Protokół zmian strony SluzebnosciOsobiste
Dodane:
Służebność osobista różni się od [[SluzebnosciGruntowe służebności gruntowej]] w pierwszym rzędzie osobą uprawnionego do korzystania z niej. O ile bowiem w przypadku służebności gruntowej takim uprawnionym jest każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak w przypadku służebności osobistych uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
CategorySluzebnosci CategoryLeksykonS
CategorySluzebnosci CategoryLeksykonS
Usunięte:
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej w pierwszym rzędzie uprawnionym do korzystania z niej podmiotem. O ile bowiem w przypadku służebności gruntowej takim uprawnionym jest każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak w przypadku służebności osobistych uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
CategorySluzebnosci
Dodane:
((1)) Rodzaje służebności osobistych
Kodeks cywilny podaje dwa rodzaje służebności osobistych:
1) służebność drogi koniecznej ({{pu przepis="art. 146 KC"}}) oraz
1) służebność mieszkania ({{pu przepis="art. 301 KC"}}).
Niezależnie od nich mogą być ustanawiane inne służebności osobiste. Granicą ich tworzenia jest zasada //numers clausus// praw rzeczowych.
((1)) Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi
- roszczenie o [[RoszczenieUstanowienieSluzebnosciOsobistej ustanowienie służebności osobistej]] drogi koniecznej ({{pu przepis="art. 146 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
Kodeks cywilny podaje dwa rodzaje służebności osobistych:
1) służebność drogi koniecznej ({{pu przepis="art. 146 KC"}}) oraz
1) służebność mieszkania ({{pu przepis="art. 301 KC"}}).
Niezależnie od nich mogą być ustanawiane inne służebności osobiste. Granicą ich tworzenia jest zasada //numers clausus// praw rzeczowych.
((1)) Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi
- roszczenie o [[RoszczenieUstanowienieSluzebnosciOsobistej ustanowienie służebności osobistej]] drogi koniecznej ({{pu przepis="art. 146 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
Usunięte:
- roszczenie o [[RoszczenieUstanowienieSluzebnosciOsobistej ustanowienie służebności osobistej]] ({{pu przepis="art. 146 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
Dodane:
- roszczenie o [[RoszczenieZniesienieSluzebnosciOsobistej zniesienie służebności osobistej]] na podstawie {{pu przepis="art. 297 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 294 KC"}} albo {{pu przepis="art. 295 KC"}}.
Usunięte:
Dodane:
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej w pierwszym rzędzie uprawnionym do korzystania z niej podmiotem. O ile bowiem w przypadku służebności gruntowej takim uprawnionym jest każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak w przypadku służebności osobistych uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
Usunięte:
Brak różnic
Dodane:
- roszczenie o [[RoszczenieZmianaTresciSluzebnosciOsobistej zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności]] ({{pu przepis="art. 297 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}}),
Usunięte:
Dodane:
- roszczenie o [[RoszczenieZniesienieSluzebnosciOsobistej zniesienie służebności osobistej]] na podstawie {{pu przepis="art. 294 KC"}} albo {{pu przepis="art. 295 KC"}}.
Usunięte:
Dodane:
Zmiana treści służebności osobistej jest możliwa w trybie {{pu przepis="art. 248 KC"}} oraz wg zasad opisanych w {{pu przepis="art. 297 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}} i przy zachowaniu określonych w tych przepisach przesłanek.
- roszczenie o [[RoszczenieUstanowienieSluzebnosciOsobistej ustanowienie służebności osobistej]] ({{pu przepis="art. 146 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
- roszczenie o [[RoszczenieZamianaSluzebnosciOsobistejNaRente zamianę służebności na rentę]] ({{pu przepis="art. 303 KC"}}),
- roszczenie o [[RoszczenieZmianaTresciSluzebnosciOsobistej zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności]] (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}}),
- roszczenie o [[RoszczenieZniesienieSluzebnosciOsobistej zniesienie służebności na podstawie {{pu przepis="art. 294 KC"}} albo {{pu przepis="art. 295 KC"}}.
- roszczenie o [[RoszczenieUstanowienieSluzebnosciOsobistej ustanowienie służebności osobistej]] ({{pu przepis="art. 146 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
- roszczenie o [[RoszczenieZamianaSluzebnosciOsobistejNaRente zamianę służebności na rentę]] ({{pu przepis="art. 303 KC"}}),
- roszczenie o [[RoszczenieZmianaTresciSluzebnosciOsobistej zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności]] (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}}),
- roszczenie o [[RoszczenieZniesienieSluzebnosciOsobistej zniesienie służebności na podstawie {{pu przepis="art. 294 KC"}} albo {{pu przepis="art. 295 KC"}}.
Usunięte:
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
- roszczenie o zamianę służebności na rentę ({{pu przepis="art. 303 KC"}}),
- roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}}),
- roszczenie o zniesienie służebności na podstawie art. 294 albo 295 KC.
//**I. Roszczenia o ustanowienie służebności osobistej**//
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z {{pu przepis="art. 336 KC"}}, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności opisane w art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Przesłanki te opisano bliżej w [[SluzebnosciGruntowe skrypcie dot. służebności gruntowych]], w części dotyczącej roszczenia z {{pu przepis="art. 145 KC"}}. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z {{pu przepis="art. 285 § 2 KC"}} (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Z orzecznictwa SN wynika ponadto, iż przepis {{pu przepis="art. 146 KC"}} jest aktualny, tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc w wypadku, gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie {{pu przepis="art. 145 KC"}} (tak SN w postanowieniu z 28.5.1971 r., III CRN 109/71, LEX nr 6937). Mamy więc do czynienia z subsydiarnością roszczenia.
//**II. Roszczenie o zamianę służebności na rentę, art. 303 KC**//
Jest to roszczenie charakterystyczne dla służebności osobistych. Aktualizuje się ono wówczas, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Jest to roszczenie przysługujące __wyłącznie__ właścicielowi nieruchomości obciążonej przeciwko osobie fizycznej, na rzecz której ustanowiono służebność osobistą. Nie może więc domagać się zmiany służebności na rentę osoba fizyczna, której dana służebność przysługuje (tak wyraźnie też SA w Katowicach w wyroku z 9.1.1992 r., I ACr 484/91, opubl. w OSA1992 r. nr 6, poz. 52).
