Osoba prawna prawa publicznego
zarys problemu - wersja robocza
A. UWAGI OGOLNE
Jak zauważa Fundowicz (FundowiczPrzegladSejmowy1999, s. 64) istota osobowości prawnej jest jedna i polega na tym, że osoba prawna może być samodzielnym podmiotem praw i obowiązków. W Niemczech rozróżnienie ma o tyle sens, że "juristische Personen des öffentlichen Rechts" mają własną "Satzungsautonomie". Mogą zatem uchwalać - w przyznanym zakresie - przepisy obowiązujące wszystkie podmioty, które zostały poddane ich władztwu.
Również w prawie polskim mamy podmioty, posiadające osobowość prawną, nadaną im przez akt władczy (np. ustawę), które - np. w imieniu państwa - mają prawo do uchwalania regulacji obowiązujących wszystkich ich członków (jednostki samorządu terytorialnego, samorząd zawodowy, zakłady prawa publicznego itp.). Przysługuje im zatem odpowiednie władztwo publiczne.
Rozróżnienie może mieć (i powinno) znaczenie na gruncie przepisów podatkowych
B. KRYTERIA DECYDUJąCE O STATUSIE OSOBY PRAWNEJ PRAWA PUBLICZNEGO - DOKTRYNA
W doktrynie można spotkać następujące poglądy:
1. Kryteria wg Frąckowiaka
Frąckowiak podaje jako kryteria, które decydują o kwalifikacji do grupy publicznych lub prywatnych osób prawnych, następujące okoliczności
Ad 2) Jeżeli dla powstania i ustania których konieczne jest wydanie aktu normatywnego, osoba prawna będzie miała - co do zasady - charakter osoby prawnej prawa publicznego (Frąckowiak w: SystemPrawaPrywatnegoTom1, 2012, s. 1170, Nb 109).
Te kryteria przytacza także Sobolewski (w: OsajdaKomentarzKC, 2013, art. 33 nb. 5).
2. Kryteria wg Fundowicza
Według Fundowicza osobami prawnymi prawa publicznego są te osoby prawne, które:
Ad 1) Przejęcie zadań publicznych oznacza przypisanie ich do osoby prawnej w ramach porządku prawnego (w akcie normatywnym albo na skutek zwyczaju) (FundowiczPrzegladSejmowy1999, s. 79). Zadania publiczne to z kolei zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach (BocPrawoAdministracyjne, s. 14).
Ad 2) Kaskadowe wskazanie okoliczności, na mocy których winien zostać ustalony charakter prawny osoby prawnej.
3. Kryteria według Pazdana
Pazdan (w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 33 nb. 9-10) zamiast publicznych osób prawnych wymienia państwowe i komunalne osoby prawne.
Pierwsza grupa obejmuje: Skarb Państwa, przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, państwowe szkoły wyższe, fundacje (jeżeli jedynym fundatorem jest Skarb Państwa), państwowe osoby prawne powołane na podstawie oddzielnych ustaw, jednoosobowe spółki handlowe Skarbu Państwa i inne.
Komunalne osoby prawne to gminy, związki międzygminne, powiaty, województwa i inne.
4. Kryteria według Swiderskiego
Swiderski wyróżnia trzy grupy osób prawnych:
Do pierwszej grupy należą: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną, których mienie jest w całości mieniem państwowym (art. 1a UWykonUprawSkPańst
Frąckowiak podaje jako kryteria, które decydują o kwalifikacji do grupy publicznych lub prywatnych osób prawnych, następujące okoliczności
- pochodzenia majątku (publiczny czy prywatny)
- sposób powstania (Frąckowiak w: SystemPrawaPrywatnegoTom1, 2012, s. 1170, Nb 109).
Ad 2) Jeżeli dla powstania i ustania których konieczne jest wydanie aktu normatywnego, osoba prawna będzie miała - co do zasady - charakter osoby prawnej prawa publicznego (Frąckowiak w: SystemPrawaPrywatnegoTom1, 2012, s. 1170, Nb 109).
Te kryteria przytacza także Sobolewski (w: OsajdaKomentarzKC, 2013, art. 33 nb. 5).
