Kogeneracja w Niemczech
regulacja wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu w niemieckim prawie
artykuł w trakcie opracowania
A. Ramy regulacyjne kogeneracji w Niemczech
Podstawowym aktem prawnym, w którym uregulowano w Niemczech system wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w skojarzeniu z ciepłem jest ustawa o zachowaniu, modernizacji i rozbudowie kogeneracji (Ustawa o kogeneracji) [1], w skrócie określana jako KWKG. Ustawa ta podlegała w ostatnich latach wielu gruntownym zmianom. W pewnym okresie sygnalizowano nawet rezygnację ze wsparcia kogeneracji ze względu na nacisk na odnawialne źródła energii, jednak z oczywistych względów oraz z powodu nacisku również z Unii Europejskiej system wsparcia nadal istnieje i zdaje się stopniowo w ostatnich latach stabilizować na wysokim poziomie. Przykładem może tu być w ostatnim czasie podwyższenie dodatków kogeneracyjnych dla nowych źródeł podlegających od 2013 roku systemowi handlu CO2.
B. System wsparcia
Mechanizm wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w skojarzeniu z ciepłem jest w niemieckim prawie oparty o wymienione poniżej prawa i obowiązki uczestników rynku energii:
1. Obowiązek przyłączenia, odbioru i wynagrodzenia energii elektrycznej, § 4 KWKG
Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł (OZE) podmiot wytwarzający energię elektryczną w kogeneracji ma prawo domagać się od operatora sieci bezwarunkowego (prawo pierwszeństwa wobec innych źródeł) przyłączenia do sieci i odbioru energii wraz z jej preferencyjnym zakupem i wynagrodzeniem. Wytwórca kogeneracyjny nie musi zatem dbać o zapewnienie odbioru wytworzonej (w kogeneracji) energii elektrycznej.
2. Dodatek do ceny energii elektrycznej, § 5 KWKG
Obok obowiązku przyłączenia źródła, odbioru energii elektrycznej i jej wykupienia przez operatora sieci producent energii w skojarzeniu otrzymuje dodatek kogeneracyjny na mocy § 5 KWKG i w wysokości oraz na zasadach ustalonych w § 7 KWKG.
Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł (OZE) podmiot wytwarzający energię elektryczną w kogeneracji ma prawo domagać się od operatora sieci bezwarunkowego (prawo pierwszeństwa wobec innych źródeł) przyłączenia do sieci i odbioru energii wraz z jej preferencyjnym zakupem i wynagrodzeniem. Wytwórca kogeneracyjny nie musi zatem dbać o zapewnienie odbioru wytworzonej (w kogeneracji) energii elektrycznej.
2. Dodatek do ceny energii elektrycznej, § 5 KWKG
Obok obowiązku przyłączenia źródła, odbioru energii elektrycznej i jej wykupienia przez operatora sieci producent energii w skojarzeniu otrzymuje dodatek kogeneracyjny na mocy § 5 KWKG i w wysokości oraz na zasadach ustalonych w § 7 KWKG.
a. Przesłanki prawa do dodatku kogeneracyjnego wg § 5 KWKG
Zgodnie z § 5 KWKG prawo do tzw. dodatku kogeneracyjnego powstaje w przypadku wytworzenia energii elektrycznej w następujących rodzajach źródeł uruchomionych między 1 stycznia 2009 a 31 grudnia 2020 roku:
Zgodnie z § 5 KWKG prawo do tzw. dodatku kogeneracyjnego powstaje w przypadku wytworzenia energii elektrycznej w następujących rodzajach źródeł uruchomionych między 1 stycznia 2009 a 31 grudnia 2020 roku:
(1) (małych) wysokosprawnych źródeł kogeneracyjnych, § 5 ust. 1 pkt 1. KWKG;
(2) źródeł bazujących na ogniwach paliwowych, § 5 ust. 1 pkt 2. KWKG;
(3) źródeł większych niż 2 MW bazujących co do zasady na fabrycznie nowych elementach, § 5 ust. 2 KWKG;
(4) źródeł zmodernizowanych zgodnie z warunkami § 5 ust. 3 KWKG i uruchomionych w ww. okresie;
(5) źródeł przebudowanych na kogeneracyjne zgodnie z § 5 ust. 4 KWKG i uruchomionych w ww. okresie.
(2) źródeł bazujących na ogniwach paliwowych, § 5 ust. 1 pkt 2. KWKG;
(3) źródeł większych niż 2 MW bazujących co do zasady na fabrycznie nowych elementach, § 5 ust. 2 KWKG;
(4) źródeł zmodernizowanych zgodnie z warunkami § 5 ust. 3 KWKG i uruchomionych w ww. okresie;
(5) źródeł przebudowanych na kogeneracyjne zgodnie z § 5 ust. 4 KWKG i uruchomionych w ww. okresie.
