony, gdyż most został zbudowany przez poprzednika prawnego A.
c. upływ okresu posiadania samoistnego
Zgodnie z poczynionymi powyżej ustaleniami A musiałby posiadać służebność przez 30 lat od momentu uzyskania posiadania służebności. Ponieważ A uzyskał posiadanie dopiero po śmierci S w 2000 r. okres 30 lat jeszcze nie minął (minąłby w 2030 r.). Zgodnie z art. 292 zd. 2 KC
art. 292 KC
Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
w zw. z art. 176 § 1 zd. 2 KCSłużebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
art. 176 KC
§ 1. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.
§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.
A może jednak doliczyć czas posiadania służebności przez S, jeżeli okres jego posiadania łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.§ 1. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.
§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.
Pojawia się więc pytanie, jak długo posiadał służebność S. Wprawdzie korzystał on z przejazdu już od 1952 r., ale nie było wówczas widocznego i trwałego urządzenia. Okres posiadania przez S należy liczyć więc od roku 1974, kiedy zbudował most. S posiadał więc służebność przez 26 lat (1974 – 2000). Ponieważ A posiada służebność od roku 2000, to ich łączny czas posiadania wynosi 32 lata (1974 – 2000 – 2006).
d. wynik tymczasowy
A nabył więc na mocy zasiedzenia (art. 292 KC
art. 292 KC
Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
w zw. z art. 352 KCSłużebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
art. 352 KC
§ 1. Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.
§ 2. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy.
i art. 172 KC§ 1. Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.
§ 2. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy.
art. 172 KC
§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
i nast.) służebność gruntową (przejazdu) przez nieruchomość J. A ma więc prawo przejeżdżać przez grunt J.§ 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
4. Wynik
J nie ma wobec A roszczenia z art. 222 § 2 KC
J nie ma wobec A roszczenia z art. 222 § 2 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
o zaniechanie przejazdu przez jego grunt, gdyż A przysługuje stosowna służebność gruntowa, którą nabył przez zasiedzenie.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
C. Odpowiedź na pytanie 2
(...)
D. Odpowiedź na pytanie 3
(...)
CategoryKazusySluzebnosci CategoryZasiedzenie
Na tej stronie nie ma komentarzy