Dalszymi przesłankami omawianego roszczenia z {{pu przepis="art. 303 KC"}} jest wystąpienie rażących uchybień osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4).
Ponadto uchybienia te winny być rażące i występować wielokrotnie (Rudnicki, Kodeks cywilny. Księga druga. Komentarz (2001), str. 435).
//**III. Roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności, art. 297 w zw. z art. 291 KC**//
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłamy do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]]. Gniewek wyklucza jednak stosowanie art. 290 § 1 dla służebności osobistych (Gniewek [w:] E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. WWłasność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001, art. 297 nr 2).
//**IV. Roszczenie o zniesienie służebności, art. 294 lub 295 KC**//
Także i w tym wypadku chodzi o odpowiednie zastosowanie przepisów o służebności gruntowej, wobec czego w tym miejscu należy sięgnąć do odpowiedniego [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
Dodane:
((1)) Zmiana treści służebności osobistej
((1)) Wygaśnięcie służebności osobistej
Służebności osobiste nie podlegają przeniesieniu na inny podmiot. Jedynym sposobem ich utraty jest więc [[WygasniecieSluzebnosciOsobistej wygaśnięcie]].
((1)) Wygaśnięcie służebności osobistej
Służebności osobiste nie podlegają przeniesieniu na inny podmiot. Jedynym sposobem ich utraty jest więc [[WygasniecieSluzebnosciOsobistej wygaśnięcie]].
Usunięte:
__**C. Wygaśnięcie służebności osobistej**__
Służebność osobista wygasa niewątpliwie w okolicznościach, które powodują wygaśnięcie każdego ograniczonego prawa rzeczowego (zrzeczenie się, konfuzja, upływ terminu i ziszczenie się warunku rozwiązującego).
Na skutek odesłania art. 297 do przepisów o służebnościach gruntowych, służebności osobiste wygasają na skutek:
1) niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 293 KC"}}),
1) zniesienia służebności przez sąd na podstawie art. 294 i 295 KC oraz
1) zwolnienia ze służebności wg {{pu przepis="art. 290 § 1 in fine KC"}}.
Szczególnymi sposobami wygaśnięcia, charakterystycznymi tylko dla służebności osobistej, są:
1) śmierć uprawnionej osoby fizycznej ({{pu przepis="art. 299 KC"}}) oraz
1) zamiana służebności na rentę ({{pu przepis="art. 303 KC"}} lub {{pu przepis="art. 913 KC"}}).
Dodane:
((1)) Ustanowienie służebności osobistej
Służebności osobiste nabyć można __wyłącznie__ w trybie [[NabyciePierwotne pierwotnym]] albowiem służebności te są niezbywalne i nie podlegają dziedziczeniu (zob. {{pu przepis="art. 299 KC"}} i {{pu przepis="art. 300 KC"}}). Ponadto nie jest możliwe zasiedzenie ({{pu przepis="art. 304 KC"}}).
Więcej zob.: UstanowienieSluzebnosciOsobistej
Zmiana treści służebności osobistej jest możliwa w trybie art. 248 oraz wg zasad opisanych w art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}} i przy zachowaniu określonych w tych przepisach przesłanek.
1) niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 293 KC"}}),
1) zwolnienia ze służebności wg {{pu przepis="art. 290 § 1 in fine KC"}}.
1) śmierć uprawnionej osoby fizycznej ({{pu przepis="art. 299 KC"}}) oraz
1) zamiana służebności na rentę ({{pu przepis="art. 303 KC"}} lub {{pu przepis="art. 913 KC"}}).
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
- roszczenie o zamianę służebności na rentę ({{pu przepis="art. 303 KC"}}),
- roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}}),
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z {{pu przepis="art. 336 KC"}}, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności opisane w art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Przesłanki te opisano bliżej w [[SluzebnosciGruntowe skrypcie dot. służebności gruntowych]], w części dotyczącej roszczenia z {{pu przepis="art. 145 KC"}}. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z {{pu przepis="art. 285 § 2 KC"}} (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Z orzecznictwa SN wynika ponadto, iż przepis {{pu przepis="art. 146 KC"}} jest aktualny, tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc w wypadku, gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie {{pu przepis="art. 145 KC"}} (tak SN w postanowieniu z 28.5.1971 r., III CRN 109/71, LEX nr 6937). Mamy więc do czynienia z subsydiarnością roszczenia.
Dalszymi przesłankami omawianego roszczenia z {{pu przepis="art. 303 KC"}} jest wystąpienie rażących uchybień osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4).
Służebności osobiste nabyć można __wyłącznie__ w trybie [[NabyciePierwotne pierwotnym]] albowiem służebności te są niezbywalne i nie podlegają dziedziczeniu (zob. {{pu przepis="art. 299 KC"}} i {{pu przepis="art. 300 KC"}}). Ponadto nie jest możliwe zasiedzenie ({{pu przepis="art. 304 KC"}}).
Więcej zob.: UstanowienieSluzebnosciOsobistej
Zmiana treści służebności osobistej jest możliwa w trybie art. 248 oraz wg zasad opisanych w art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}} i przy zachowaniu określonych w tych przepisach przesłanek.
1) niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 293 KC"}}),
1) zwolnienia ze służebności wg {{pu przepis="art. 290 § 1 in fine KC"}}.
1) śmierć uprawnionej osoby fizycznej ({{pu przepis="art. 299 KC"}}) oraz
1) zamiana służebności na rentę ({{pu przepis="art. 303 KC"}} lub {{pu przepis="art. 913 KC"}}).
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}),
- roszczenie o zamianę służebności na rentę ({{pu przepis="art. 303 KC"}}),
- roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności (art. 297 w zw. z {{pu przepis="art. 291 KC"}}),
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 w zw. z {{pu przepis="art. 145 KC"}}. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z {{pu przepis="art. 336 KC"}}, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności opisane w art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Przesłanki te opisano bliżej w [[SluzebnosciGruntowe skrypcie dot. służebności gruntowych]], w części dotyczącej roszczenia z {{pu przepis="art. 145 KC"}}. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z {{pu przepis="art. 285 § 2 KC"}} (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Z orzecznictwa SN wynika ponadto, iż przepis {{pu przepis="art. 146 KC"}} jest aktualny, tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc w wypadku, gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie {{pu przepis="art. 145 KC"}} (tak SN w postanowieniu z 28.5.1971 r., III CRN 109/71, LEX nr 6937). Mamy więc do czynienia z subsydiarnością roszczenia.
