Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Wyrok ETS z 20.5.2010, C-111/09

dane orzeczenia: WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba) z dnia 20 maja 2010 r.
sygn. akt: C-111/09
tryb postępowania: wniosek o wydanie, na podstawie art. 68 TWE i art. 234 TWE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Okresní soud v Chebu (Republika Czeska)
strony: Česká podnikatelská pojišťovna as, Vienna Insurance Group przeciwko Michalowi Bilasowi
publikacja oficjalna: Zbiór Orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE

sentencja:
Wykładni art. 24 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy dokonywać w ten sposób, że sąd, do którego wniesiono skargę niezgodnie z zasadami zawartymi w sekcji 3 rozdziału II tego rozporządzenia, musi stwierdzić swoją właściwość w przypadku, gdy pozwany wda się w spór i nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji, ponieważ takie wdanie się w spór stanowi milczące zawarcie umowy dotyczącej jurysdykcji.

cytowane przepisy:

• art. 24 RozpUEBrukselaI
  art. 24 RozpUEBrukselaI
  Jeżeli sąd Państwa Członkowskiego nie ma jurysdykcji na podstawie innych przepisów niniejszego rozporządzenia, uzyskuje on jurysdykcję, jeżeli pozwany przed sądem tym wda się w spór. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli pozwany wdaje się w spór w tym celu, aby podnieść zarzut braku jurysdykcji lub jeżeli inny sąd ma na podstawie art. 22 jurysdykcję wyłączną.

  [schowaj]
  , art. 8 RozpUEBrukselaI
  art. 8 RozpUEBrukselaI
  Bez uszczerbku dla art. 4 i art. 5 pkt 5 w sprawach dotyczących ubezpieczenia jurysdykcję określa niniejsza sekcja.

  [schowaj]
  , art. 12 RozpUEBrukselaI
  art. 12 RozpUEBrukselaI
  1. Bez uszczerbku dla art. 11 ust. 3 ubezpieczyciel może pozywać tylko przed sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania, bez względu na to, czy jest on ubezpieczającym, ubezpieczonym czy też uposażonym z tytułu ubezpieczenia.
  2. Przepisy niniejszej sekcji nie naruszają prawa do wytoczenia powództwa wzajemnego przed sąd, w którym zgodnie z przepisami niniejszej sekcji zawisło powództwo główne.

  [schowaj]
  , art. 13 RozpUEBrukselaI
  art. 13 RozpUEBrukselaI
  Od przepisów niniejszej sekcji można odstąpić na podstawie umowy tylko wówczas,
  1) jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu; lub
  2) jeżeli przyznaje ona ubezpieczającemu, ubezpieczonemu lub uposażonemu z tytułu ubezpieczenia uprawnienie do występowania przed sądy inne niż wymienione w niniejszej sekcji; lub
  3) jeżeli została ona zawarta między ubezpieczającym a ubezpieczycielem, którzy w chwili zawarcia umowy mają miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym samym Państwie Członkowskim, celem uzasadnienia jurysdykcji sądów tego Państwa także wówczas, gdy zdarzenie wywołujące szkodę nastąpiło za granicą, chyba że taka umowa nie jest dopuszczalna według prawa tego Państwa; lub
  4) jeżeli została ona zawarta przez ubezpieczającego, który nie ma miejsca zamieszkania w Państwie Członkowskim, z wyjątkiem ubezpieczenia obowiązkowego lub ubezpieczenia nieruchomości położonej w Państwie Członkowskim; lub
  5) jeżeli dotyczy ona umowy ubezpieczenia obejmującej jedno lub więcej ryzyk, wymienionych w art. 14.

