Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.3.2009, IV CSK 437/08
A. Uwagi wstępne
Orzeczenie - WyrokSNIVCSK43708 - dotyka kilku problemów, które wydają się nie mieć większego znaczenia dla praktyki. Tymczasem zagadnienia w nim poruszone rzadko są przedmiotem dyskusji na łamach prawniczych publikacji. Zagadnienia te krążą przede wszystkim wokół roszczenia windykacyjnego i legitymacji biernej posiadacza pośredniego. Pozostałe są mniej lub bardziej wypadkową tego podstawowego problemu w omawianym orzeczeniu.
B. Stan faktyczny
Sąd Najwyższy został skonfrontowany z sytuacją, w której kilku właścicieli nieruchomości zabudowanej budynkiem wielomieszkaniowym domagało się od gminy - zarządcy nieruchomości - wydania tejże w stanie bez obciążeń. W budynku zamieszkiwało jednak kilkoro lokatorów. Niektórzy z nich zajmowali mieszkania na mocy umów najmu zawartych z gminą (lub wstąpili we wcześniej zawarte stosunki najmu na mocy art. 691 KC
art. 691 KC
§ 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.
§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.
§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.
). Dwa lokale były natomiast zajęte nielegalnie. Ich mieszkańcy nie posiadali żadnego tytułu prawnego do zajmowania mieszkań. W ten sposób całość nieruchomości zajmowana była przez podmioty inne niż pozwana gmina. § 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.
§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.
§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.
Powodowie domagali się wydania nieruchomości wolnej od najemców oraz o zapewnienie lokatorom mieszkań zamiennych lub socjalnych, dalej o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie, zwrotu kwoty podatku od nieruchomości i pokrycie kosztów eksploatacji lokali w zakresie, w jakim opłaty pochodzące od lokatorów nie wystarczały na ich wyrównanie.
C. Orzeczenia sądów w sprawie
Sąd okręgowy przyznał rację powodom w zakresie dotyczącym wydania lokali zajmowanych przez lokatorów posiadających umowy najmu z gminą. W części dotyczącej pozostałych - nielegalnie - zajmowanych lokali powództwo zostało oddalone. Orzeczenie sądu okręgowego zostało podtrzymane przez sąd apelacyjny. Oba sądy zgodziły się, iż nie ma podstaw do przyjęcia, aby art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
wymagał "samodzielnego władania nieruchomością" przez pozwanego. Nawet bowiem w razie oddania rzeczy drugiemu w posiadanie pozwany nie traci statusu posiadacza (art. 337 KC§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
art. 337 KC
Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
). Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
Powodowie nie mogą być natomiast - wbrew stanowisku pozwanej gminy - uznani za stronę stosunków najmu, gdyż są to stosunki o charakterze względnym. Wiążą więc co do zasady jedynie strony kontraktu.
Sąd Najwyższy nie podzielił ostatecznie argumentacji sądów niższych instancji i - znosząc orzeczenie sądu apelacyjnego - oddalił powództwo w całości.
D. Najważniejsze konkluzje Sądu Najwyższego
SN uznał w pierwszym rzędzie orzeczenie sądu okręgowego i utrzymującego je sądu apelacyjnego za niewykonalne oraz podzielił zarzut pozwanej, iż legitymacja bierna roszczenia z art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
wymaga faktycznego władania rzeczą.§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
1. Wykonalność wyroku o wydanie rzeczy
SN nie wyjaśnił bliżej, z jakich powodów zaskarżony wyrok sądu apelacyjnego nie jest wykonalny. Można się domyślać, iż wynika to z faktu, że gmina nie jest w stanie zrealizować żądania wydania rzeczy albowiem podmiotom, z którymi związana jest umową najmu, przysługuje skuteczne względem niej prawo do władania rzeczą, jak długo obowiązują stosunki najmu.
Jeżeli taka byłaby podstawa odmowy wykonalności orzeczenia, to nie wydaje się ona do końca trafna. Władanie rzeczą przez osobę trzecią nie wyklucza orzeczenia obowiązku zwrotu rzeczy. Z mocy art. 791 § 1 KPC
W tym momencie albo należy podjąć rozważania o analogicznym stosowaniu art. 1043 KPC
SN nie wyjaśnił bliżej, z jakich powodów zaskarżony wyrok sądu apelacyjnego nie jest wykonalny. Można się domyślać, iż wynika to z faktu, że gmina nie jest w stanie zrealizować żądania wydania rzeczy albowiem podmiotom, z którymi związana jest umową najmu, przysługuje skuteczne względem niej prawo do władania rzeczą, jak długo obowiązują stosunki najmu.
Jeżeli taka byłaby podstawa odmowy wykonalności orzeczenia, to nie wydaje się ona do końca trafna. Władanie rzeczą przez osobę trzecią nie wyklucza orzeczenia obowiązku zwrotu rzeczy. Z mocy art. 791 § 1 KPC
art. 791 KPC
§ 1. Tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości, statku lub do opróżnienia pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji także przeciwko każdemu, kto uzyskał władanie nad tym przedmiotem po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny.