Dalszymi przesłankami omawianego roszczenia z {{pu przepis="art. 303 KC"}} jest wystąpienie rażących uchybień osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4).
Usunięte:
- [[http://www.polskieustawy.com/act_index.php?logic=&dzur=1964&dzup=93&SearchExp=&SearchExp2= Kodeks cywilny]].>>
__**A. Nabycie służebności osobistej**__
Służebności osobiste nabyć można __wyłącznie__ w trybie pierwotnym albowiem służebności te są niezbywalne i nie podlegają dziedziczeniu (zob. art. 299 i 300 KC). Ponadto nie jest możliwe zasiedzenie (art. 304 KC).
Ostatecznie do zdarzeń kreujących służebności osobiste zaliczamy umowę oraz orzeczenie sądowe.
//**I. Ustanowienie służebności osobistej w drodze umowy**//
Podstawowym sposobem nabycia służebności osobistej jest czynność prawna, którą może być __wyłącznie__ umowa (nie zaś jednostronna czynność prawna) pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a osobą fizyczną nabywającą służebność (por. Gniewek w: System prawa prywatnego (2005), § 51 nb. 125 – 126).
Ponieważ chodzi tu znów o zwykły tryb umowny, do ustanowienia służebności osobistej konieczne jest:
1) zawarcie umowy (zob. zasady ogólne - art. 66 i nast. KC),
1) ustalenie trakiej treści umowy, która odpowiada istocie służebności gruntowej i
1) dochowanie warunków, od których zależy skuteczność umowy.
Ad 1.
Tryb zawarcia umowy oraz ważność oświadczeń woli ustala się wg przepisów części ogólnej KC.
Ad 2.
Treść umowy ustanawiającej służebność osobistą jest taka sama jak w przypadku służebności gruntowych (art. 296 KC), z tym że uprawnionym jest w tym wypadku wyłącznie indywidualnie (z imienia i nazwiska) oznaczona osoba fizyczna. Oznacza to, że poza imiennym wskazaniem uprawnionego w umowie muszą znaleźć informacje na temat zakresu wykonywanej służebności, a więc uprawnień przysługujących osobie fizycznej względem nieruchomości. Kodeks podaje treść jednej ze służebności, tzw. służebności mieszkania. Ta służebność polega na uprawnieniu osoby fizycznej do korzystania z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku (art. 302 § 1 KC).
Ad 3.
Skuteczność umowy zależy natomiast od dochowania wymagań przewidzianych przez przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości (art. 245 § 1 w zw. z art. 155 i nast. KC). Z przepisu art. 245 § 2 zd. 2 KC wynika, że niezbędna jest w tym wypadku forma aktu notarialnego wymagana lecz tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości, który tą służebność ustanawia, albowiem służebności osobiste mogą być ustanawiane wyłącznie na nieruchomościach. Ponieważ do ustanowienia służebności stosuje się także inne przepisy dot. przeniesienia własności nieruchomości, w tym także np. zasadę kauzalności materialnej (art. 156 KC), nieważność zobowiązania, z którego wynika obowiązek do ustanowienia służebności, powoduje nieważność aktu kreującego służebność.
//**II. Ustanowienie służebności osobistej przez akt władczy**//
Możliwe jest powstanie służebności osobistej w drodze __konstytutywnego__ orzeczenia sądu. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC (służebność drogi konicznej na rzecz samoistnego posiadacza nieruchomości), choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
Ustaliło się przekonanie, iż przepis art. 296 KC nie stanowi samodzielnej podstawy do obciążenia nieruchomości służebnością osobistą, wbrew woli i zgodzie właściciela nieruchomości. Przepis ten nie zawiera kryteriów ustanowienia służebności na jednostronne żądanie osoby nie będącej właścicielem nieruchomości, ani **nie zawiera roszczenia** o ustanowienie takiej służebności (Gniewek w: E. Gniewek, Kodeks cywilny. Ksiêga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001, art. 296 nr 2.2 z powołaniem na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.2.1978 r., III CZP 1/78, niepubl. (LEX nr 8071)).
Z uwagi na treść art. 120 UGospNier teoretycznie możliwe jest również ustanowienie służebności osobistej na mocy aktu administracyjnego (tak też Gniewek, //op.cit.//, nr 2.10).
Zmiana treści służebności osobistej jest możliwa w trybie art. 248 oraz wg zasad opisanych w art. 297 w zw. z art. 291 KC i przy zachowaniu określonych w tych przepisach przesłanek.
1) niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z art. 293 KC),
1) zwolnienia ze służebności wg art. 290 § 1 in fine KC.
1) śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz
1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC lub art. 913 KC).
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 w zw. z art. 145 KC),
- roszczenie o zamianę służebności na rentę (art. 303 KC),
- roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności (art. 297 w zw. z art. 291 KC),
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 w zw. z art. 145 KC. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z art. 336 KC, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności opisane w art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Przesłanki te opisano bliżej w [[SluzebnosciGruntowe skrypcie dot. służebności gruntowych]], w części dotyczącej roszczenia z art. 145 KC. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z art. 285 § 2 KC (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Z orzecznictwa SN wynika ponadto, iż przepis art. 146 KC jest aktualny, tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc w wypadku, gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie art. 145 KC (tak SN w postanowieniu z 28.5.1971 r., III CRN 109/71, LEX nr 6937). Mamy więc do czynienia z subsydiarnością roszczenia.
Dalszymi przesłankami omawianego roszczenia z art. 303 KC jest wystąpienie rażących uchybień osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4).
Dodane:
__**B. Zmiana treści służebności osobistej**__
Zmiana treści służebności osobistej jest możliwa w trybie art. 248 oraz wg zasad opisanych w art. 297 w zw. z art. 291 KC i przy zachowaniu określonych w tych przepisach przesłanek.
__**C. Wygaśnięcie służebności osobistej**__
1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC lub art. 913 KC).