2. Kryteria wg Fundowicza
Według Fundowicza osobami prawnymi prawa publicznego są te osoby prawne, które:
- wykonują zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność oraz
- które norma prawna (przede wszystkim ustawa) wprost określa jako takie osoby, bądź które są w obrocie taktowane jako osoby prawa publicznego albo wobec których zachodzi "bezsporne i nie budzące wątpliwości domniemanie", że są osobami prawa publicznego (FundowiczPrzegladSejmowy1999, s. 85).
Ad 1) Przejęcie zadań publicznych oznacza przypisanie ich do osoby prawnej w ramach porządku prawnego (w akcie normatywnym albo na skutek zwyczaju) (FundowiczPrzegladSejmowy1999, s. 79). Zadania publiczne to z kolei zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach (BocPrawoAdministracyjne, s. 14).
Ad 2) Kaskadowe wskazanie okoliczności, na mocy których winien zostać ustalony charakter prawny osoby prawnej.
3. Kryteria według Pazdana
Pazdan (w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 33 nb. 9-10) zamiast publicznych osób prawnych wymienia państwowe i komunalne osoby prawne.
Pierwsza grupa obejmuje: Skarb Państwa, przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, państwowe szkoły wyższe, fundacje (jeżeli jedynym fundatorem jest Skarb Państwa), państwowe osoby prawne powołane na podstawie oddzielnych ustaw, jednoosobowe spółki handlowe Skarbu Państwa i inne.
Komunalne osoby prawne to gminy, związki międzygminne, powiaty, województwa i inne.
4. Kryteria według Swiderskiego
Swiderski wyróżnia trzy grupy osób prawnych:
- państwowe osoby prawne,
- samorządowe osoby prawne i
- prywatne osoby prawne (Swiderski w: PyziakSzafnickaKCKomentarz, 2009, art. 33 uw. 20 i nast.).
Do pierwszej grupy należą: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną, których mienie jest w całości mieniem państwowym (art. 1a UWykonUprawSkPańst
art. 1a UWykonUprawSkPańst
Ilekroć w ustawie jest mowa o państwowej osobie prawnej - należy przez to rozumieć inną niż Skarb Państwa jednostkę organizacyjną, posiadającą osobowość prawną, której mienie jest w całości mieniem państwowym.
). Samorządowe osoby prawne to jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną, którym ustawy przyznają wprost taki status albo które mogą być tworzone wyłącznie przez te jednostki. Ostatnią grupę tworzą więc jednostki organizacyjne, mające osobowość prawną i posiadające mienie, które nie jest w całości mieniem państwowym lub samorządowym.Ilekroć w ustawie jest mowa o państwowej osobie prawnej - należy przez to rozumieć inną niż Skarb Państwa jednostkę organizacyjną, posiadającą osobowość prawną, której mienie jest w całości mieniem państwowym.
5. Dalsza literatura
Zob A. Doliwa Osobowość prawna jednostek samorządu terytorialnego, 2012, str. 9 przypis 27.
A. Błaś, Funkcje osobowości prawnej gminy i związku komunalnego, [w:] A. Błaś (red.), Związki komunalne w Polsce i w państwach Europy Zachodniej, Przegląd Prawa i Administracji, t. XXXV, Wrocław 1996;
A. Błaś, Prawna podmiotowość powiatu, [w:] J. Boć (red.), Powiat. Z teorii. Kompetencje. Komentarz, Wrocław 2001;
M. Chomka, Osobowość prawna a osobowość publicznoprawna, AUWr PPiA 2004, Nr 62;
J. Filipek, O podmiotowości administracyjnoprawnej, PiP 1961, Nr 2;
J. Filipek, Podmiotowość w prawie administracyjnym, [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania, Toruń 2005;
J. Frąckowiak, Osobowość prawna gminy, [w:] H. Rot (red.), Ustrój i funkcje samorządu terytorialnego. Studia i szkice, AUWr, Prawo 2003, Nr 219;
S. Fundowicz, Pojęcie osoby prawnej prawa publicznego, Przegląd Sejmowy 1999, Nr 2;
S. Fundowicz, Osoby prawne prawa publicznego w prawie polskim, ST 2000, Nr 3;
M. Grążawski, Podmiotowość i osobowość prawna w prawie administracyjnym, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Prof. zw. dra hab. Józefa Filipka, Kraków 2001;
J. Jagoda, Samorządowe osoby prawne, ST 2011, Nr 1–2;
B. Jeżyńska, Podmiotowość prawna jednostek samorządu terytorialnego w świetle postanowień poprzedniej ustawy zasadniczej oraz Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., Rej. 1997, Nr 5;
