Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Wynagrodzenie i wydatki mediatora

omówienie zagadnień związanych z wynagrodzeniem i wydatkami mediatora

A. Prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków
W Kodeksie postępowania cywilnego przyjęto jako zasadę, że mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia (art. 183⁵ zd. 1 KPC). Tylko w określonych przypadkach przybierze ona postać działalności charytatywnej.

B. Obowiązek stron do pokrycia wynagrodzenia i zwrotu wydatków
Według art. 183⁵ zd. 2 KPC wynagrodzenie i zwrot wydatków mediatora obciążają strony. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy mediacja toczy się na podstawie skierowania sądu.

1. Wydatki w rozumieniu art. 6 UKosztSądSprCyw

art. 6 UKosztSądSprCyw
Koszty mediacji nie stanowią wydatków.

[schowaj]

Jak wynika z art. 6 UKosztSądSprCyw koszty mediacji nie stanowią wydatków, co oznacza, że nie ma podstaw do ich tymczasowego wykładania przez Skarb Państwa ani do zwolnienia strony z ich ponoszenia przez sąd. Zaznaczyć przy tym trzeba, że zwolnienie strony od kosztów procesu (bez względu na to czy udzielone przez sąd czy z mocy ustawy) w sprawie, w której toczyło się postępowanie mediacyjne, nie rozciąga się na postępowanie mediacyjne. Wynika z tego, że wynagrodzenie mediatora i pokrycie poniesionych przez niego wydatków obciąża także stronę zwolnioną od kosztów sądowych. Kierując strony do mediacji, sąd nie pobiera zaliczki na pokrycie wydatków związanych z jej przeprowadzeniem, nie przyznaje wynagrodzenia mediatorowi, a mediator nie ma żadnych roszczeń do sądu o zwrot wydatków związanych z prowadzeniem mediacji.

2. Charakter zobowiązania
W związku z powyższym uznać należy, iż do pokrycia wynagrodzenia mediatora i zwrotu poniesionych przez niego wydatków są zobowiązane wyłącznie strony. W odniesieniu do arbitrażu ustawodawca wyraźnie wskazał w art. 1179 § 1 zd. 2 KPC, że zobowiązanie stron ma charakter solidarny. Analogicznego zapisu brak jednak wśród przepisów o mediacji. Wobec tego ustalić należy, czy także w przypadku mediacji mamy do czynienia z odpowiedzialnością in solidum. W piśmiennictwie można spotkać dwa zasadnicze stanowiska. Kryterium ich rozróżnienia stanowi charakter stosunku prawnego łączącego mediatora ze stronami.

a. Pierwsze stanowisko
Zgodnie z pierwszym poglądem, mediatora wiąże ze stronami jedna umowa, w której po jednej stronie występuję mediator, a po drugiej obie strony pozostające w sporze. W myśl art. 380 § 2 KC nawet jeśli dłużnicy zobowiązani są do świadczenia podzielnego, ale świadczenie wzajemne wierzyciela jest niepodzielne, dłużnicy odpowiadają solidarnie. Z sytuacją taką mamy do czynienia w postępowaniu mediacyjnym. Świadczenie należne mediatorowi ma bowiem charakter pieniężny i tym samym jest podzielne, natomiast świadczenie wzajemne mediatora (pomoc w rozwiązaniu sporu) ma charakter niepodzielny. W związku z tym przyjęcie pierwszego stanowiska prowadzi do solidarnej odpowiedzialności stron na podstawie art. 745 KC w zw. z art. 750 KC lub art. 380 § 2 KC, co nie wyklucza oczywiście późniejszych roszczeń regresowych między stronami.

b. Drugie stanowisko
Zwolennicy drugiego stanowiska twierdzą, że mediatora łączy osobny stosunek prawny z każdą ze stron pozostającą w sporze. W braku odmiennych postanowień każda ze stron odpowiada za pokrycie wynagrodzenia i wydatków mediatora w 50% (por. art. 379 § 1 KC). W umowie o mediację lub w odrębnym porozumieniu strony mogą co prawda określić w jakich częściach każda z nich pokryje wynagrodzenie mediatora i zwróci poniesione przez niego wydatki, jednakże umowa taka nie będzie wiązała mediatora.

Nie opowiadając się po żadnej ze stron, wskazać należy, że solidarny charakter zobowiązania stron może z pewnością wynikać z umowy stron z mediatorem albo z regulaminu mediacyjnego.