__**D. Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi**__
Zmiana treści służebności osobistej jest możliwa w trybie art. 248 oraz wg zasad opisanych w art. 297 w zw. z art. 291 KC i przy zachowaniu określonych w tych przepisach przesłanek.
__**C. Wygaśnięcie służebności osobistej**__
1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC lub art. 913 KC).
__**D. Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi**__
Usunięte:
1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).
__**C. Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi**__
Dodane:
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłamy do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]]. Gniewek wyklucza jednak stosowanie art. 290 § 1 dla służebności osobistych (Gniewek [w:] E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. WWłasność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001, art. 297 nr 2).
Usunięte:
Dodane:
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłamy do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]]. Gniewek wyklucza jednak stosowanie art. 290 § 1 dla służebności osobistych (Gniewek [w:] E. Gniewek, Kodeks cywilny. Ksiêga druga. W³asnoœæ i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001, art. 297 nr 2).
Usunięte:
Dodane:
1) śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz
1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).
1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).
Usunięte:
++ 1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).++
Dodane:
//**II. Ustanowienie służebności osobistej przez akt władczy**//
Możliwe jest powstanie służebności osobistej w drodze __konstytutywnego__ orzeczenia sądu. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC (służebność drogi konicznej na rzecz samoistnego posiadacza nieruchomości), choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
Ustaliło się przekonanie, iż przepis art. 296 KC nie stanowi samodzielnej podstawy do obciążenia nieruchomości służebnością osobistą, wbrew woli i zgodzie właściciela nieruchomości. Przepis ten nie zawiera kryteriów ustanowienia służebności na jednostronne żądanie osoby nie będącej właścicielem nieruchomości, ani **nie zawiera roszczenia** o ustanowienie takiej służebności (Gniewek w: E. Gniewek, Kodeks cywilny. Ksiêga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001, art. 296 nr 2.2 z powołaniem na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.2.1978 r., III CZP 1/78, niepubl. (LEX nr 8071)).
Z uwagi na treść art. 120 UGospNier teoretycznie możliwe jest również ustanowienie służebności osobistej na mocy aktu administracyjnego (tak też Gniewek, //op.cit.//, nr 2.10).
Na skutek odesłania art. 297 do przepisów o służebnościach gruntowych, służebności osobiste wygasają na skutek:
1) niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z art. 293 KC),
1) zniesienia służebności przez sąd na podstawie art. 294 i 295 KC oraz
1) zwolnienia ze służebności wg art. 290 § 1 in fine KC.
Szczególnymi sposobami wygaśnięcia, charakterystycznymi tylko dla służebności osobistej, są:
1) ++śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz ++
++ 1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).++
Możliwe jest powstanie służebności osobistej w drodze __konstytutywnego__ orzeczenia sądu. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC (służebność drogi konicznej na rzecz samoistnego posiadacza nieruchomości), choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
Ustaliło się przekonanie, iż przepis art. 296 KC nie stanowi samodzielnej podstawy do obciążenia nieruchomości służebnością osobistą, wbrew woli i zgodzie właściciela nieruchomości. Przepis ten nie zawiera kryteriów ustanowienia służebności na jednostronne żądanie osoby nie będącej właścicielem nieruchomości, ani **nie zawiera roszczenia** o ustanowienie takiej służebności (Gniewek w: E. Gniewek, Kodeks cywilny. Ksiêga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze, 2001, art. 296 nr 2.2 z powołaniem na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.2.1978 r., III CZP 1/78, niepubl. (LEX nr 8071)).
Z uwagi na treść art. 120 UGospNier teoretycznie możliwe jest również ustanowienie służebności osobistej na mocy aktu administracyjnego (tak też Gniewek, //op.cit.//, nr 2.10).
Na skutek odesłania art. 297 do przepisów o służebnościach gruntowych, służebności osobiste wygasają na skutek:
1) niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z art. 293 KC),
1) zniesienia służebności przez sąd na podstawie art. 294 i 295 KC oraz
1) zwolnienia ze służebności wg art. 290 § 1 in fine KC.
Szczególnymi sposobami wygaśnięcia, charakterystycznymi tylko dla służebności osobistej, są:
1) ++śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz ++
++ 1) zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).++
Usunięte:
Możliwe jest powstanie służebności osobistej w drodze konstytutywnego orzeczenia sądu. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC (służebność drogi konicznej na rzecz samoistnego posiadacza nieruchomości), choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
Na skutek odesłania art. 297 do przepisów o służebnościach gruntowych, służebności osobiste wygasają w wyniku niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z art. 293 KC), na skutek zniesienia służebności przez sąd na podstawie art. 294 i 295 KC oraz zwolnienia ze służebności wg art. 290 § 1 in fine KC.
Szczególnymi sposobami wygaśnięcia, charakterystycznymi tylko dla służebności osobistej, są: śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).
Dodane:
KC wyróżnia dwie formy służebności: gruntowe i osobiste, które wymagają osobnego omówienia. Służebności gruntowe są zatem przedmiotem osobnego [[SluzebnosciGruntowe skryptu]].
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej w pierwszym rzędzie uprawnionym do korzystania z niej podmiotem. O ile bowiem w przypadku służebności gruntowej takim uprawnionym jest każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak w przypadku służeności osobistych uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
Służebności osobiste nabyć można __wyłącznie__ w trybie pierwotnym albowiem służebności te są niezbywalne i nie podlegają dziedziczeniu (zob. art. 299 i 300 KC). Ponadto nie jest możliwe zasiedzenie (art. 304 KC).
Ostatecznie do zdarzeń kreujących służebności osobiste zaliczamy umowę oraz orzeczenie sądowe.
//**I. Ustanowienie służebności osobistej w drodze umowy**//
Podstawowym sposobem nabycia służebności osobistej jest czynność prawna, którą może być __wyłącznie__ umowa (nie zaś jednostronna czynność prawna) pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a osobą fizyczną nabywającą służebność (por. Gniewek w: System prawa prywatnego (2005), § 51 nb. 125 – 126).
Ponieważ chodzi tu znów o zwykły tryb umowny, do ustanowienia służebności osobistej konieczne jest:
1) zawarcie umowy (zob. zasady ogólne - art. 66 i nast. KC),
1) ustalenie trakiej treści umowy, która odpowiada istocie służebności gruntowej i
1) dochowanie warunków, od których zależy skuteczność umowy.