  [schowaj]
  , art. 22 RozpUEBrukselaI
  art. 22 RozpUEBrukselaI
  Niezależnie od miejsca zamieszkania jurysdykcję wyłączną mają:
  1) w sprawach, których przedmiotem są prawa rzeczowe na nieruchomościach oraz najem lub dzierżawa nieruchomości - sądy Państwa Członkowskiego, w którym nieruchomość jest położona.
  Jednak w sprawach dotyczących najmu lub dzierżawy nieruchomości zawartych na czasowy użytek prywatny, nieprzekraczający sześciu kolejnych miesięcy, jurysdykcję mają również sądy Państwa Członkowskiego, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania, jeżeli najemca lub dzierżawca jest osobą fizyczną, a właściciel oraz najemca lub dzierżawca mają miejsce zamieszkania w tym samym Państwie Członkowskim;
  2) w sprawach, których przedmiotem jest ważność, nieważność lub rozwiązanie spółki lub osoby prawnej albo ważność decyzji ich organów - sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium spółka lub osoba prawna ma swoją siedzibę. Przy ustalaniu, gdzie znajduje się siedziba, sąd stosuje przepisy swojego prawa prywatnego międzynarodowego;
  3) w sprawach, których przedmiotem jest ważność wpisów do rejestrów publicznych - sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium rejestry są prowadzone;
  4) w sprawach, których przedmiotem jest rejestracja lub ważność patentów, znaków towarowych, wzorów i modeli, jak również podobnych praw wymagających zgłoszenia lub zarejestrowania - sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium wystąpiono ze zgłoszeniem lub o rejestrację albo nastąpiło zgłoszenie lub rejestracja albo na podstawie aktu prawa wspólnotowego lub umowy międzynarodowej uznaje się, że zgłoszenie lub rejestracja nastąpiły.
  Bez uszczerbku dla jurysdykcji Europejskiego Urzędu Patentowego zgodnie z Konwencją o przyznawaniu europejskich patentów, podpisaną w Monachium dnia 5 października 1973 r., sądy każdego Państwa Członkowskiego mają, bez względu na miejsca zamieszkania stron, jurysdykcję wyłączną we wszystkich postępowaniach dotyczących przyznania lub ważności europejskiego patentu przyznanego dla tego państwa;
  5) w postępowaniach, których przedmiotem jest wykonanie orzeczeń - sądy Państwa Członkowskiego, na którego terytorium wykonanie powinno nastąpić lub nastąpiło.

  [schowaj]
  , art. 25 RozpUEBrukselaI
  art. 25 RozpUEBrukselaI
  Sąd Państwa Członkowskiego stwierdza z urzędu brak swej jurysdykcji, jeżeli wystąpiono do niego o rozpoznanie sprawy należącej na podstawie art. 22 do wyłącznej jurysdykcji sądu innego Państwa Członkowskiego.

  [schowaj]
  , art. 26 RozpUEBrukselaI
  art. 26 RozpUEBrukselaI
  1. Jeżeli pozwany, który ma miejsce zamieszkania w jednym Państwie Członkowskim, jest pozwany przed sąd innego Państwa Członkowskiego i nie wdaje się w spór, sąd z urzędu stwierdza brak swej jurysdykcji, jeżeli jego jurysdykcja nie wynika z przepisów niniejszego rozporządzenia.
  2. Sąd zawiesza postępowanie do czasu ustalenia, że pozwany miał możliwość uzyskania dokumentu wszczynającego postępowanie albo dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym mu przygotowanie obrony albo że podjęte zostały wszelkie niezbędne do tego czynności.
  3. Przepisy ust. 2 zastępuje się przepisami art. 19 rozporządzenia Rady (WE) nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie doręczania dokumentów sądowych lub pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych w Państwach Członkowskich [10], jeżeli dokument wszczynający postępowanie albo dokument równorzędny miał być przekazany z jednego Państwa Członkowskiego do innego Państwa Członkowskiego zgodnie z wymienionym rozporządzeniem.
  4. Jeżeli przepisy rozporządzenia (WE) nr 1348/2000 nie znajdują zastosowania, obowiązuje art. 15 Konwencji haskiej z dnia 15 listopada 1965 r. o doręczaniu za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych, jeżeli dokument wszczynający postępowanie albo dokument równorzędny miał być przekazany zgodnie z tą Konwencją.

  [schowaj]
  , art. 35 RozpUEBrukselaI
  art. 35 RozpUEBrukselaI
  1. Orzeczenia nie uznaje się nadto, jeżeli jest ono sprzeczne z przepisami sekcji 3, 4 i 6 rozdziału II lub w wypadku przewidzianym w art. 72.
  2. Przy badaniu podstaw jurysdykcji wymienionych w ust. 1 sąd lub inny właściwy organ Państwa Członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie, jest związany ustaleniami faktycznymi, na których sąd Państwa Członkowskiego pochodzenia oparł swą jurysdykcję.
  3. Z zastrzeżeniem przepisów ust. 1, jurysdykcja sądu Państwa Członkowskiego pochodzenia nie może być przedmiotem ponownego badania. Przepisy dotyczące jurysdykcji nie należą do porządku publicznego w rozumieniu art. 34 pkt 1.

