Domicyl w prawie prywatnym międzynarodowym
miejsce zamieszkania, Wohnsitz, domicil(e)
A. POJĘCIE DOMICYLU
Domicyl to przyjęte w prawie prywatnym międzynarodowym określenie miejsca zamieszkania. Jest to pojęcie występujące w zasadzie jako łącznik w normach kolizyjnych oraz jako kryterium służące ustaleniu jurysdykcji krajowej i właściwości miejscowej w międzynarodowym postępowaniu cywilnym.
1. Wykładnia domicylu w polskich normach kolizyjnych
Treść tego pojęcia w polskich normach kolizyjnych ustala się w sposób samodzielny, tzn. niezależnie od postanowień prawa merytorycznego własnego i obcego. Jest to koncepcja kolizyjnego pojęcia miejsca zamieszkania (PazdanPPM 13. wyd., nb. 60 (str. 53)). W ustawie z 2011 r. łącznikiem tym posługują się następujące przepisy: art. 3 ust. 1 PrPrywMiędz
Przy ocenie, gdzie dana osoba ma miejsce zamieszkania, należy brać pod uwagę okoliczności o charakterze obiektywnym oraz subiektywnym.
Treść tego pojęcia w polskich normach kolizyjnych ustala się w sposób samodzielny, tzn. niezależnie od postanowień prawa merytorycznego własnego i obcego. Jest to koncepcja kolizyjnego pojęcia miejsca zamieszkania (PazdanPPM 13. wyd., nb. 60 (str. 53)). W ustawie z 2011 r. łącznikiem tym posługują się następujące przepisy: art. 3 ust. 1 PrPrywMiędz
art. 3 PrPrywMiędz
1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, a obywatelstwa danej osoby ustalić nie można, osoba ta nie ma obywatelstwa żadnego państwa albo nie można ustalić treści prawa ojczystego, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania; w razie braku miejsca zamieszkania stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce jej zwykłego pobytu.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby, która uzyskała ochronę w innym państwie niż państwo ojczyste w związku z faktem, że jej więzy z państwem ojczystym uległy trwałemu zerwaniu z powodu naruszania w tym państwie podstawowych praw człowieka.
, art. 49 ust. 2 PrPrywMiędz1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, a obywatelstwa danej osoby ustalić nie można, osoba ta nie ma obywatelstwa żadnego państwa albo nie można ustalić treści prawa ojczystego, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania; w razie braku miejsca zamieszkania stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce jej zwykłego pobytu.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby, która uzyskała ochronę w innym państwie niż państwo ojczyste w związku z faktem, że jej więzy z państwem ojczystym uległy trwałemu zerwaniu z powodu naruszania w tym państwie podstawowych praw człowieka.
art. 49 PrPrywMiędz
1. Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane.
2. Jeżeli małżeństwo zawierane jest poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga małżonków albo przez wspólne prawo miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małżonków z chwili zawarcia małżeństwa.
, art. 51 ust. 2 zd. 1 PrPrywMiędz1. Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane.
2. Jeżeli małżeństwo zawierane jest poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga małżonków albo przez wspólne prawo miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małżonków z chwili zawarcia małżeństwa.
art. 51 PrPrywMiędz
1. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.
2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie - prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani.
, art. 52 ust. 1 PrPrywMiędz1. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.
2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie - prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani.
art. 52 PrPrywMiędz
1. Małżonkowie mogą poddać swe stosunki majątkowe prawu ojczystemu jednego z nich albo prawu państwa, w którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu. Wyboru prawa można dokonać także przed zawarciem małżeństwa.
2. Majątkowa umowa małżeńska podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z przepisem ust. 1. W razie braku wyboru prawa, do majątkowej umowy małżeńskiej stosuje się prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami z chwili zawarcia umowy.
3. Dokonując wyboru prawa dla stosunków majątkowych małżeńskich lub majątkowej umowy małżeńskiej wystarczy zachować formę przewidzianą dla majątkowych umów małżeńskich przez prawo wybrane lub prawo państwa, w którym do wyboru prawa doszło.
, art. 54 ust. 2 PrPrywMiędz1. Małżonkowie mogą poddać swe stosunki majątkowe prawu ojczystemu jednego z nich albo prawu państwa, w którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu. Wyboru prawa można dokonać także przed zawarciem małżeństwa.
2. Majątkowa umowa małżeńska podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z przepisem ust. 1. W razie braku wyboru prawa, do majątkowej umowy małżeńskiej stosuje się prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami z chwili zawarcia umowy.