Ad 1.
Tryb zawarcia umowy oraz ważność oświadczeń woli ustala się wg przepisów części ogólnej KC.
Ad 2.
Treść umowy ustanawiającej służebność osobistą jest taka sama jak w przypadku służebności gruntowych (art. 296 KC), z tym że uprawnionym jest w tym wypadku wyłącznie indywidualnie (z imienia i nazwiska) oznaczona osoba fizyczna. Oznacza to, że poza imiennym wskazaniem uprawnionego w umowie muszą znaleźć informacje na temat zakresu wykonywanej służebności, a więc uprawnień przysługujących osobie fizycznej względem nieruchomości. Kodeks podaje treść jednej ze służebności, tzw. służebności mieszkania. Ta służebność polega na uprawnieniu osoby fizycznej do korzystania z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku (art. 302 § 1 KC).
Ad 3.
Skuteczność umowy zależy natomiast od dochowania wymagań przewidzianych przez przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości (art. 245 § 1 w zw. z art. 155 i nast. KC). Z przepisu art. 245 § 2 zd. 2 KC wynika, że niezbędna jest w tym wypadku forma aktu notarialnego wymagana lecz tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości, który tą służebność ustanawia, albowiem służebności osobiste mogą być ustanawiane wyłącznie na nieruchomościach. Ponieważ do ustanowienia służebności stosuje się także inne przepisy dot. przeniesienia własności nieruchomości, w tym także np. zasadę kauzalności materialnej (art. 156 KC), nieważność zobowiązania, z którego wynika obowiązek do ustanowienia służebności, powoduje nieważność aktu kreującego służebność.
Możliwe jest powstanie służebności osobistej w drodze konstytutywnego orzeczenia sądu. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC (służebność drogi konicznej na rzecz samoistnego posiadacza nieruchomości), choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
__**B. Wygaśnięcie służebności osobistej**__
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 w zw. z art. 145 KC),
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 w zw. z art. 145 KC. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z art. 336 KC, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności opisane w art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Przesłanki te opisano bliżej w [[SluzebnosciGruntowe skrypcie dot. służebności gruntowych]], w części dotyczącej roszczenia z art. 145 KC. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z art. 285 § 2 KC (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Jest to roszczenie charakterystyczne dla służebności osobistych. Aktualizuje się ono wówczas, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Jest to roszczenie przysługujące __wyłącznie__ właścicielowi nieruchomości obciążonej przeciwko osobie fizycznej, na rzecz której ustanowiono służebność osobistą. Nie może więc domagać się zmiany służebności na rentę osoba fizyczna, której dana służebność przysługuje (tak wyraźnie też SA w Katowicach w wyroku z 9.1.1992 r., I ACr 484/91, opubl. w OSA1992 r. nr 6, poz. 52).
Dalszymi przesłankami omawianego roszczenia z art. 303 KC jest wystąpienie rażących uchybień osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4).
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłamy do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
Także i w tym wypadku chodzi o odpowiednie zastosowanie przepisów o służebności gruntowej, wobec czego w tym miejscu należy sięgnąć do odpowiedniego [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej w pierwszym rzędzie uprawnionym do korzystania z niej podmiotem. O ile bowiem w przypadku służebności gruntowej takim uprawnionym jest każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak w przypadku służeności osobistych uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
Służebności osobiste nabyć można __wyłącznie__ w trybie pierwotnym albowiem służebności te są niezbywalne i nie podlegają dziedziczeniu (zob. art. 299 i 300 KC). Ponadto nie jest możliwe zasiedzenie (art. 304 KC).
Ostatecznie do zdarzeń kreujących służebności osobiste zaliczamy umowę oraz orzeczenie sądowe.
//**I. Ustanowienie służebności osobistej w drodze umowy**//
Podstawowym sposobem nabycia służebności osobistej jest czynność prawna, którą może być __wyłącznie__ umowa (nie zaś jednostronna czynność prawna) pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a osobą fizyczną nabywającą służebność (por. Gniewek w: System prawa prywatnego (2005), § 51 nb. 125 – 126).
Ponieważ chodzi tu znów o zwykły tryb umowny, do ustanowienia służebności osobistej konieczne jest:
1) zawarcie umowy (zob. zasady ogólne - art. 66 i nast. KC),
1) ustalenie trakiej treści umowy, która odpowiada istocie służebności gruntowej i
1) dochowanie warunków, od których zależy skuteczność umowy.
Ad 1.
Tryb zawarcia umowy oraz ważność oświadczeń woli ustala się wg przepisów części ogólnej KC.
Ad 2.
Treść umowy ustanawiającej służebność osobistą jest taka sama jak w przypadku służebności gruntowych (art. 296 KC), z tym że uprawnionym jest w tym wypadku wyłącznie indywidualnie (z imienia i nazwiska) oznaczona osoba fizyczna. Oznacza to, że poza imiennym wskazaniem uprawnionego w umowie muszą znaleźć informacje na temat zakresu wykonywanej służebności, a więc uprawnień przysługujących osobie fizycznej względem nieruchomości. Kodeks podaje treść jednej ze służebności, tzw. służebności mieszkania. Ta służebność polega na uprawnieniu osoby fizycznej do korzystania z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku (art. 302 § 1 KC).
Ad 3.
Skuteczność umowy zależy natomiast od dochowania wymagań przewidzianych przez przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości (art. 245 § 1 w zw. z art. 155 i nast. KC). Z przepisu art. 245 § 2 zd. 2 KC wynika, że niezbędna jest w tym wypadku forma aktu notarialnego wymagana lecz tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości, który tą służebność ustanawia, albowiem służebności osobiste mogą być ustanawiane wyłącznie na nieruchomościach. Ponieważ do ustanowienia służebności stosuje się także inne przepisy dot. przeniesienia własności nieruchomości, w tym także np. zasadę kauzalności materialnej (art. 156 KC), nieważność zobowiązania, z którego wynika obowiązek do ustanowienia służebności, powoduje nieważność aktu kreującego służebność.