C. Wysokość wynagrodzenia i wydatków
Kwestia wynagrodzenia mediatora i poniesionych przez niego wydatków jest zależna od rodzaju mediacji.

1. Mediacja umowna
W przypadku mediacji umownej strony oraz mediator powinni jeszcze przed przystąpieniem do niej ustalić wysokość wynagrodzenia należnego mediatorowi, a także zakres wydatków poniesionych w związku z mediacją podlegających zwrotowi. Mogą to uczynić nie tylko indywidualnie, ale również przez zastosowanie taryfy opłat danego ośrodka mediacyjnego, czy też odesłanie do przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30.11.2005 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym. Wybór przez strony w umowie o mediację określonego ośrodka mediacyjnego zawiera w sobie ich zgodę na przyjętą w tym ośrodku taryfę opłat (bez konieczności podpisywania dodatkowej umowy), chyba że w umowie zastrzeżono inaczej. W umowie o mediację strony mogą także zawrzeć upoważnienie osoby trzeciej do ustalenia wysokości wynagrodzenia mediatora. Jeżeli wynagrodzenie mediatora nie zostanie określone w żaden z wymienionych sposobów, do jego ustalenia może dojść w drodze postępowania sądowego przy odpowiednim zastosowaniu art. 750 KC w zw. z 735 § 2 KC.

2. Mediacja ze skierowania sądu
Inaczej zagadnienie to kształtuje się w razie skierowania stron do mediacji przez sąd. Wówczas wysokość wynagrodzenia mediatora ustalana jest na podstawie w/w Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30.11.2005 r..

a. Stawki wynagrodzenia
Rozporządzenie to przewiduje, że w sprawach o prawa majątkowe wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 1.000 zł za całość postępowania. Natomiast w sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić oraz w sprawach o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora za pierwsze posiedzenie mediacyjne przeprowadzone w wyznaczonym przez sąd czasie mediacji wynosi 60 zł, a za każde następne posiedzenie – 25 zł. Ponadto jeżeli sąd upoważnił mediatora do zapoznania się z aktami postępowania, wynagrodzenie mediatora podwyższa się o 10%.

b. Zamierzenie autorów rozporządzenia
Autorzy przyjętego rozwiązania wyrazili przekonanie, iż kształtując wynagrodzenie mediatora w tej kategorii spraw, należy dążyć do „(…) zachowania umiarkowanego i znacznie, w stosunku do dotychczas obowiązujących opłat, obniżonego obciążania stron kosztami procesu (…)”. W uzasadnieniu projektu Rozporządzenia wskazano również, że określone w nim stawki „pozwolą mediatorowi na osiągnięcie wynagrodzenia godziwego i odpowiadającego roli mediatora”.

c. Zastrzeżenia co do przyjętego rozwiązania
Wprowadzenie kwotowego pułapu wynagrodzenia mediatora na poziomie 1.000 zł budzi wiele zastrzeżeń wśród środowisk związanych z praktyką mediacyjną. Oceniając to rozwiązanie zgodzić należy się z poglądem S. Pieckowskiego, iż wynagrodzenie takie będzie adekwatne, tzn. godziwe z punktu widzenia mediatora, tylko w odniesieniu do pewnej grupy spraw – spraw drobnych, nieskomplikowanych i niewymagających większego nakładu pracy mediatora. Natomiast w stosunku do dużych, złożonych spraw gospodarczych z elementem międzynarodowym, np. sporu inwestycyjnego, gdzie samo zapoznanie się z dokumentacją musi zająć mediatorowi wiele godzin, a postępowanie mediacyjne może wymagać przeprowadzenia kilkunastu lub kilkudziesięciu sesji mediacyjnych, poziom maksymalnego wynagrodzenia mediatora na poziomie 1.000 zł jest po prostu rażąco niewspółmierny.
Kolejnym mankamentem Rozporządzenia MS jest brak możliwości zmiany (podwyższenia) wynagrodzenia mediatora w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Konsekwencją braku takiego elastycznego rozwiązania i utrzymania obecnie obowiązujących stawek może być zniechęcenie wykwalifikowanych mediatorów do wpisywania się na listy stałych mediatorów i do podejmowania działalności mediacyjnej ze skierowania sądu. Trudno bowiem wyobrazić sobie, że na przykład w dużych sprawach gospodarczych, w których rozwikłanie sporu wymaga wiedzy w zakresie różnych dziedzin, wielogodzinowych przygotowań i posiedzeń mediacyjnych, wysoko wykwalifikowani mediatorzy zechcą się ich podejmować. To z kolei może negatywnie wpłynąć na jakość świadczonych usług i spowodować wzrost niezadowolenia stron skierowanych do mediacji.