3. Dokonując wyboru prawa dla stosunków majątkowych małżeńskich lub majątkowej umowy małżeńskiej wystarczy zachować formę przewidzianą dla majątkowych umów małżeńskich przez prawo wybrane lub prawo państwa, w którym do wyboru prawa doszło.
art. 54 PrPrywMiędz
1. Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa.
2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.
3. W razie braku okoliczności rozstrzygających o właściwości prawa na podstawie przepisów ust. 1 i 2, do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie.
4. Postanowienia ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do separacji.
, art. 57 ust. 2 zd. 1 PrPrywMiędz1. Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa.
2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.
3. W razie braku okoliczności rozstrzygających o właściwości prawa na podstawie przepisów ust. 1 i 2, do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie.
4. Postanowienia ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do separacji.
art. 57 PrPrywMiędz
1. Przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposabiającego.
2. Przysposobienie wspólne przez małżonków podlega ich wspólnemu prawu ojczystemu. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani.
, art. 60 ust. 2 PrPrywMiędz1. Przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposabiającego.
2. Przysposobienie wspólne przez małżonków podlega ich wspólnemu prawu ojczystemu. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie braku miejsca zamieszkania w tym samym państwie – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani.
art. 60 PrPrywMiędz
1. Ustanowienie opieki albo kurateli lub innych środków ochronnych dla osoby pełnoletniej podlega prawu ojczystemu tej osoby.
2. Jeżeli sąd polski orzeka o środkach, o których mowa w ust. 1, w stosunku do cudzoziemca mającego miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, stosuje się prawo polskie.
3. Wykonywanie środków, o których mowa w ust. 1, podlega prawu państwa, na którego terytorium ma miejsce zwykłego pobytu osoba, której te środki dotyczą.
4. W przypadkach, o których mowa w art. 1107 § 2 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.), stosuje się prawo polskie. To samo dotyczy wykonywania orzeczonych środków.
oraz art. 64 ust. 1 PrPrywMiędz1. Ustanowienie opieki albo kurateli lub innych środków ochronnych dla osoby pełnoletniej podlega prawu ojczystemu tej osoby.
2. Jeżeli sąd polski orzeka o środkach, o których mowa w ust. 1, w stosunku do cudzoziemca mającego miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, stosuje się prawo polskie.
3. Wykonywanie środków, o których mowa w ust. 1, podlega prawu państwa, na którego terytorium ma miejsce zwykłego pobytu osoba, której te środki dotyczą.
4. W przypadkach, o których mowa w art. 1107 § 2 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.), stosuje się prawo polskie. To samo dotyczy wykonywania orzeczonych środków.
art. 64 PrPrywMiędz
1. Spadkodawca w testamencie lub w innym rozrządzeniu na wypadek śmierci może poddać sprawę spadkową swojemu prawu ojczystemu, prawu miejsca swojego zamieszkania albo prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili dokonania tej czynności lub z chwili swojej śmierci.
2. W razie braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.
. Często miejsce zamieszkania jest łącznikiem jedynie subsydiarnym w stosunku do łącznika obywatelstwa.1. Spadkodawca w testamencie lub w innym rozrządzeniu na wypadek śmierci może poddać sprawę spadkową swojemu prawu ojczystemu, prawu miejsca swojego zamieszkania albo prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili dokonania tej czynności lub z chwili swojej śmierci.
2. W razie braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.
Przy ocenie, gdzie dana osoba ma miejsce zamieszkania, należy brać pod uwagę okoliczności o charakterze obiektywnym oraz subiektywnym.
b. przesłanki subiektywne - animus manendi
Elementem subiektywnym związanym ze ustaleniem miejsca zamieszkania jest animus manendi, zamiar stałego pobytu w miejscu uważanym za miejsce zamieszkania.
Problematyczna jest sytuacja, gdy osoba, której miejsce zamieszkania należy ustalić nie może powziąć zamiaru stałego pobytu. Dotyczy to osób nie posiadających zdolności do czynności prawnych (małoletnich, ubezwłasnowolnionych). W doktrynie za decydujące uważa się przeważnie miejsce pobytu przedstawicieli ustawowych danej osoby (PazdanPPM 13. wyd., nb. 60 (str. 53).
Elementem subiektywnym związanym ze ustaleniem miejsca zamieszkania jest animus manendi, zamiar stałego pobytu w miejscu uważanym za miejsce zamieszkania.
Problematyczna jest sytuacja, gdy osoba, której miejsce zamieszkania należy ustalić nie może powziąć zamiaru stałego pobytu. Dotyczy to osób nie posiadających zdolności do czynności prawnych (małoletnich, ubezwłasnowolnionych). W doktrynie za decydujące uważa się przeważnie miejsce pobytu przedstawicieli ustawowych danej osoby (PazdanPPM 13. wyd., nb. 60 (str. 53).