  [schowaj]

dostępność: na stronie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

fragmenty uzasadnienia:

Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

13 W dniu 14 kwietnia 2008 r. ČPP wszczęło przed sądem krajowym postępowanie przeciwko M. Bilasowi o zapłatę kwoty 1755.00 CZK wraz z odsetkami za zwłokę, tytułem składki ubezpieczeniowej należnej w ramach polisy ubezpieczeniowej zawartej przez strony w dniu 30 maja 2002 r.

14 M. Bilas odpowiedział na wezwanie Okresní soud v Chebu do ustosunkowania się do żądań pozwu i w piśmie swym zakwestionował żądania ČPP co do istoty, lecz nie podniósł zarzutu braku jurysdykcji sądu, do którego wystąpiono o rozpoznanie sprawy.

15 W postanowieniu odsyłającym Okresní soud v Chebu podnosi, że z rozporządzenia nr 44/2001 wynika, że w braku takiego zarzutu nie może zbadać swojej właściwości, jeśli spór nie mieści się w zakresie art. 25 lub 26 tego rozporządzenia.

16 Podnosi ponadto, że jeśli nie zbada swojej jurysdykcji i wyda orzeczenie w sprawie, to jego orzeczenie może nie zostać uznane, zgodnie z art. 35 rozporządzenia nr 44/2001. Przepis ten nie pozwala bowiem uznać w państwie członkowskim orzeczenia, które nie zostało wydane przez sąd właściwy w rozumieniu przepisów sekcji 3, 4 i 6 rozdziału II tego rozporządzenia. Tymczasem, według Okresní soud v Chebu, skoro wniesiono do niego skargę niezgodnie z art. 12 ust. 1 tego rozporządzenia, jego orzeczenie nie może być uznane w innym państwie członkowskim.

17 Sąd krajowy powziął wątpliwości, czy taki wniosek jest właściwy. Podnosi, że albo powinien mieć możliwość zbadania swojej jurysdykcji bez względu na art. 26 rozporządzenia, albo powinien móc zastosować do swojej jurysdykcji w rozpatrywanej sprawie art. 24 tego rozporządzenia, nawet jeśli brzmienie art. 8 tego rozporządzenia nie stanowi wyraźnie o możliwości zastosowania art. 24.

18 Uwzględniając powyższe uwagi, Okresní soud v Chebu postanowił zawiesić postępowanie i przedłożyć Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

1. Czy wykładni art. 26 rozporządzenia […] nr 44/2001 […] należy dokonywać w ten sposób, że przepis ten nie zezwala sądowi na zbadanie swojej międzynarodowej jurysdykcji w przypadku, gdy pozwany wdaje się w spór, mimo tego że sprawa podlega zasadom dotyczącym jurysdykcji obowiązkowej na podstawie sekcji 3 [rozdziału II tego] rozporządzenia, a skarga została wniesiona niezgodnie z tymi zasadami?
2. Czy pozwany może, poprzez to, że wdaje się w spór, ustalić międzynarodową jurysdykcję sądu w rozumieniu art. 24 rozporządzenia [nr 44/2001], nawet jeśli w przeciwnym razie postępowanie podlegałoby zasadom jurysdykcji obowiązkowej zawartym w sekcji 3 [rozdziału II tego] rozporządzenia, a skarga została wniesiona niezgodnie z tymi zasadami?
3. W przypadku odpowiedzi przeczącej na pytanie drugie, czy okoliczność, że pozwany wdał się w spór przed sądem, który w przeciwnym razie na podstawie rozporządzenia [nr 44/2001] nie miałby jurysdykcji w sprawie dotyczącej ubezpieczenia, może być uznana za umowę dotyczącą jurysdykcji w rozumieniu art. 13 ust. 1 [tego] rozporządzenia?.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytania drugiego

19 Przez swoje pytanie drugie sąd krajowy zmierza zasadniczo do ustalenia, czy wykładni art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy dokonywać w ten sposób, że sąd, do którego wniesiono skargę, niezgodnie z zasadami zawartymi w sekcji 3 rozdziału II tego rozporządzenia, jest właściwy w przypadku, gdy pozwany wdaje się w spór i nie podnosi zarzutu braku jurysdykcji.

