A. Stan faktyczny
Przed II wojną światową nieruchomości, o które chodzi w sprawie, były własnością ojca pani A. Należał on do ludności Prus Wschodnich, uważającej się za Polaków (tzw. Mazurów). Po wojnie otrzymał obywatelstwo polskie na podstawie stwierdzenia narodowości polskiej. Z tego też powodu nie pozbawiono go majątku, choć był on położony na obszarze obowiązywania dekretu o majątkach poniemieckich i opuszczonych.
W 1954 r. ojciec pani A zmarł. W 1970 roku, po przeprowadzeniu postępowania o dział spadku, A otrzymała na wyłączną własność działki o łącznej powierzchni 59 ha. W 1977 r. A wyjechała na stałe do Niemiec. Nabywając obywatelstwo niemieckie zrzekła się obywatelstwa polskiego. W tej sytuacji naczelnik gminy wydał decyzję o przejęciu nieruchomości A na rzecz Skarbu Państwa.
W 2004 r. A wniosła powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, aby w miejsce wpisanego Skarbu Państwa wpisać ją jako właściciela. A uważa bowiem, że nadal jest właścicielem spornych nieruchomości.
Czy żądanie A jest zasadne?
B. Rozwiązanie
zob. wyrok SN z dnia 13.12.2005, IV CK 304/05 (OSNC z 2006 r., nr 10, poz. 166)
Żądanie wniesione na podstawie art. 10 UKsWieczHip
art. 10 UKsWieczHip
1. W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nie istniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.
2. Roszczenie o usunięcie niezgodności może być ujawnione przez ostrzeżenie. Podstawą wpisu ostrzeżenia jest nieprawomocne orzeczenie sądu lub postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia. Do udzielenia zabezpieczenia nie jest potrzebne wykazanie, że powód ma interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
jest zasadne, gdy stan prawny wg księgi wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. W tym wypadku byłoby tak, gdyby faktycznie właścicielką była nadal A.1. W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nie istniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.
2. Roszczenie o usunięcie niezgodności może być ujawnione przez ostrzeżenie. Podstawą wpisu ostrzeżenia jest nieprawomocne orzeczenie sądu lub postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia. Do udzielenia zabezpieczenia nie jest potrzebne wykazanie, że powód ma interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
1. Własność ojca A
Na początku właścicielem nieruchomości był ojciec A.
Nie utracił także majątku na mocy art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 z późniejszymi zmianami), gdyż przepis ten powodował przejście na własność Skarbu Państwa mienia osób, będących obywatelami Rzeszy, z wyjątkiem osób narodowości polskiej. A przeszedł - jak wynika ze stanu faktycznego - tzw. procedurę weryfikacyjną w zakresie stwierdzenia narodowości polskiej. W związku z tym był obywatelem polskim zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 kwietnia 1946 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego osób narodowości polskiej zamieszkałych na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. Nr 15, poz. 186). Tym samym jego nieruchomość nie podlegała przejęciu na własność.
Ojciec A był więc właścicielem nieruchomości w chwili swej śmierci.
Na początku właścicielem nieruchomości był ojciec A.
Nie utracił także majątku na mocy art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 z późniejszymi zmianami), gdyż przepis ten powodował przejście na własność Skarbu Państwa mienia osób, będących obywatelami Rzeszy, z wyjątkiem osób narodowości polskiej. A przeszedł - jak wynika ze stanu faktycznego - tzw. procedurę weryfikacyjną w zakresie stwierdzenia narodowości polskiej. W związku z tym był obywatelem polskim zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 kwietnia 1946 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego osób narodowości polskiej zamieszkałych na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. Nr 15, poz. 186). Tym samym jego nieruchomość nie podlegała przejęciu na własność.
Ojciec A był więc właścicielem nieruchomości w chwili swej śmierci.
2. Nabycie własności przez A
A nabyła nieruchomości jako spadkobierczyni swego ojca po przeprowadzeniu notarialnego działu spadku w 1970 r. Zastosowania ma art. 922 KC
A nabyła nieruchomości jako spadkobierczyni swego ojca po przeprowadzeniu notarialnego działu spadku w 1970 r. Zastosowania ma art. 922 KC
art. 922 KC
§ 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.
, gdyż dla spadkobrania miarodajne jest prawo ojczyste spadkodawcy w chwili śmierci (art. 34 PrPrywMięczyn1965 i por. art. 62 ust. 2 PrPrywMiędz).§ 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.
3. Utrata własności przez A
A mogła jednak utracić własność na skutek przejęcia przez Naczelnika Gminy w 1977 r.
Decyzję Naczelnik oparł na art. 38 ust. 3 ustawy dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (t.j.: Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159).
Przepis ten ma następujące brzmienie:
Nieruchomości stanowiące zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 z późniejszymi zmianami) własność osób, którym wobec uzyskania przez nie stwierdzenia narodowości polskiej służyło obywatelstwo polskie, przechodzą z samego prawa na własność Państwa, jeżeli osoby te w związku z wyjazdem z kraju utraciły lub utracą obywatelstwo polskie. Osoby te tracą prawo rozporządzania nieruchomością z dniem, w którym złożyły właściwym organom polski dowód osobisty i otrzymały dokument podróży uprawniający do wyjazdu za granicę.
Przesłankami przejęcia nieruchomości na własność Państwa są więc (kumulatywnie):
A mogła jednak utracić własność na skutek przejęcia przez Naczelnika Gminy w 1977 r.
Decyzję Naczelnik oparł na art. 38 ust. 3 ustawy dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (t.j.: Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159).
