Wiki source for KazusDarowiznaNr2
====Kazus nr 2 z umowy darowizny====
==darowizna obciążona poleceniem wg {{pu przepis="art. 893 KC"}} ==
((1)) Stan faktyczny
Małżonkowie A i B obdarowali swojego syna Jana nieruchomością. Jednocześnie w umowie darowizny, zawartej w formie aktu notarialnego, zobowiązali Jana do "spłaty" na rzecz ich córki Marii (siostry Jana) w wysokości 20.000 zł. Po zawarciu umowy Jan odmówił wypłacenia siostrze kwoty określonej w umowie.
Niebawem potem zmarł małżonek A. Po śmierci A siostra Jana – Maria – wystąpiła przeciwko Janowi z powództwem o zasądzenie 20.000 zł.
//Czy Maria może domagać się od Jana zapłaty 20.000 zł?//
((1)) Odpowiedź
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 893 KC"}}
Maria mogłaby żądać od Jana zapłaty na podstawie {{pu przepis="art. 893 KC"}}, gdyby przysługiwało jej stosowne [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]].
((3)) powstanie roszczenia z {{pu przepis="art. 893 KC"}}
Roszczenie powstanie, gdy:
1) darczyńca obciążył darowiznę poleceniem,
1) darczyńca wykonał darowiznę ({{pu przepis="art. 894 KC"}}),
1) żądający wykonania polecenia jest legitymowany czynnie ({{pu przepis="art. 894 KC"}}) i
1) nie ma podstaw do odmowy wypełnienia polecenia ({{pu przepis="art. 895 KC"}}).
**(1) nałożenie polecenia na obdarowanego**
Rodzice nałożyli na Jana obowiązek wypłacenia siostrze określonej kwoty pieniężnej. Jest więc to polecenie w rozumieniu {{pu przepis="art. 893 KC"}}.
**(2) wykonanie darowizny**
Z chwilą uzyskania własności nieruchomości (por. np. {{pu przepis="art. 888 § 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}}) darowizna została wykonana. Uzyskanie własności następuje wg prawa polskiego z chwilą uzyskania własności. Z uwagi na zasadę umów o podwójnym skutku ma to miejsce z reguły z chwilą zawarcia umowy (por. {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}})). Dodatkowo trzeba pamiętać, że w prawie polskim wpis do księgi wieczystej nie ma dla nabycia własności nieruchomości znaczenia (deklaratywność wpisu). Więcej o nabywaniu własności nieruchomości w skrypcie pt. [[NabycieWlasnosciNieruchomosciCzynnoscPrawna Nabycie własności nieruchomości w drodze czynności prawnej]].
**(3) legitymacja czynna**
Po śmierci jednego z darczyńców legitymowany jest również spadkobierca. Ponieważ Maria jest spadkobiercą ustawowym ({{pu przepis="art. 931 § 1 KC"}}), jest legitymowana do żądania wykonania polecenia ({{pu przepis="art. 894 § 2 KC"}}).
**(4) brak podstaw do odmowy wykonania darowizny**
Na podstawie {{pu przepis="art. 895 § 1 KC"}} obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Przepis {{pu przepis="art. 895 KC"}} jest przykładem szczególnej postaci klauzuli //rebus sic stantibus//, o której mowa jest w {{pu przepis="art. 357(1) KC"}} (Stecki w: SystemPrawaPrywatnegoTom7, 2001, str. 202; Safjan w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 895 nb. 1). W tym wypadku brak jest informacji o takowych okolicznościach.
Roszczenie o wykonanie polecenia powstało.