20 Pytanie to dotyczy kwestii, czy nawet odnośnie do sporów, do których stosują się zasady jurysdykcji szczególnej przewidziane przez rozporządzenie nr 44/2001, takie jak zawarte w sekcji 3 rozdziału II tego rozporządzenia w dziedzinie ubezpieczeń, wdanie się przez pozwanego w spór i niepodniesienie przez niego zarzutu braku jurysdykcji sądu, do którego wniesiono skargę, stanowi milczące zawarcie umowy dotyczącej jurysdykcji.

21 W tym względzie, należy podnieść, że art. 24 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 44/2001 przewiduje zasadę jurysdykcji opartą na tym, że pozwany wdaje się w spór w odniesieniu do wszystkich sporów, gdy właściwość sądu, do którego wniesiono skargę nie wynika z innych przepisów tego rozporządzenia. Przepis ten stosuje się również w sytuacji, w której skarga została wniesiona do sądu niezgodnie z przepisami tego rozporządzenia i oznacza, że wdanie się przez pozwanego w spór można uznać za milczące przyjęcie jurysdykcji sądu, do którego wniesiono skargę, a tym samym za umowę dotyczącą jego jurysdykcji.

22 Artykuł 24 zdanie drugie rozporządzenia nr 44/2001 przewiduje odstępstwa od tej zasady. Stanowi, że nie ma miejsca milczące zawarcie umowy dotyczącej jurysdykcji sądu, do którego wniesiono skargę, jeśli pozwany podnosi zarzut braku jurysdykcji, składając tym samym oświadczenie woli o nieprzyjęciu właściwości sądu lub, gdy chodzi o spory, dla których art. 22 tego rozporządzenia przewiduje zasady jurysdykcji wyłącznej.

23 To drugie zdanie zawiera normę wytyczającą zakres stosowania zasady ogólnej. Tym samym, jak podnosi rząd czeski, niemiecki i słowacki, a także Komisja Europejska, powinna być uznana za odstępstwo i podlegać wykładni zwężającej.

24 Z tego wynika, że art. 24 zdanie drugie rozporządzenia nr 44/2001 nie można rozumieć w ten sposób, że zezwala na wykluczenie stosowania zasady ogólnej ustanowionej w art. 24 zdanie pierwsze odnośnie do sporów innych niż spory, do których wyraźnie się odnosi.

25 Zgodnie z orzecznictwem dotyczącym art. 18 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), który jest przepisem zasadniczo identycznym z art. 24 rozporządzenia nr 44/2001, w przypadkach niewymienionych wyraźnie wśród odstępstw przewidzianych w art. 18 zdanie drugie, stosuje się bowiem ogólna zasada milczącego zawarcia umowy dotyczącej jurysdykcji. Wypowiadając się w ramach sporu, w którym strony zawarły umowę dotyczącą jurysdykcji, Trybunał potwierdził, że nie było powodów związanych z ogólną systematyką lub celami tej konwencji, by uznać, że strony nie mogą zwrócić się o rozstrzygnięcie sporu do innego sądu niż ustalonego w drodze umowy (zob. wyroki: z dnia 24 czerwca 1981 r. w sprawie 150/80 Elefanten Schuh, Rec. s. 1671, pkt 10; z dnia 7 marca 1985 r. w sprawie 48/84 Spitzley, Rec. s. 787, pkt 24 i 25).

26 W tych okolicznościach, ponieważ zasady jurysdykcji ustanowione w sekcji 3 rozdziału II rozporządzenia nr 44/2001 nie stanowią zasad jurysdykcji wyłącznej, sąd, do którego wniesiono skargę niezgodnie z tymi zasadami, musi uznać się za właściwy, jeśli pozwany wda się w spór i nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji.

27 W postanowieniu odsyłającym Okresní soud v Chebu zadaje sobie pytanie, czy stwierdzając swoją właściwość w oparciu o art. 24 rozporządzenia nr 44/2001, lecz w sytuacji, gdy nie zastosowano zasad sekcji 3 rozdziału II tego rozporządzenia, jego orzeczenie będzie uznawane na podstawie art. 35 ust. 1 tego rozporządzenia.

28 W tym względzie należy podnieść, że wspomniany art. 35 przewiduje jako podstawę nieuznawania naruszenie zasad jurysdykcji szczególnej, miedzy innymi z dziedziny ubezpieczeń, których celem jest zapewnienie słabszej stronie wzmocnionej ochrony.