Dodatkowym warunkiem prawa do dodatku w praktycznie wszystkich wymienionych powyżej przypadkach poza ogniwami paliwowymi (przypadek 2 powyżej) jest brak wyparcia istniejącego zaopatrzenia w ciepło systemowe ze źródła kogeneracyjnego [2]. Definicja sytuacji, kiedy dane źródło wypiera istniejące zaopatrzenie w ciepło z kogeneracji, podlegała w ostatnich latach pewnym zmianom. Bez zmian pozostaje jednak technika regulacyjna ustawodawcy, wg której nie definiuje on tego, kiedy ma miejsce "wyparcie istniejącego zaopatrzenia". Ustawodawca definiuje jedynie przypadki, w których takie wyparcie na pewno nie ma miejsca:
- aktualnie odnosi się on w pierwszej linii do parametrów nasycenia danej sieci ciepłem kogeneracyjnym określonych w § 5a ust. 1 pkt 2 lit. b KWKG; jeśli w danej sieci ciepłowniczej ciepło z kogeneracji nie przekroczyło lub nie przekroczy 60-procentowego udziału w ogóle ciepła, podłączenie danego (nowego) źródła kogeneracyjnego nie będzie stanowiło wyparcia; nie oznacza to jednak, że osiągnięcie wyższego udziału ciepła kogeneracyjnego w sieci automatycznie spowoduje przyjęcie, że takie wyparcie istniejącego zaopatrzenie będzie miało miejsce!
- ponadto wyparcie nie ma miejsca, gdy w pewnych warunkach istniejące źródło zostanie zastąpione nowym; w obecnym brzmieniu § 5 ust. 1 zd. 2 i 3 KWKG jest mowa o zastąpieniu źródła kogeneracyjnego przez jego właściciela lub też w porozumieniu z nim.
W pozostałych przypadkach podmiot ubiegający się o dodatek kogeneracyjny może (ale nie musi) wykazać, że wyparcie nie ma miejsca, ponieważ przemawiają za tym inne okoliczności.
W kwestii negatywnego warunku "wypierania istniejącego zaopatrzenia w ciepło" należy jednak pamiętać o kilku specyficznych okolicznościach niemieckiego prawa energetycznego oraz kształtu rynku energii ogólnie i rynku ciepła w szczególności:
Podsumowując należy stwierdzić, iż niemieckie prawo zapobiega w zakresie wsparcia kogeneracji patologicznym sytuacjom, w których wsparcie kogeneracji musiałoby mieć miejsce wobec dwóch równolegle istniejących, porównywalnych źródeł, których właściciele obsługiwaliby bezpośrednio klientów. Zastępowanie starych i nie spełniających (obecnie lub w najbliższej przyszłości) standardów źródeł jest możliwe i pożądane i podlega systemowi wsparcia. W takich przypadkach prawo nakazuje uwzględnienie interesu właścicieli źródeł już istniejących, przy czym de facto oznacza to z reguły interes właścicieli źródeł, którzy jednocześnie są operatorami sieci i sprzedawcami ciepła na lokalnym rynku. Przepis ma zadanie chronić przede wszystkim zaopatrzenie w ciepło jako takie a nie pojedynczych, dodatkowych uczestników rynku.
b. Wysokość dodatku kogeneracyjnego, § 7 KWKG
3. Dopłaty do rozbudowy sieci ciepłowniczej, § 5a KWKG- w Niemczech nie ma w przepisach prawa energetycznego obowiązku odbioru ciepła oraz nie istnieje - nawet w zalążku - zasada TPA w ciepłownictwie; skutkiem tego jest, że przedsiębiorstwa ciepłownicze konkurują z innymi metodami ogrzewania, ale nie konkurują co do zasady między sobą na pojedynczych rynkach lokalnych; systemy ciepłownicze funkcjonują zatem albo w taki sposób, iż zarówno wytwarzanie jak i sieć ciepłownicza znajdują się w rękach jednego podmiotu albo współpraca wytwórcy i przedsiębiorstwa sieciowego bazują na wynegocjowanych warunkach umownych a nie na administracyjnie wyznaczonych regułach; w szczególności nie ma miejsca nigdy obowiązek operatora sieci odsprzedaży ciepła (zakupionego u producenta, jeśli jest on odrębnym podmiotem) odbiorcom bez narzutu handlowego;
- zastosowanie pełnej regulacji kogeneracji według reguł niemieckich oznaczałoby tym samym, iż producent ciepła musiałby negocjować z operatorem sieci wszystkie warunki umowy o hurtową dostawę ciepła - wraz z ceną ciepła - a granicą negocjacji byłoby dla obydwu podmiotów wykorzystywanie dominacji rynkowej; oznacza to, że operator sieci nie miałby prawa żądać zaniżonej ceny lub zbyt niekorzystnych pozostałych warunków umowy, jeśli byłyby to warunki, na które może sobie pozwolić jedynie monopolistyczny odbiorca; producent ciepła nie mógłby natomiast żądać cen i warunków takich, jakie byłyby warunkami, które żąda producent-monopolista, czyli np. gdyby pozbawiał operatora sieci jakiejkolwiek możliwości zastosowania marży handlowej przy dalszej odsprzedaży ciepła;
- w komentarzach do KWKG podnosi się, że zjawisko "wypierania" zaopatrzenia nie ma miejsca w każdej sytuacji, w której na lokalnym rynku ciepła pojawia się nowe, kogeneracyjne źródło ciepła; w szczególności w przypadkach, gdy istniejący już uczestnik rynku przebudowuje i odnawia źródła po to, aby nadal zaopatrywać swoich klientów, o "wypieraniu" innych źródeł nie może być mowy;
- dlatego wypieranie zaopatrzenia należy tu postrzegać raczej jako odbieranie klientów innemu dostawcy a nie wymianę własnego dostawcy przez operatora sieci [3]; w prawie niemieckim jest tak tym bardziej dlatego, iż ustawodawca wprawdzie w prawie ochrony konkurencji przewiduje obowiązek umożliwienia dostępu do sieci ciepłowniczej, jednak w praktyce sytuacja taka praktycznie się nie zdarza i ww. obowiązek prowadzi jedynie do zakupu ciepła od właściciela źródła na wynegocjowanych zasadach (w szczególności regulacja cen nie ma miejsca);
- zasady wsparcia kogeneracji opisane powyżej obowiązują wobec źródeł uruchomionych od 2009 roku włącznie; źródła starsze podlegają albo innemu albo żadnemu systemowi wsparcia.