2. Wykładnia domicylu w obcych normach kolizyjnych
W przypadku jednak wykładni obcych norm kolizyjnych posługujących się tym właśnie łącznikiem należy zbadać, jak prawo kolizyjne obcego państwa interpretuje miejsce zamieszkania (PazdanPPM 13. wyd., nb. 60 (str. 53)).
W przypadku jednak wykładni obcych norm kolizyjnych posługujących się tym właśnie łącznikiem należy zbadać, jak prawo kolizyjne obcego państwa interpretuje miejsce zamieszkania (PazdanPPM 13. wyd., nb. 60 (str. 53)).
B. DOMICYL A INNE ŁĄCZNIKI
2. Domicyl a pobyt
Więcej na temat samego łącznika pobytu w osobnym dokumencie (zob. Pobyt)
W obecnej ustawie PrPrywMiędz obok łącznika miejsca zamieszkania występuje łącznik pobytu (zwykłego). W większości przypadków (art. 3 ust. 1 PrPrywMiędz, art. 49 ust. 2 PrPrywMiędz, art. 51 ust. 2 PrPrywMiędz, art. 52 ust. 1 zd. 1 PrPrywMiędz, art. 54 ust. 2, art. 57 ust. 2 zd. 1 PrPrywMiędz, art. 60 ust. 2 PrPrywMiędz, art. 64 ust. 1 PrPrywMiędz) łącznik zwykłego pobytu jest łącznikiem subsydiarnym, stosowanym wówczas, gdy nie udało się ustalić (wspólnego) miejsca zamieszkania.
Pojęcie pobytu również nie zostało wyjaśnione w ustawie. W uzasadnieniu do ustawy (druk Sejmowy nr 1277, str. 8-9) wspomniano natomiast, że pobyt charakteryzuje się mniejszą intensywnością obydwu elementów tj. corpus i animus manendi (por. również PazdanPPM 13. wyd., nb. 64 (str. 55)). Wzbudziło to protesty niektórych przedstawicieli doktryny (MaczynskiKsiegaJubileuszowaCalusa, str. 420-421; ZawadaKPP2006, str. 1089-1090). Postulowali ograniczenie się wyłącznie do jednego łącznika - do łącznika pobytu - w celu uniknięcia nieporozumień. Zastrzeżenia - słuszne skądinąd - nie zostały jednak przez ustawodawcę nie zostały uwzględnione. Pozostaje więc nadać pobytowi taką treść, która wyraźnie odróżni go od miejsca zamieszkania. Więcej na temat pojęcia pobytu w dokumencie pt. Pobyt.
Więcej na temat samego łącznika pobytu w osobnym dokumencie (zob. Pobyt)
W obecnej ustawie PrPrywMiędz obok łącznika miejsca zamieszkania występuje łącznik pobytu (zwykłego). W większości przypadków (art. 3 ust. 1 PrPrywMiędz, art. 49 ust. 2 PrPrywMiędz, art. 51 ust. 2 PrPrywMiędz, art. 52 ust. 1 zd. 1 PrPrywMiędz, art. 54 ust. 2, art. 57 ust. 2 zd. 1 PrPrywMiędz, art. 60 ust. 2 PrPrywMiędz, art. 64 ust. 1 PrPrywMiędz) łącznik zwykłego pobytu jest łącznikiem subsydiarnym, stosowanym wówczas, gdy nie udało się ustalić (wspólnego) miejsca zamieszkania.
Pojęcie pobytu również nie zostało wyjaśnione w ustawie. W uzasadnieniu do ustawy (druk Sejmowy nr 1277, str. 8-9) wspomniano natomiast, że pobyt charakteryzuje się mniejszą intensywnością obydwu elementów tj. corpus i animus manendi (por. również PazdanPPM 13. wyd., nb. 64 (str. 55)). Wzbudziło to protesty niektórych przedstawicieli doktryny (MaczynskiKsiegaJubileuszowaCalusa, str. 420-421; ZawadaKPP2006, str. 1089-1090). Postulowali ograniczenie się wyłącznie do jednego łącznika - do łącznika pobytu - w celu uniknięcia nieporozumień. Zastrzeżenia - słuszne skądinąd - nie zostały jednak przez ustawodawcę nie zostały uwzględnione. Pozostaje więc nadać pobytowi taką treść, która wyraźnie odróżni go od miejsca zamieszkania. Więcej na temat pojęcia pobytu w dokumencie pt. Pobyt.
CategoryLeksykonD CategoryPrawoPrywatneMiedzynarodoweCzescOgolna
Na tej stronie nie ma komentarzy