Możliwe jest powstanie służebności osobistej w drodze konstytutywnego orzeczenia sądu. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC (służebność drogi konicznej na rzecz samoistnego posiadacza nieruchomości), choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
__**B. Wygaśnięcie służebności osobistej**__
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 w zw. z art. 145 KC),
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 w zw. z art. 145 KC. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z art. 336 KC, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności opisane w art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Przesłanki te opisano bliżej w [[SluzebnosciGruntowe skrypcie dot. służebności gruntowych]], w części dotyczącej roszczenia z art. 145 KC. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z art. 285 § 2 KC (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Jest to roszczenie charakterystyczne dla służebności osobistych. Aktualizuje się ono wówczas, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Jest to roszczenie przysługujące __wyłącznie__ właścicielowi nieruchomości obciążonej przeciwko osobie fizycznej, na rzecz której ustanowiono służebność osobistą. Nie może więc domagać się zmiany służebności na rentę osoba fizyczna, której dana służebność przysługuje (tak wyraźnie też SA w Katowicach w wyroku z 9.1.1992 r., I ACr 484/91, opubl. w OSA1992 r. nr 6, poz. 52).
Dalszymi przesłankami omawianego roszczenia z art. 303 KC jest wystąpienie rażących uchybień osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4).
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłamy do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
Także i w tym wypadku chodzi o odpowiednie zastosowanie przepisów o służebności gruntowej, wobec czego w tym miejscu należy sięgnąć do odpowiedniego [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
Usunięte:
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej tylko podmiotem, który jest uprawniony do korzystania z niej. O ile w przypadku służebności gruntowej był to każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak tutaj uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
Służebności osobiste nabyć można tylko w trybie pierwotnym albowiem służebności osobiste są niezbywalne, niedziedziczne (art. 299 i 300 KC) a ponadto nie jest także możliwe ich zasiedzenie (art. 304 KC).
Sposoby powstania służebności osobistej są więc ograniczone i zaliczamy do nich umowę oraz orzeczenie sądowe.
//**I. Umowne ustanowienie służebności osobistej**//
Podstawowym sposobem nabycia służebności osobistej jest czynność prawna, którą może być tylko umowa, (nie zaś jednostronna czynność prawna) pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a osobą fizyczną nabywającą służebność (por. Gniewek w: System prawa prywatnego (2005), § 51 nb. 125 – 126).
Ponieważ chodzi tu znów o zwykły tryb umowny, dla ustalenia ustanowienia służebności osobistej konieczne jest sprawdzenie: 1) ważności oświadczeń woli (zawarcie umowy), 2) treści umowy oraz 3) skuteczności samej umowy.
Ważność oświadczeń woli ustala się wg przepisów części ogólnej KC.
Treść umowy ustanawiającej służebność osobistą jest taka sama jak w przypadku służebności gruntowych (art. 296 KC), z tym że uprawnionym jest w tym wypadku wyłącznie indywidualnie (z imienia i nazwiska) oznaczona osoba fizyczna. Poza tym wskazaniem uprawnionego w umowie muszą znaleźć informacje na temat zakresu wykonywanej służebności. Szczególnym rodzajem, wyraźnie przewidzianym w KC, jest tzw. służebność mieszkania (art. 301 – 302 KC).
Skuteczność umowy zależy znów od dochowania przepisów o przeniesieniu własności nieruchomości (art. 245 § 1 w zw. z art. 155 i nast. KC). Z przepisu art. 245 § 2 zd. 2 KC wynika, że forma aktu notarialnego wymagana jest tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości obciążonej, który tą służebność ustanawia.
Możliwe jest także konstytutywne orzeczenie sądu prowadzące do powstania służebności. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC, choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
__**B. Utrata służebności osobistej**__
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 KC),
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 KC. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z art. 336 KC, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności z art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Była o nich mowa w skrypcie dot. służebności gruntowej, w części dotyczącej roszczenia z art. 145 KC. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z art. 285 § 2 KC (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Jest to roszczenie charakterystyczne dla służebności osobistych. Aktualizuje się ono wówczas, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Jest to roszczenie właściciela nieruchomości obciążonej przeciwko osobie fizycznej, na rzecz której ustanowiono służebność osobistą. Nie może więc domagać się zmiany służebności na rentę osoba fizyczna, której dana służebność przysługuje (tak SA w Katowicach w wyroku z 9.1.1992 r., I ACr 484/91, opubl. w OSA1992 r. nr 6, poz. 52).
Dalszą przesłanką roszczenia jest są rażące uchybienia osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Ponieważ służebności osobiste mają charakter alimentacyjny, a przez to majątkowy (choć również czysto osobisty), przesłankę tą należy oceniać według zasad prawidłowego gospodarowania (Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4). Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie.
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłam do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
Także i w tym wypadku chodzi o odpowiednie zastosowanie przepisów o służebności gruntowej, wobec czego w tym miejscu należy sięgnąć do odpowiedniego <a href=”sluzebnosci_grunt.html#zniesienie”>skryptu o służebnościach gruntowych</a>.
Dodane:
>>**Przydatne przepisy:**
- [[http://www.polskieustawy.com/act_index.php?logic=&dzur=1964&dzup=93&SearchExp=&SearchExp2= Kodeks cywilny]].>>
- [[http://www.polskieustawy.com/act_index.php?logic=&dzur=1964&dzup=93&SearchExp=&SearchExp2= Kodeks cywilny]].>>
Dodane:
====Służebności osobiste, art. 296 - 305 KC====
KC wyróżnia dwie formy służebności: gruntowe i osobiste, które wymagają osobnego omówienia. Służebności gruntowe są przedmiotem osobnego [[SluzebnosciGruntowe skryptu]].
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej tylko podmiotem, który jest uprawniony do korzystania z niej. O ile w przypadku służebności gruntowej był to każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak tutaj uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
__**A. Nabycie służebności osobistej**__
Służebności osobiste nabyć można tylko w trybie pierwotnym albowiem służebności osobiste są niezbywalne, niedziedziczne (art. 299 i 300 KC) a ponadto nie jest także możliwe ich zasiedzenie (art. 304 KC).
Sposoby powstania służebności osobistej są więc ograniczone i zaliczamy do nich umowę oraz orzeczenie sądowe.
