Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Pojęcie i rodzaje mediacji

tematyka poświęcona pojęciu oraz podstawowym rodzajom mediacji

A. Propozycje defninicji mediacji
Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera legalnej definicji mediacji. Termin ten nie jest również w sposób jednolity rozumiany ani w praktyce orzeczniczej ani w literaturze fachowej. Wiele źródeł naukowych różnorako definiuje powyższą instytucję.

1. Definicja wg słownika Black’s Law Dictionary
W świetle słownika pojęć prawniczych Black’s Law Dictionary „mediacja jest niewiążącą metodą rozwiązywania sporów, w której bierze udział neutralna osoba trzecia, mająca za zadanie pomoc stronom zaangażowanym w spór w osiągnięciu wspólnie akceptowalnego rozwiązania”.

2. Definicja wg Wielkiej Encyklopedii Prawa
Inną definicję podaje Wielka Encyklopedia Prawa, według której „mediacja pochodząca od łacińskiego słowa »mediatio« oznacza pośrednictwo. Jest to procedura pośredniczenia w sporze, mająca na celu doprowadzenie skonfliktowanych stron do porozumienia”.

3. Definicja wg Projektu Dyrektywy
Kolejnym źródłem definiującym mediację jest Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie niektórych aspektów mediacji cywilnych i gospodarczych z 22.10.2004 r.. Mediacja w rozumieniu Projektu Dyrektywy oznacza „każdy rodzaj postępowania, niezależnie od jego nazwy lub źródła powstania, w trakcie którego dwie lub więcej stron uzyskują pomoc trzeciej strony w osiągnięciu ugodowego uregulowania sporu, niezależnie od tego, czy postępowanie to zostało zainicjowane przez same strony, czy też na sugestię lub zarządzenie sądu, lub w wyniku zastosowania przepisów lokalnego prawa Kraju Członkowskiego” .

4. Ogólna defnicja mediacji
Z zaprezentowanych powyżej definicji wynikają zasadnicze elementy mediacji, na podstawie których można stworzyć ogólną jej definicję rozumianą jako dobrowolne i poufne porozumiewanie się stron znajdujących się w konflikcie w obecności bezstronnej i neutralnej trzeciej osoby – mediatora. W taki sposób pojmowana mediacja niewątpliwie wyjaśnia jej istotę, wskazując jednocześnie jej cel, jakim jest dojście do ugody satysfakcjonującej uczestników postępowania mediacyjnego.

B. Mediacja a koncyliacja
W doktrynie pojęcie „mediacja” bywa niekiedy zastępowane określeniem „koncyliacja”. Celem obydwu instytucji jest doprowadzenie do pojednania między stronami przy udziale osoby trzeciej. Zdaniem wielu autorów wskazane procedury rozwiązywania sporów są tożsame, a wymienione terminy mogą być używane zamiennie. Dla tych, którzy opowiadają się za delimitacją mediacji i koncyliacji jako odrębnych konstrukcji prawnych, kryterium stanowi zwykle rodzaj aktywności osoby trzeciej . W odróżnieniu bowiem od mediatora, który jest neutralnym podmiotem mającym wyłącznie za zadanie stworzenie warunków do zawarcia ugody przez osoby pozostające w sporze, koncyliator uprawniony jest do przedstawienia swojej propozycji rozwiązania sporu w każdym stadium osobiście prowadzonej procedury.
W świetle obowiązujących regulacji kodeksowych mediator może stosować dowolne techniki w celu skłonienia zwaśnionych stron do zawarcia ugody. Z uwagi na to, rozdział między mediacją a koncyliacją, dokonywany ze względu na metodę postępowania osoby trzeciej uczestniczącej w rozwiązywaniu sporu (zaproponowanie rozwiązania – skłanianie stron do wypracowania własnego rozwiązania) nie znajduje uzasadnienia w brzmieniu przepisów. Z powyższych względów rozróżnienie pomiędzy tymi określeniami nie wydaje się uzasadnione.

C. Rodzaje mediacji
1. Mediacja umowna oraz ze skierowania sądu
Biorąc za kryterium tryb inicjowania mediacji, w piśmiennictwie przyjęto podział na mediację konwencjonalną lub umowną (franc. médiation conventionnelle) oraz mediację ze skierowania sądu (médiation judiciaire) – prowadzoną w trakcie postępowania sądowego . Pierwsza z nich jest inicjowana przez same strony sporu na podstawie uprzedniej umowy mediacyjnej lub incydentalnego porozumienia (tzw. kompromisu w trakcie zaistnienia sporu), natomiast druga jest prowadzona na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji.

2. Mediacja instytucjonalna oraz ad hoc
W zależności od tego, czy mediacja prowadzona jest przez stały ośrodek mediacyjny, czy też przez mediatora (lub zespół mediacyjny) wyznaczonego przez strony dla pojedynczej sprawy, możemy mieć do czynienia z mediacją instytucjonalną lub mediacją ad hoc.

3. Facilitative mediation oraz evaluative mediation
Wreszcie z uwagi na stopień i rodzaj aktywności osoby trzeciej wyróżnia się mediację o charakterze wspomagającym (facilitative mediation) oraz mediację o charakterze ocennym (evaluative mediation). Pierwsze z tych pojęć reprezentuje podejście, w którym mediator unika formułowania jakichkolwiek własnych opinii dotyczących przedmiotu sporu i sposobu jego rozwiązania, całą swoją aktywność poświęca natomiast na stworzenie i doskonalenie procesu jego rozwiązywania (np. przez techniki służące odblokowaniu i rozwinięciu komunikacji między stronami, eliminacji negatywnych emocji, pomocy w precyzowaniu stanowisk). Na drugim końcu możliwych stylów mediacyjnych znajduje się evaluative mediation, w którym mediator nie tylko nie waha się prezentować własnego stanowiska co do meritum sprawy, ale jeśli uzna to za celowe proponuje nawet stronom projekt własnego rozwiązania.

D. Mediacja a inne alternatywne metody rozwiązywania sporów (ADR)
Choć sądownictwo polubowne, podobnie jak mediację, zaliczać można do alternatywnych – w stosunku do sądowego postępowania cywilnego – sposobów rozwiązywania sporów, to jednak między nimi zachodzą wyraźne różnice. O ile mediacja polega na rozwiązywaniu sporu przez same strony wyłącznie przy udziale neutralnej osoby trzeciej – mediatora, istotą drugiego mechanizmu jest rozstrzygnięcie sądu polubownego przybierające postać wyroku, który jest dla stron wiążący .
Mediacji nie należy mieszać ze skorzystaniem przez strony z usług eksperta. Wprawdzie opinia (ekspertyza) może przyczynić się do usunięcia różnicy zdań między stronami i zawarciu ugody, ale nie w następstwie – jak w przypadku mediacji – starań o doprowadzenie do pojednania stron .
Od mediacji trzeba również odróżnić negocjacje (renegocjacje) prowadzone bezpośrednio przez strony w celu usunięcia istniejącej między nimi różnicy zdań lub rozstrzygnięcia sporu .

E. Literatura
A. Wach, Alternatywne formy rozwiązywania sporów sportowych, Warszawa 2005.

---

CategoryMediacjaWSprawachCywilnych