Przepis ten ma następujące brzmienie:
Nieruchomości stanowiące zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 z późniejszymi zmianami) własność osób, którym wobec uzyskania przez nie stwierdzenia narodowości polskiej służyło obywatelstwo polskie, przechodzą z samego prawa na własność Państwa, jeżeli osoby te w związku z wyjazdem z kraju utraciły lub utracą obywatelstwo polskie. Osoby te tracą prawo rozporządzania nieruchomością z dniem, w którym złożyły właściwym organom polski dowód osobisty i otrzymały dokument podróży uprawniający do wyjazdu za granicę.
Przesłankami przejęcia nieruchomości na własność Państwa są więc (kumulatywnie):
- nieruchomość podlegała art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich,
- właścicielem nieruchomości była osoba, która uzyskała stwierdzenie narodowości polskiej,
- właściciel nieruchomości wyjechał za granicę i
- właściciel utracił obywatelstwo polskie.
a. Nieruchomość w rozum. dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich
Dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich obejmował swoim zastosowaniem wszelki majątek ruchomy i nieruchomy osób, które posiadały obywatelstwo Rzeszy Niemieckiej lub byłego Wolnego Miasta Gdańska. Z uwagi na to, że ojciec pani A mieszkał na Mazurach, które były częścią Rzeszy, miał w czasie wojny obywatelstwo Rzeszy Niemieckiej.
Dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich obejmował swoim zastosowaniem wszelki majątek ruchomy i nieruchomy osób, które posiadały obywatelstwo Rzeszy Niemieckiej lub byłego Wolnego Miasta Gdańska. Z uwagi na to, że ojciec pani A mieszkał na Mazurach, które były częścią Rzeszy, miał w czasie wojny obywatelstwo Rzeszy Niemieckiej.
b. Stwierdzenie narodowości polskiej właściciela przejmowanej nieruchomości
Ustawa z 1961 r., na podstawie której dokonywano przejęcia majątków po wyjeździe z Polski, dotyczyła wyłącznie majątków tych osób, które wprawdzie były obywatelami Rzeszy, ale uzyskały stwierdzenie narodowości polskiej. Osobą, która uzyskała obywatelstwo polskie na skutek stwierdzenia narodowości była jednak nie pani A ale jej ojciec. A jest tylko jego następcą prawnym. Decyzja z 1970 r. o przejęciu majątku byłaby więc zasadna, gdyby panią A należało traktować również jako osobę, która miała obywatelstwo Rzeszy lub Wolnego Miasta Gdańska i wobec której stwierdzono narodowość polską.
Za uznaniem następców prawnych za podmioty, wobec których również obowiązuje zapis o dopuszczalności przejęcia, opowiedział się SN już w 1965 r. W postanowieniu z dnia 11.1.1965 r. (II CR 523/64, OSNCP 1965, nr 7-8, poz. 135) SN stwierdzią, że art. 38 ust. 3 ustawy z 1961 r. dotyczy również wypadku, w którym osobie takiej przysługuje udział w spadku, obejmującym nieruchomość bez względu na to, czy jest to nieruchomość miejska, czy nieruchomość rolna.
W 2002 i 2005 r. SN przyjął jednak restrykcyjną wykładnię przepisu art. 38 ust. 3. SN uznał, że może on dotyczyć tylko tych osób, które po stwierdzeniu ich narodowości polskiej i uzyskaniu obywatelstwa polskiego zachowały własność nieruchomości należących do nich przed dniem 1 stycznia 1945 r., a następnie w związku z wyjazdem z kraju utraciły obywatelstwo polskie. Przepis ten więc nie dotyczy to następców prawnych tych osób. Z tego powodu art. 38 ust. 3 ustawy nie może dotyczyć następców prawnych właścicieli, którzy otrzymali obywatelstwo polskie.
Ustawa z 1961 r., na podstawie której dokonywano przejęcia majątków po wyjeździe z Polski, dotyczyła wyłącznie majątków tych osób, które wprawdzie były obywatelami Rzeszy, ale uzyskały stwierdzenie narodowości polskiej. Osobą, która uzyskała obywatelstwo polskie na skutek stwierdzenia narodowości była jednak nie pani A ale jej ojciec. A jest tylko jego następcą prawnym. Decyzja z 1970 r. o przejęciu majątku byłaby więc zasadna, gdyby panią A należało traktować również jako osobę, która miała obywatelstwo Rzeszy lub Wolnego Miasta Gdańska i wobec której stwierdzono narodowość polską.
Za uznaniem następców prawnych za podmioty, wobec których również obowiązuje zapis o dopuszczalności przejęcia, opowiedział się SN już w 1965 r. W postanowieniu z dnia 11.1.1965 r. (II CR 523/64, OSNCP 1965, nr 7-8, poz. 135) SN stwierdzią, że art. 38 ust. 3 ustawy z 1961 r. dotyczy również wypadku, w którym osobie takiej przysługuje udział w spadku, obejmującym nieruchomość bez względu na to, czy jest to nieruchomość miejska, czy nieruchomość rolna.
W 2002 i 2005 r. SN przyjął jednak restrykcyjną wykładnię przepisu art. 38 ust. 3. SN uznał, że może on dotyczyć tylko tych osób, które po stwierdzeniu ich narodowości polskiej i uzyskaniu obywatelstwa polskiego zachowały własność nieruchomości należących do nich przed dniem 1 stycznia 1945 r., a następnie w związku z wyjazdem z kraju utraciły obywatelstwo polskie. Przepis ten więc nie dotyczy to następców prawnych tych osób. Z tego powodu art. 38 ust. 3 ustawy nie może dotyczyć następców prawnych właścicieli, którzy otrzymali obywatelstwo polskie.
C. Wynik
A nie była więc objęta zakresem zastosowania dekretu. Nie utraciła tym samym własności nieruchomości.
A może więc skutecznie żądać uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
CategoryKazusyNabycieWlasnosciNieruchomosci
Na tej stronie nie ma komentarzy
