Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Prawo administracyjne

A. Pojęcie prawa administracyjnego
Rozważania na temat prawa administracyjnego należy rozpocząć od ustalenia, czym właściwie jest prawo administracyjne. Dokonując podziału określenia "prawo administracyjne" możemy - poprzez odrębne zdefiniowanie poszczególnych jego członów, a następnie syntezę ich definicji - dokonać próby zdefiniowania tego pojęcia.

1. Prawo ...
"Prawo" - jest to uporządkowany zbiór norm prawnych, w tym wypadku rozumiany jako podsystem.

2. ... administracyjne
"Administracyjne" - od pojęcia "administracja". Pojęcie administracji może być natomiast rozumiane w dwojaki sposób: jako organizacja oraz jako działalność.

a. administracja jako organizacja
W tym wydaniu administracja to organizacja złożona z różnorodnych jednostek organizacyjnych, skupionych wokół organów, tj. takich jednostek organizacyjnych, które wyposażone zostały w określone w ustawach kompetencje i tworzące zamknięty układ organizacyjny, którego zadaniem jest realizacja zadań o charakterze państwowym lub publicznym [Wierzbowski i inni "Prawo adm..." str. 9;].

b. administracja jako działanie
Tutaj używa się z kolei definicji mówiącej o tym, że jest to planowa działalność państwa, która pozostaje po wyeliminowaniu z niej działalności z niej działalności prawodawczej i sądowniczej [S. Kasznica (wg. cytatu z: Ura "Prawo adm..." str. 22 i z: Cieślak i inni "Prawo adm..." str. 11)].

c. syntetyzujące pojęcie administracji
Według określenia łączącego oba punkty widzenia administracji stwierdza się, że jest ona organizacją ludzi wyodrębnioną w celu realizacji zadań wymagających wspólnego działania [Ura "Prawo adm..." str. 21].

3. Zdefiniowanie pojęcia "prawo administracyjne"
Składając teraz wywiedzione powyżej definicje "prawa" i "administracji" możemy pokusić się o stworzenie definicji całego złożenia "prawo administracyjne". Jest to więc "uporządkowany zbiór norm prawnych, których racją obowiązywania jest bezpośrednia realizacja przez podmioty administrujące wartości wyróżnionych ze względu na dobro wspólne" [Cieślak "Prawo adm..." str. 56]. Mówiąc prościej: jest to ta gałąź prawa, która reguluje działalność organów administracji [Ura "Prawo adm..." str. 26]. Działalnością organów administracji jest natomiast część działalności państwa, która zostaje po odjęciu działalności prawodawczej i sądowniczej.

B. Pojęcie "materialnego prawa administracyjnego"
Po ustaleniu ogólnego pojęcia prawa administracyjnego należy zastanowić się nad jego wewnętrzną strukturą.

Najczęściej spotykanym sposobem wewnętrznego usystematyzowania dziedzin prawa jest podział na prawo materialne i prawo procesowe. Wówczas podstawą wyodrębnienia jest treść przepisów prawnych. Prawo materialne zajmuje się określeniem praw i powinności uczestników obrotu prawnego. Z kolei prawo procesowe zajmuje się możliwościami realizacji tychże praw i obowiązków.
Taki podział stał się także miarodajny w nauce prawa administracyjnego. Przyjęło się uważać, że prawo administracyjne materialne to ten fragment prawa administracyjnego, który zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji publicznej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji [Wierzbowski i inni "Prawo adm..." str. 16; Ura "Prawo adm... " str. 30].
Obok prawa materialnego wyróżnia się w doktrynie prawa administracyjnego prawo procesowe, które reguluje z kolei tok czynności podejmowanych przez określone w prawie ustrojowym organy w celu realizacji norm prawa materialnego [Ura "Prawo adm..." str.29 i 31]. Rzadko wspominanym, zwłaszcza w przypadku prawa cywilnego i karnego, jest prawo ustrojowe. W przypadku prawa administracyjnego, prawo ustrojowe, jako jego podsystem reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego.
Dla nas będzie w tym semestrze w ramach konwersatoriów istotne przede wszystkim prawo materialne. Jednakże zanim przejdziemy do zagadnień związanych ściśle z prawem materialnym, musimy się zastanowić nad strukturą administracji. Prawo ustrojowe było w sporym zakresie omówione w ramach zajęć z prawa konstytucyjnego i będzie też przedmiotem wykładu. W ramach konwersatoriów zajmiemy się więc tylko podstawami prawa ustrojowego administracyjnego.
Natomiast prawo procesowe jest przedmiotem skryptu z zakresu postępowania.

C. Prawo administracyjne a inne dziedziny prawa
Zanim przejdziemy do omawiania poszczególnych instytucji prawa materialnego administracyjnego (a dokładniej z części ogólnej prawa materialnego administracyjnego), należy się jeszcze zastanowić nad możliwościami oddzielenia prawa administracyjnego jako podsystemu norm, od pozostałych gałęzi prawa.

1. Prawo administracyjne a prawo konstytucyjne
Prawo konstytucyjne jest - podobnie jak prawo administracyjne - częścią prawa publicznego. Reguluje ono wszystkie podstawowe instytucje ustrojowe państwa. W odróżnieniu od niego prawo administracyjne koncentruje się na organach zajmujących się wykonywaniem administracji państwowej.

2. Prawo administracyjne a prawo cywilne
Prawo cywilne zawiera normy kształtujące stosunki prawne na zasadzie równorzędności [Radwański "Prawo cywilne. Część ogólna" nb. 3]. Prawo administracyjne zajmuje się natomiast stosunkami, w których stroną dominującą jest organ administracji publicznej[zob. teorie z prawa niemieckiego przedstawione w: Ochendowski "Prawo adm..." str. 34-35].
W RFN rozwinęły się trzy teorie, na podstawie których możliwe jest zakwalifikowanie przepisów jako publicznoprawnych i tym samym odróżnienie ich od przepisów cywilnoprawnych:
- teoria interesu (Interessentheorie)
Według tej teorii prawo publiczne tworzą normy, które mają na uwadze interes publiczny.

- teoria subordynacji (Subordinationstheorie)
Teoria ta, zwana także teorią podporządkowania, jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter stosunku prawnego, tzn. z prawem publicznym mamy do czynienia wówczas, gdy stosunek nacechowany jest nadrzędnością państwa i podporządkowaniem podmiotu spoza administracji.

- zmodyfikowana teoria podmiotowa (modifizierte Subjektstheorie)
Do gałęzi prawa publicznego należą te normy, które uprawniają lub zobowiązują podmioty dysponujące władztwem państwowym, a do prawa cywilnego te, które mogą uprawniać lub zobowiązywać każdego [Ochendowski "Prawo adm..." str. 35].

3. Prawo administracyjne a prawo karne
Prawo karne to część prawa, która określa czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej [Gardocki "Prawo karne" nb. 1]. Od prawa administracyjnego odróżnia się więc poprzez swój represyjny charakter.

---

CategoryPrawoAdministracyjne CategoryLeksykonP