((3)) brak wygaśnięcia roszczenia
Na mocy {{pu przepis="art. 895 § 2 KC"}} roszczenie może wygasnąć na skutek zwrotu przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje. Charakter tego uprawnienia nie jest jednak do końca jasny. Część (Lanckoroński w OsajdaKomentarzKC, art. 895; RadwanskiPanowiczZobowiazania, 2012, nb. 201) uważa, że jest to jednak klasyczne [[UpowaznieniePrzemienne upoważnienie przemienne]]. Safjan (w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 895 nb. 5) uważa, że chodzi o instytucję __podobną__ do [[UpowaznieniePrzemienne upoważnienia przemiennego]]. Niektórzy natomiast nie zajmują stanowiska w ogóle (Gawlik w: KidybaKomentarzKC, 2010, art. 895 uw. 8).
Jednak Jan nie zwrócił nieruchomości, wobec czego roszczenie nie wygasło.
((3)) zaskarżalność roszczenia
Warunkiem skutecznego dochodzenia wykonania polecenia związanego z darowizną jest, aby polecenie było roszczeniem zaskarżalnym przed organami państwowymi. Co do tego jednak zachodzą wątpliwości.
W tym miejscu należy dokonać wykładni, czy chodzi jedynie o nałożenie polecenia czy też jednak darowizna ma postać //donatione onerosa// (darowizna obciążliwa, darowizna cum modo). W drugim przypadku konieczne będzie sięgnięcie do konstrukcji umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej ({{pu przepis="art. 393 KC"}}). Należy więc w drodze wykładni ustalić, czy umowa miała charakter umowy uprawniającej (właściwa umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej w rozum. {{pu przepis="art. 393 KC"}}; por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 marca 1973 r., sygn. III CRN 40/73 (OSNC z 1974 nr 2, poz. 26)). Celem umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej jest, aby osoba trzecia nabyła uprawnienie do żądania od dłużnika spełnienia świadczenia na swoją rzecz (Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, 2011, art. 393 uw. 1). W przypadku zaś polecenia chodzi o zadośćuczynienie względom o charakterze moralnym lub alimentacyjnym. Polecenie jest bowiem obowiązkiem oznaczonego działania lub zaniechania, jednakże brak jest wierzyciela tego obowiązku.
Okoliczności sprawy wskazywały w opinii sądu, który rozstrzygał stan faktyczny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r., sygn. akt: III CZP 19/02 (LEX nr 74583, Orzecznictwo Sądów Polskich z 2003 nr 10,
"Nałożenie na obdarowanego (lub spadkobiercę) polecenia, także majątkowego, nie prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego analogicznego jak wynikający z innych zdarzeń prawnych, z którymi ustawa łączy taki skutek (zawarcie umowy, wyrządzenie szkody, zapis testamentowy). Taki wniosek wywodzi się z charakteru prawnego polecenia, którego nałożenie na określoną osobę (obdarowanego, spadkobiercę) prowadzi do powstania [[ZobowiazanieNaturalne zobowiązania naturalnego (niezupełnego)]]. Oznacza to, że zarówno gdy chodzi o polecenie przy darowiźnie, jak i przy poleceniu testamentowym, określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się" (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19.4.2002 r., sygn. akt: III CZP 19/02 (LEX nr 74583, Orzecznictwo Sądów Polskich z 2003 nr 10, poz. 123). Osoba, która odnosi z polecenia korzyść, nie jest więc wierzycielem, lecz **beneficjariuszem**.
Zobowiązanie Jana ma więc wyłącznie charakter zobowiązania naturalnego.
((3)) wynik
Maria nie ma więc roszczenia wobec Jana o zapłatę 20.000 zł z {{pu przepis="art. 893 KC"}}, gdyż jest to jedynie polecenie mające charakter zobowiązania naturalnego.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 393 KC"}}
Maria mogłaby jednak domagać się zapłaty 20.000 zł, gdyby zastrzeżenie zapłaty stanowiło zobowiązanie się Jana do świadczenia na rzecz osoby trzeciej ({{pu przepis="art. 393 § 1 KC"}} - //pactum in favorem tertii//).