§ 2. Tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości, statku lub do opróżnienia pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciw dłużnikowi, lecz także przeciwko jego domownikom, krewnym i innym osobom reprezentującym jego prawa.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 nie wyłączają praw określonych przepisami o ochronie lokatorów oraz praw, które są skuteczne wobec wierzyciela. Jeżeli dłużnik twierdzi, że przysługuje mu prawo skuteczne wobec wierzyciela, komornik wstrzyma się względem niego z czynnościami egzekucyjnymi, pouczając, że w terminie tygodnia może wytoczyć powództwo o pozbawienie w stosunku do niego tytułu wykonawczego wykonalności.
§ 4. (uchylony).
§ 5. Po upływie miesiąca od daty wstrzymania czynności komornik podejmie dalsze czynności egzekucyjne w stosunku do dłużnika, chyba że postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone postanowieniem sądu o udzieleniu zabezpieczenia.
wyrok taki upoważnia do prowadzenia egzekucji przeciwko każdemu, kto tymi rzeczami włada. W tym wypadku realizacja orzeczenia windykacyjnego zależy od zgody osoby trzeciej, która znajduje się we władaniu rzeczy. Problem pojawia się, gdy osoba trzecia odmawia wydania rzeczy. Z jednej strony mamy przepis art. 1043 KPC§ 1. Tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości, statku lub do opróżnienia pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji także przeciwko każdemu, kto uzyskał władanie nad tym przedmiotem po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny.
§ 2. Tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości, statku lub do opróżnienia pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciw dłużnikowi, lecz także przeciwko jego domownikom, krewnym i innym osobom reprezentującym jego prawa.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 nie wyłączają praw określonych przepisami o ochronie lokatorów oraz praw, które są skuteczne wobec wierzyciela. Jeżeli dłużnik twierdzi, że przysługuje mu prawo skuteczne wobec wierzyciela, komornik wstrzyma się względem niego z czynnościami egzekucyjnymi, pouczając, że w terminie tygodnia może wytoczyć powództwo o pozbawienie w stosunku do niego tytułu wykonawczego wykonalności.
§ 4. (uchylony).
§ 5. Po upływie miesiąca od daty wstrzymania czynności komornik podejmie dalsze czynności egzekucyjne w stosunku do dłużnika, chyba że postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone postanowieniem sądu o udzieleniu zabezpieczenia.
art. 1043 KPC
Jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
. W razie odmowy wydania rzeczy przez osobę trzecią komornik dokona zajęcia roszczenia dłużnika (posiadacza pośredniego) o jej wydanie. Dalsze czynności zmierzające do wydania ruchomości komornik może podjąć na wniosek wierzyciela (Flaga-Gieruszyńska w: ZielinskiKPCKomentarz, 5 wyd., art. 1043 nb. 2; zob. też Krakowiak w: JankowskiKomentarzKPC, 2011, art. 1043 nb. 4). Dalszy tok procedowania jest taki, jak w przypadku egzekucji z ruchomości (art. 905 § 2 KPCJeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
art. 905 KPC
§ 1. Jeżeli zajęta została wierzytelność, z mocy której mają być wydane dłużnikowi na własność ruchomości, będą one wydane komornikowi w miejscu, w którym miały być wydane dłużnikowi. Zajęcie ruchomości dokonane jest przez samo zajęcie wierzytelności o ich wydanie.
§ 2. Dalsza egzekucja z tych ruchomości będzie prowadzona według przepisów o egzekucji z ruchomości.
). Jednakże art. 1043 KPC§ 1. Jeżeli zajęta została wierzytelność, z mocy której mają być wydane dłużnikowi na własność ruchomości, będą one wydane komornikowi w miejscu, w którym miały być wydane dłużnikowi. Zajęcie ruchomości dokonane jest przez samo zajęcie wierzytelności o ich wydanie.
§ 2. Dalsza egzekucja z tych ruchomości będzie prowadzona według przepisów o egzekucji z ruchomości.
art. 1043 KPC
Jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
dotyczy rzeczy "należących do dłużnika" a w tym wypadku rzecz należy wszakże do wierzyciela, a dłużnik jest jedynie jej posiadaczem pośrednim. Jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
W tym momencie albo należy podjąć rozważania o analogicznym stosowaniu art. 1043 KPC
art. 1043 KPC
Jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
albo odrzucenie koncepcji o zajęciu roszczenia wydobywczego. W tym drugim wypadku rozwiązaniem byłoby orzeczenie w wyroku windykacyjnym zobowiązania posiadacza pośredniego do wydania roszczenia o zwrot rzeczy po zakończeniu stosunku prawnego uprawniającego osobę trzecią do władania rzeczą. Wydanie posiadania pośredniego jest możliwe według art. 350 KCJeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
art. 350 KC
Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
. Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
a. stosowanie art. 1043 KPC
Przesłanki stosowania analogii w prawie polskim. KoszowskiPrzegladPrawnoEkonomiczny2010 (analogia legis)
b. zobowiązanie posiadacza pośredniego do przelania roszczenia o zwrot rzeczy
Uchylenie orzeczenia sądu apelacyjnego z uwagi na niemożność jego wykonania nie jest trafne jeszcze z innych powodów. Sąd Najwyższy sugeruje bowiem, iż właściwe byłoby wytoczenie powództwa windykacyjnego przeciwko posiadaczowi bezpośredniemu (faktycznie władającemu rzeczą). Tymczasem takie orzeczenie również nie gwarantuje skuteczności. Wręcz przeciwnie, jego wykonalność zależna jest również od zachowania posiadacza bezpośredniego. Zwrócenie rzeczy posiadaczowi pośredniemu powoduje całkowitą niewykonalność wyroku windykacyjnego.
art. 1043 KPC
Jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
analogicznieJeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się we władaniu osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy.