//**I. Umowne ustanowienie służebności osobistej**//
Podstawowym sposobem nabycia służebności osobistej jest czynność prawna, którą może być tylko umowa, (nie zaś jednostronna czynność prawna) pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a osobą fizyczną nabywającą służebność (por. Gniewek w: System prawa prywatnego (2005), § 51 nb. 125 – 126).
Ponieważ chodzi tu znów o zwykły tryb umowny, dla ustalenia ustanowienia służebności osobistej konieczne jest sprawdzenie: 1) ważności oświadczeń woli (zawarcie umowy), 2) treści umowy oraz 3) skuteczności samej umowy.
Ważność oświadczeń woli ustala się wg przepisów części ogólnej KC.
Treść umowy ustanawiającej służebność osobistą jest taka sama jak w przypadku służebności gruntowych (art. 296 KC), z tym że uprawnionym jest w tym wypadku wyłącznie indywidualnie (z imienia i nazwiska) oznaczona osoba fizyczna. Poza tym wskazaniem uprawnionego w umowie muszą znaleźć informacje na temat zakresu wykonywanej służebności. Szczególnym rodzajem, wyraźnie przewidzianym w KC, jest tzw. służebność mieszkania (art. 301 – 302 KC).
Skuteczność umowy zależy znów od dochowania przepisów o przeniesieniu własności nieruchomości (art. 245 § 1 w zw. z art. 155 i nast. KC). Z przepisu art. 245 § 2 zd. 2 KC wynika, że forma aktu notarialnego wymagana jest tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości obciążonej, który tą służebność ustanawia.
//**II. Ustanowienie służebności osobistej przez orzeczenie sądu**//
Możliwe jest także konstytutywne orzeczenie sądu prowadzące do powstania służebności. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC, choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
__**B. Utrata służebności osobistej**__
Służebność osobista wygasa niewątpliwie w okolicznościach, które powodują wygaśnięcie każdego ograniczonego prawa rzeczowego (zrzeczenie się, konfuzja, upływ terminu i ziszczenie się warunku rozwiązującego).
Na skutek odesłania art. 297 do przepisów o służebnościach gruntowych, służebności osobiste wygasają w wyniku niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z art. 293 KC), na skutek zniesienia służebności przez sąd na podstawie art. 294 i 295 KC oraz zwolnienia ze służebności wg art. 290 § 1 in fine KC.
Szczególnymi sposobami wygaśnięcia, charakterystycznymi tylko dla służebności osobistej, są: śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).
__**C. Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi**__
Roszczenia wynikające ze stosunku służebności osobistej mogą być następujące:
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 KC),
- roszczenie o zamianę służebności na rentę (art. 303 KC),
- roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności (art. 297 w zw. z art. 291 KC),
- roszczenie o zniesienie służebności na podstawie art. 294 albo 295 KC.
//**I. Roszczenia o ustanowienie służebności osobistej**//
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 KC. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z art. 336 KC, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności z art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Była o nich mowa w skrypcie dot. służebności gruntowej, w części dotyczącej roszczenia z art. 145 KC. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z art. 285 § 2 KC (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Z orzecznictwa SN wynika ponadto, iż przepis art. 146 KC jest aktualny, tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc w wypadku, gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie art. 145 KC (tak SN w postanowieniu z 28.5.1971 r., III CRN 109/71, LEX nr 6937). Mamy więc do czynienia z subsydiarnością roszczenia.
//**II. Roszczenie o zamianę służebności na rentę, art. 303 KC**//
Jest to roszczenie charakterystyczne dla służebności osobistych. Aktualizuje się ono wówczas, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Jest to roszczenie właściciela nieruchomości obciążonej przeciwko osobie fizycznej, na rzecz której ustanowiono służebność osobistą. Nie może więc domagać się zmiany służebności na rentę osoba fizyczna, której dana służebność przysługuje (tak SA w Katowicach w wyroku z 9.1.1992 r., I ACr 484/91, opubl. w OSA1992 r. nr 6, poz. 52).
Dalszą przesłanką roszczenia jest są rażące uchybienia osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Ponieważ służebności osobiste mają charakter alimentacyjny, a przez to majątkowy (choć również czysto osobisty), przesłankę tą należy oceniać według zasad prawidłowego gospodarowania (Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4). Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie.
Ponadto uchybienia te winny być rażące i występować wielokrotnie (Rudnicki, Kodeks cywilny. Księga druga. Komentarz (2001), str. 435).
//**III. Roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności, art. 297 w zw. z art. 291 KC**//
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłam do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
//**IV. Roszczenie o zniesienie służebności, art. 294 lub 295 KC**//
Także i w tym wypadku chodzi o odpowiednie zastosowanie przepisów o służebności gruntowej, wobec czego w tym miejscu należy sięgnąć do odpowiedniego <a href=”sluzebnosci_grunt.html#zniesienie”>skryptu o służebnościach gruntowych</a>.
KC wyróżnia dwie formy służebności: gruntowe i osobiste, które wymagają osobnego omówienia. Służebności gruntowe są przedmiotem osobnego [[SluzebnosciGruntowe skryptu]].
Służebność osobista różni się od służebności gruntowej tylko podmiotem, który jest uprawniony do korzystania z niej. O ile w przypadku służebności gruntowej był to każdorazowy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, tak tutaj uprawnionym jest wyłącznie oznaczona osoba fizyczna.
__**A. Nabycie służebności osobistej**__
Służebności osobiste nabyć można tylko w trybie pierwotnym albowiem służebności osobiste są niezbywalne, niedziedziczne (art. 299 i 300 KC) a ponadto nie jest także możliwe ich zasiedzenie (art. 304 KC).
Sposoby powstania służebności osobistej są więc ograniczone i zaliczamy do nich umowę oraz orzeczenie sądowe.
//**I. Umowne ustanowienie służebności osobistej**//
Podstawowym sposobem nabycia służebności osobistej jest czynność prawna, którą może być tylko umowa, (nie zaś jednostronna czynność prawna) pomiędzy właścicielem nieruchomości obciążonej a osobą fizyczną nabywającą służebność (por. Gniewek w: System prawa prywatnego (2005), § 51 nb. 125 – 126).