29 Taki przepis dotyczy nieuznawania orzeczeń wydanych przez niewłaściwy sąd, do którego nie wniesiono skargi zgodnie z tymi zasadami. Nie stosuje się tym samym w przypadku, gdy orzeczenie jest wydane przez sąd właściwy. Tak jest natomiast w przypadku sądu, do którego wniesiono skargę, nawet niezgodnie ze wspomnianymi zasadami jurysdykcji szczególnej, i przed którym pozwany wdał się w spór, lecz nie podniósł zarzutu braku jurysdykcji. Taki sąd jest bowiem właściwy na podstawie art. 24 rozporządzenia nr 44/2001. Tym samym art. 35 tego rozporządzenia nie stoi na przeszkodzie uznaniu orzeczenia wydanego przez ten sąd.

30 Tym samym, chociaż w obszarach objętych sekcjami 3–5 rozdziału II tego rozporządzenia, zasady jurysdykcji miały na celu wzmocnienie pozycji strony słabszej (zob. w tym względzie wyrok z dnia 13 grudnia 2007r. w sprawie C‑463/06 FBTO Schadeverzekeringen, Zb.Orz. s. I‑11321, pkt 28), właściwość sądu określona w tych sekcjach nie może być tej stronie narzucona. Jeśli strona ta rozmyślnie postanawia wdać się w spór, rozporządzenia nr 44/2001 pozostawia jej możliwość obrony co do istoty przed sądem innym niż sądy określone przez wspomniane sekcje.

31 Rządy czeski i słowacki podkreśliły w swoich uwagach, że aby zakwalifikować wdanie się przez pozwanego w spór jako umowę dotyczącą jurysdykcji w sporze takim jak rozpatrywany w postępowaniu przed sądem krajowym, pozwany będący słabszą stroną, powinien móc uzyskać pełną świadomość skutków obrony co do istoty sprawy. Sąd, do którego wniesiono skargę powinien zatem zbadać z urzędu, w interesie ochrony strony słabszej, że oświadczenie woli pozwanego jest faktycznie świadome i ma na celu ustalenie jurysdykcji tego sądu.

32 Należy podnieść, że taki obowiązek może być nałożony jedynie w drodze ustanowienia w rozporządzeniu nr 44/2001 wyraźnej zasady w tym względzie. Jednakże sąd, do którego wniesiono skargę może zawsze upewnić się, czy w świetle celów zasad jurysdykcji wynikających z sekcji 3–5 rozdziału II tego rozporządzenia polegających na zapewnieniu wzmocnionej ochrony stronie uznawanej za słabszą, pozwany wdający się przed nim w spór w takich okolicznościach ma pełną świadomość konsekwencji swej zgody na wdanie się w spór.

33 Z powyższego wynika, że na drugie pytanie trzeba udzielić następującej odpowiedzi: wykładni art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy dokonywać w ten sposób, że sąd, do którego wniesiono skargę niezgodnie z zasadami zawartymi w sekcji 3 rozdziału II tego rozporządzenia, musi stwierdzić swoją właściwość w przypadku, gdy pozwany wda się w spór i nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji, ponieważ takie wdanie się w spór stanowi milczące zawarcie umowy dotyczącej jurysdykcji.

W przedmiocie pytań pierwszego i trzeciego

34 Wobec tego, że na pytanie drugie została udzielona odpowiedź twierdząca, nie ma konieczności, by Trybunał rozpatrywał pytanie trzecie, bowiem zostało ono postawione przez sąd krajowy jedynie w razie udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie drugie.

35 Jeśli chodzi o pytanie pierwsze dotyczące wykładni art. 26 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, wystarczy stwierdzić, że skoro z odpowiedzi przedstawionej przez Trybunał na drugie pytanie wynika, że sąd krajowy musi w niniejszym przypadku stwierdzić swoją właściwość na podstawie tego rozporządzenia, analiza tego przepisu, który zgodnie ze swoim brzmieniem stosuje się jedynie przed sądem, którego właściwość nie została ustalona na podstawie tego rozporządzenia jest pozbawiona znaczenia.

omówienia:
b.d.

---

CategoryPrawoEuropejskieOrzecznictwo CategoryRozporzadzenieBrukselaI