Przesłanki stosowania analogii w prawie polskim. KoszowskiPrzegladPrawnoEkonomiczny2010 (analogia legis)
b. zobowiązanie posiadacza pośredniego do przelania roszczenia o zwrot rzeczy
Z powyższych przyczyn najlepszym rozwiązaniem jest jednak wydanie wyroku przeciw posiadaczowi pośredniemu z alternatywnym zobowiązaniem do wydania pozycji posiadacza pośredniego albo do wydania rzeczy, gdyby rzecz jednak została zwrócona. Z tych powodów jednak słuszniejszym było wydanie wyroku przeciw posiadaczowi pośredniemu.
2. Faktyczne władanie rzeczą przez adresata roszczenia windykacyjnego
Powyższe byłoby jednak do zaakceptowania jedynie pod warunkiem, że powództwo windykacyjne może być skierowane przeciwko posiadaczowi pośredniemu. Sąd Najwyższy odrzucił generalnie taką koncepcję. W uzasadnieniu stwierdził, że roszczenie z art. 222 § 1 KC
Z tym wnioskami trudno się zgodzić, nawet jeżeli przyjmiemy wyłącznie językową wykładnię przepisu art. 222 § 1 KC
W jednym z wcześniejszych orzeczeń SN zdefiniował słusznie faktyczne władanie rzeczą jako "możność władania rzeczą" (wyrok SN z dnia 9.7.2004, II CK 454/03, LEX 303341 ). Konsekwentnie więc dla przyjęcia tego faktycznego władania wystarczy realna możliwość korzystania z rzeczy.
Dalej za legitymacją bierną posiadacza pośredniego przemawiają przedstawione wcześniej argumenty natury procesowej. Ograniczenie zakresu podmiotowego roszczenia do posiadaczy bezpośrednich niesłusznie ogranicza właściciela w skutecznym dochodzeniu roszczenia windykacyjnego. Chodzi wszakże o ochronę najszerszego prawa rzeczowego - prawo własności. Przekazywanie sobie rzeczy pomiędzy posiadaczem pośrednim i bezpośrednim może zablokować właściciela na wiele lat w efektywnym dochodzeniu roszczenia windykacyjnego.
Powyższe byłoby jednak do zaakceptowania jedynie pod warunkiem, że powództwo windykacyjne może być skierowane przeciwko posiadaczowi pośredniemu. Sąd Najwyższy odrzucił generalnie taką koncepcję. W uzasadnieniu stwierdził, że roszczenie z art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
przysługuje wyłącznie przeciw osobie, która fizycznie włada rzeczą. Tymczasem z posiadaniem przez gminę - o ile w ogóle można mówić o posiadaniu przez nią - nie łączyło się władztwo nad rzeczą żadnego rodzaju. Przywołując wcześniejsze orzecznictwo, SN podsumował, że w sytuacjach takich jak opisana w stanie faktycznym, roszczenie windykacyjne przysługiwać może wyłącznie wobec posiadacza zależnego. § 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
Z tym wnioskami trudno się zgodzić, nawet jeżeli przyjmiemy wyłącznie językową wykładnię przepisu art. 222 § 1 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
. Faktyczne władanie rzeczą, o którym mowa jest w art. 222 § 1 KC§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
nie powinno być utożsamiane z fizycznym władaniem rzeczą. Tymczasem w omawianym orzeczeniu i w kilku innych cytowanych SN stawia znak równości pomiędzy fizycznym władztwem i faktycznym władaniem. § 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
W jednym z wcześniejszych orzeczeń SN zdefiniował słusznie faktyczne władanie rzeczą jako "możność władania rzeczą" (wyrok SN z dnia 9.7.2004, II CK 454/03, LEX 303341 ). Konsekwentnie więc dla przyjęcia tego faktycznego władania wystarczy realna możliwość korzystania z rzeczy.
Dalej za legitymacją bierną posiadacza pośredniego przemawiają przedstawione wcześniej argumenty natury procesowej. Ograniczenie zakresu podmiotowego roszczenia do posiadaczy bezpośrednich niesłusznie ogranicza właściciela w skutecznym dochodzeniu roszczenia windykacyjnego. Chodzi wszakże o ochronę najszerszego prawa rzeczowego - prawo własności. Przekazywanie sobie rzeczy pomiędzy posiadaczem pośrednim i bezpośrednim może zablokować właściciela na wiele lat w efektywnym dochodzeniu roszczenia windykacyjnego.
CategoryGlosy CategoryOchronaWlasnosci
Na tej stronie nie ma komentarzy