Podsumowując należy stwierdzić, iż niemieckie prawo zapobiega w zakresie wsparcia kogeneracji patologicznym sytuacjom, w których wsparcie kogeneracji musiałoby mieć miejsce wobec dwóch równolegle istniejących, porównywalnych źródeł, których właściciele obsługiwaliby bezpośrednio klientów. Zastępowanie starych i nie spełniających (obecnie lub w najbliższej przyszłości) standardów źródeł jest możliwe i pożądane i podlega systemowi wsparcia. W takich przypadkach prawo nakazuje uwzględnienie interesu właścicieli źródeł już istniejących, przy czym de facto oznacza to z reguły interes właścicieli źródeł, którzy jednocześnie są operatorami sieci i sprzedawcami ciepła na lokalnym rynku. Przepis ma zadanie chronić przede wszystkim zaopatrzenie w ciepło jako takie a nie pojedynczych, dodatkowych uczestników rynku.
b. Wysokość dodatku kogeneracyjnego, § 7 KWKG
Dodatkowym i zupełnie innym strukturalnie instrumentem preferencji jest możliwość dofinansowania rozbudowy sieci ciepłowniczych, które są niejako technicznym warunkiem dla produkcji energii elektrycznej w kogeneracji. Szczegóły w tym zakresie § 5a KWKG.
C. Inne aspekty systemu wsparcia. Zasada TPA w ciepłownictwie
W kontekście wsparcia i funkcjonowania kogeneracji istotne jest również to, jak prawo traktuje rynek ciepła. Wskazane powyżej regulacje mają tak samo istotny wpływ na warunki sprzedaży ciepła na lokalnym rynku. Również w prawie niemieckim pojawia się pytanie, czy i na ile sieci ciepłownicze
- generują monopole
- powinny być uregulowane na podobnych zasadach, jak sieci elektroenergetyczne i gazownicze (zasada TPA)
W tym zakresie w ostatnim czasie w Niemczech toczona jest dość intensywna dyskusja i szereg analiz. Istotny jest w tym zakresie raport urzędu antymonopolowego z 23 sierpnia 2012 roku. W raporcie stwierdzono między innymi, że:
- konkurencja na niemieckim rynku ciepła wprawdzie nie funkcjonuje optymalnie, ale
- rozwiązanie problemu przy pomocy instrumentów TPA (dostępu do sieci podmiotów trzecich) oraz swobody wyboru sprzedawcy ciepła ze względów technicznych i ekonomicznych nie jest żadnym rozwiązaniem.
[1] Niem.: Gesetz für die Erhaltung, die Modernisierung und den Ausbau der Kraft-Wärme-Kopplung (Kraft-Wärme-Kopplungsgesetz).
[2] Niem.: soweit sie nicht eine bereits bestehende Fernwärmeversorgung aus KWK-Anlagen verdrängen.
[3] Komentatorzy stwierdzają wyraźnie: Wypieranie istniejącego zaopatrzenia ma miejsce tylko wtedy, gdy obcemu dostawcy zostaną odebrani jego klienci, Topp [w:] Säcker red., Berliner Kommentar zum Energierecht, § 5 KWKG, Berlin 2010, nb. 91; komentarz dotyczy brzmienia KWKG z 2010 roku, jednak w tym zakresie przepisy KWKG brzmiały co do pojęcia "wypierania" porównywalnie z brzmieniem obecnym, a właściwie nawet bardziej rygorystycznie, niż brzmią w chwili obecnej.
CategoryKogeneracja
Na tej stronie nie ma komentarzy