Ponieważ chodzi tu znów o zwykły tryb umowny, dla ustalenia ustanowienia służebności osobistej konieczne jest sprawdzenie: 1) ważności oświadczeń woli (zawarcie umowy), 2) treści umowy oraz 3) skuteczności samej umowy.
Ważność oświadczeń woli ustala się wg przepisów części ogólnej KC.
Treść umowy ustanawiającej służebność osobistą jest taka sama jak w przypadku służebności gruntowych (art. 296 KC), z tym że uprawnionym jest w tym wypadku wyłącznie indywidualnie (z imienia i nazwiska) oznaczona osoba fizyczna. Poza tym wskazaniem uprawnionego w umowie muszą znaleźć informacje na temat zakresu wykonywanej służebności. Szczególnym rodzajem, wyraźnie przewidzianym w KC, jest tzw. służebność mieszkania (art. 301 – 302 KC).
Skuteczność umowy zależy znów od dochowania przepisów o przeniesieniu własności nieruchomości (art. 245 § 1 w zw. z art. 155 i nast. KC). Z przepisu art. 245 § 2 zd. 2 KC wynika, że forma aktu notarialnego wymagana jest tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości obciążonej, który tą służebność ustanawia.
//**II. Ustanowienie służebności osobistej przez orzeczenie sądu**//
Możliwe jest także konstytutywne orzeczenie sądu prowadzące do powstania służebności. Zazwyczaj w tych wypadkach podstawą rozstrzygnięcia sądu będzie art. 146 KC, choć wydaje się możliwe również ustanowienie służebności osobistej w sprawie o zniesienie współwłasności, dział spadku, podziale majątku wspólnego małżonków (por. Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 296 nb. 4).
__**B. Utrata służebności osobistej**__
Służebność osobista wygasa niewątpliwie w okolicznościach, które powodują wygaśnięcie każdego ograniczonego prawa rzeczowego (zrzeczenie się, konfuzja, upływ terminu i ziszczenie się warunku rozwiązującego).
Na skutek odesłania art. 297 do przepisów o służebnościach gruntowych, służebności osobiste wygasają w wyniku niewykonywania prawa przez 10 lat (art. 297 w zw. z art. 293 KC), na skutek zniesienia służebności przez sąd na podstawie art. 294 i 295 KC oraz zwolnienia ze służebności wg art. 290 § 1 in fine KC.
Szczególnymi sposobami wygaśnięcia, charakterystycznymi tylko dla służebności osobistej, są: śmierć uprawnionej osoby fizycznej (art. 299 KC) oraz zamiana służebności na rentę (art. 303 KC).
__**C. Roszczenia związane ze służebnościami osobistymi**__
Roszczenia wynikające ze stosunku służebności osobistej mogą być następujące:
- roszczenie o ustanowienie służebności osobistej (art. 146 KC),
- roszczenie o zamianę służebności na rentę (art. 303 KC),
- roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności (art. 297 w zw. z art. 291 KC),
- roszczenie o zniesienie służebności na podstawie art. 294 albo 295 KC.
//**I. Roszczenia o ustanowienie służebności osobistej**//
Podstawą prawną żądania tej treści jest art. 146 KC. Wynika z niego, iż ustanowienia służebności drogi koniecznej jako służebności osobistej może domagać się samoistny posiadacz nieruchomości władnącej. Jest nim, zgodnie z art. 336 KC, ta osoba, która włada nieruchomością jak właściciel.
Poza tym muszą wystąpić okoliczności z art. 145 uzasadniające powstanie służebności drogi koniecznej, tzn. brak odpowiedniego dostępu nieruchomości władnącej do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Była o nich mowa w skrypcie dot. służebności gruntowej, w części dotyczącej roszczenia z art. 145 KC. Nie ma tu natomiast miejsca dla przesłanki wynikającej z art. 285 § 2 KC (trwałe i obiektywne zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej), gdyż jest to warunek charakterystyczny tylko dla służebności gruntowej.
Z orzecznictwa SN wynika ponadto, iż przepis art. 146 KC jest aktualny, tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc w wypadku, gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie art. 145 KC (tak SN w postanowieniu z 28.5.1971 r., III CRN 109/71, LEX nr 6937). Mamy więc do czynienia z subsydiarnością roszczenia.
//**II. Roszczenie o zamianę służebności na rentę, art. 303 KC**//
Jest to roszczenie charakterystyczne dla służebności osobistych. Aktualizuje się ono wówczas, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Jest to roszczenie właściciela nieruchomości obciążonej przeciwko osobie fizycznej, na rzecz której ustanowiono służebność osobistą. Nie może więc domagać się zmiany służebności na rentę osoba fizyczna, której dana służebność przysługuje (tak SA w Katowicach w wyroku z 9.1.1992 r., I ACr 484/91, opubl. w OSA1992 r. nr 6, poz. 52).
Dalszą przesłanką roszczenia jest są rażące uchybienia osoby fizycznej przy wykonywaniu służebności. Ponieważ służebności osobiste mają charakter alimentacyjny, a przez to majątkowy (choć również czysto osobisty), przesłankę tą należy oceniać według zasad prawidłowego gospodarowania (Szachułowicz w: Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz (2004), art. 303 nb. 3 – 4). Chodzi więc o takie wykroczenia przeciw treści służebności, które powodują, iż zachowanie uprawnionego nie ma nic wspólnego z uprawnieniami wynikającymi ze służebności albo wręcz jej nadużycie.
Ponadto uchybienia te winny być rażące i występować wielokrotnie (Rudnicki, Kodeks cywilny. Księga druga. Komentarz (2001), str. 435).
//**III. Roszczenie o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności, art. 297 w zw. z art. 291 KC**//
Treść i przesłanki tego roszczenia są identyczne, jak w przypadku roszczenia o zmianę treści lub zakresu wykonywania służebności gruntowej, stąd też odsyłam do [[SluzebnosciGruntowe skryptu o służebnościach gruntowych]].
//**IV. Roszczenie o zniesienie służebności, art. 294 lub 295 KC**//
Także i w tym wypadku chodzi o odpowiednie zastosowanie przepisów o służebności gruntowej, wobec czego w tym miejscu należy sięgnąć do odpowiedniego <a href=”sluzebnosci_grunt.html#zniesienie”>skryptu o służebnościach gruntowych</a>.