D. Wydatki podlegające zwrotowi
Zwrotowi podlegają również udokumentowane i niezbędne wydatki mediatora poniesione w związku z przeprowadzeniem mediacji na pokrycie kosztów enumeratywnie wymienionych w § 3 Rozporządzenia MS: przejazdów, zawiadomień stron, zużytych materiałów biurowych oraz wynajmu pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego. Wbrew literalnej wykładni przepisów Rozporządzenia, za zasadny uznać należy zwrot ryczałtowy, o ile będzie on określony w rozsądnych granicach. Trudno bowiem wymagać od mediatora, aby ten musiał udokumentować „(…) zużycie każdej kartki papieru, amortyzacje poduszki do stempli, zużycie tuszu w długopisie i tonera w drukarce, nie wspominając już o amortyzacji komputera czy koniecznych rozmowach telefonicznych i faksach”.

E. Projekt nowelizacji rozporządzenia
Wychodząc naprzeciw problemom pojawiającym się w związku z wynagrodzeniem mediatora zaproponowanym w Rozporządzeniu MS, Społeczna Rada ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości już 27.3.2006 r. przedstawiła Ministrowi Sprawiedliwości projekt nowelizacji Rozporządzenia MS. W projekcie zaproponowano, aby w sprawach o prawa majątkowe wynagrodzenie mediatora wynosiło 1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 100 złotych i nie więcej niż 5 000 złotych. W każdym wypadku, a w szczególności w sprawach nietypowych, skomplikowanych, dotyczących sporów inwestycyjnych lub z elementem transgranicznym lub w sprawach o wielkiej wartości przedmiotu sporu (powyżej 1 miliona złotych), strony będą mogły uzgodnić z mediatorem indywidualne warunki jego wynagrodzenia. Natomiast w sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić, oraz o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora za pierwsze posiedzenie mediacyjne, przeprowadzone w wyznaczonym przez sąd czasie mediacji, wyniesie 150 złotych, a za każde następne posiedzenie – 100 złotych. W każdym wypadku strony będą mogły uzgodnić z mediatorem indywidualne warunki jego wynagrodzenia. Ponadto w sprawach, w których kierując strony do mediacji sąd wyznaczył stałego mediatora będącego członkiem ośrodka mediacyjnego i postępowanie mediacyjne jest prowadzone na podstawie obowiązującego regulaminu tego ośrodka, koszty postępowania mediacyjnego, w tym wynagrodzenie mediatora obliczać się będzie zgodnie z regulaminem wyznaczonego ośrodka mediacyjnego.
Proponowane zmiany z całą pewnością stanowią zachętę do wykonywania funkcji mediatora przez wysoko kwalifikowane osoby. Szczególnie pozytywnie ocenić należy wyposażenie stron w prawo do indywidualnego negocjowania wynagrodzenia z mediatorem. To w końcu do nich należy decyzja poddania sporu pod rozstrzygnięcie w drodze mediacji.

F. Literatura
1. A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Warszawa 2007 r.,
2. K. Gonera, Komentarz do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Warszawa 2008,
3. A. Gójska, V. Huryn, Mediacja w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych, Warszawa 2007,
4. P. Sobolewski, Mediacja w sprawach cywilnych, PPH 2006, nr 2,
5. M. Pazdan, Prawa i obowiązki oraz odpowiedzialność cywilna mediatora, (w:) Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, Zakamycze 2004,
6. S. Pieckowski, Mediacja w sprawach cywilnych, Warszawa 2006,
7. E. Usowicz, Szybciej niż w sądzie, GP z 9.12.2005 r.
8. A. Zieliński, Opinia o projekcie ustawy o zmianie – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, PL 2004, nr 4,
9. Z. Michałowski, Niewiele sprawa trafia do mediacji, GP z 19.7.2006 r.

---

CategoryMediacjaWSprawachCywilnych