W. Miemiec, M. Miemiec, Podmiotowość publicznoprawna gminy, ST 1991, Nr 11–12;
A. Oleszko, Gmina jako osoba prawna (zagadnienia konstrukcyjne), ST 1992, Nr 6;
P. Radziewicz, Kilka uwag w sprawie prawnej przydatności pojęcia „osoba prawa publicznego”, ST 2000, Nr 6;
L. Rajca, Spór o konstrukcję osobowości publicznoprawnej samorządu terytorialnego, Przegląd Sądowy 2001, Nr 7–8;
L. Rajca, Konstrukcja osobowości prawnej samorządu terytorialnego, ST 2004, Nr 3.
Zob A. Doliwa Osobowość prawna jednostek samorządu terytorialnego, 2012, str. 9 przypis 27.
A. Błaś, Funkcje osobowości prawnej gminy i związku komunalnego, [w:] A. Błaś (red.), Związki komunalne w Polsce i w państwach Europy Zachodniej, Przegląd Prawa i Administracji, t. XXXV, Wrocław 1996;
A. Błaś, Prawna podmiotowość powiatu, [w:] J. Boć (red.), Powiat. Z teorii. Kompetencje. Komentarz, Wrocław 2001;
M. Chomka, Osobowość prawna a osobowość publicznoprawna, AUWr PPiA 2004, Nr 62;
J. Filipek, O podmiotowości administracyjnoprawnej, PiP 1961, Nr 2;
J. Filipek, Podmiotowość w prawie administracyjnym, [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania, Toruń 2005;
J. Frąckowiak, Osobowość prawna gminy, [w:] H. Rot (red.), Ustrój i funkcje samorządu terytorialnego. Studia i szkice, AUWr, Prawo 2003, Nr 219;
S. Fundowicz, Pojęcie osoby prawnej prawa publicznego, Przegląd Sejmowy 1999, Nr 2;
S. Fundowicz, Osoby prawne prawa publicznego w prawie polskim, ST 2000, Nr 3;
M. Grążawski, Podmiotowość i osobowość prawna w prawie administracyjnym, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Prof. zw. dra hab. Józefa Filipka, Kraków 2001;
J. Jagoda, Samorządowe osoby prawne, ST 2011, Nr 1–2;
B. Jeżyńska, Podmiotowość prawna jednostek samorządu terytorialnego w świetle postanowień poprzedniej ustawy zasadniczej oraz Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., Rej. 1997, Nr 5;
W. Miemiec, M. Miemiec, Podmiotowość publicznoprawna gminy, ST 1991, Nr 11–12;
A. Oleszko, Gmina jako osoba prawna (zagadnienia konstrukcyjne), ST 1992, Nr 6;
P. Radziewicz, Kilka uwag w sprawie prawnej przydatności pojęcia „osoba prawa publicznego”, ST 2000, Nr 6;
L. Rajca, Spór o konstrukcję osobowości publicznoprawnej samorządu terytorialnego, Przegląd Sądowy 2001, Nr 7–8;
L. Rajca, Konstrukcja osobowości prawnej samorządu terytorialnego, ST 2004, Nr 3.
C. KRYTERIA DECYDUJąCE O STATUSIE OSOBY PRAWNEJ PRAWA PUBLICZNEGO - ORZECZNICTWO
D. WŁASNE STANOWISKO
Jaki charakter ma osobowość prawna instytucji kultury wg art. 14 ust. 1 UOrgProwDziałKult
art. 14 UOrgProwDziałKult
1. Instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora.
2. Organizator nie odpowiada za zobowiązania instytucji kultury, z zastrzeżeniem art. 24 i 25.
3. Instytucja kultury z urzędu podlega wpisowi do rejestru.
4. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia rejestru instytucji kultury.
?1. Instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora.
2. Organizator nie odpowiada za zobowiązania instytucji kultury, z zastrzeżeniem art. 24 i 25.
3. Instytucja kultury z urzędu podlega wpisowi do rejestru.
4. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia rejestru instytucji kultury.
CategoryOsobaPrawna CategoryLeksykonO
Na tej stronie nie ma komentarzy