Ponieważ jednak ustalono już powyżej, że strony przyjęły formę polecenia a nie zaskarżalnego zobowiązania do świadczenia na rzecz osoby trzeciej, dalsza analiza na tle {{pu przepis="art. 393 KC"}} jest niedopuszczalna.
Maria nie ma również roszczenia z {{pu przepis="art. 393 § 1 KC"}}.
----
CategoryKazusyDarowizna
==darowizna obciążona poleceniem wg {{pu przepis="art. 893 KC"}} ==
((1)) Stan faktyczny
Małżonkowie A i B obdarowali swojego syna Jana nieruchomością. Jednocześnie w umowie darowizny, zawartej w formie aktu notarialnego, zobowiązali Jana do "spłaty" na rzecz ich córki Marii (siostry Jana) w wysokości 20.000 zł. Po zawarciu umowy Jan odmówił wypłacenia siostrze kwoty określonej w umowie.
Niebawem potem zmarł małżonek A. Po śmierci A siostra Jana – Maria – wystąpiła przeciwko Janowi z powództwem o zasądzenie 20.000 zł.
//Czy Maria może domagać się od Jana zapłaty 20.000 zł?//
((1)) Odpowiedź
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 893 KC"}}
Maria mogłaby żądać od Jana zapłaty na podstawie {{pu przepis="art. 893 KC"}}, gdyby przysługiwało jej stosowne [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]].
((3)) powstanie roszczenia z {{pu przepis="art. 893 KC"}}
Roszczenie powstanie, gdy:
1) darczyńca obciążył darowiznę poleceniem,
1) darczyńca wykonał darowiznę ({{pu przepis="art. 894 KC"}}),
1) żądający wykonania polecenia jest legitymowany czynnie ({{pu przepis="art. 894 KC"}}) i
1) nie ma podstaw do odmowy wypełnienia polecenia ({{pu przepis="art. 895 KC"}}).
**(1) nałożenie polecenia na obdarowanego**
Rodzice nałożyli na Jana obowiązek wypłacenia siostrze określonej kwoty pieniężnej. Jest więc to polecenie w rozumieniu {{pu przepis="art. 893 KC"}}.
**(2) wykonanie darowizny**
Z chwilą uzyskania własności nieruchomości (por. np. {{pu przepis="art. 888 § 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}}) darowizna została wykonana. Uzyskanie własności następuje wg prawa polskiego z chwilą uzyskania własności. Z uwagi na zasadę umów o podwójnym skutku ma to miejsce z reguły z chwilą zawarcia umowy (por. {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}})). Dodatkowo trzeba pamiętać, że w prawie polskim wpis do księgi wieczystej nie ma dla nabycia własności nieruchomości znaczenia (deklaratywność wpisu). Więcej o nabywaniu własności nieruchomości w skrypcie pt. [[NabycieWlasnosciNieruchomosciCzynnoscPrawna Nabycie własności nieruchomości w drodze czynności prawnej]].
**(3) legitymacja czynna**
Po śmierci jednego z darczyńców legitymowany jest również spadkobierca. Ponieważ Maria jest spadkobiercą ustawowym ({{pu przepis="art. 931 § 1 KC"}}), jest legitymowana do żądania wykonania polecenia ({{pu przepis="art. 894 § 2 KC"}}).
**(4) brak podstaw do odmowy wykonania darowizny**
Na podstawie {{pu przepis="art. 895 § 1 KC"}} obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Przepis {{pu przepis="art. 895 KC"}} jest przykładem szczególnej postaci klauzuli //rebus sic stantibus//, o której mowa jest w {{pu przepis="art. 357(1) KC"}} (Stecki w: SystemPrawaPrywatnegoTom7, 2001, str. 202; Safjan w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 895 nb. 1). W tym wypadku brak jest informacji o takowych okolicznościach.
Roszczenie o wykonanie polecenia powstało.
((3)) brak wygaśnięcia roszczenia
Na mocy {{pu przepis="art. 895 § 2 KC"}} roszczenie może wygasnąć na skutek zwrotu przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje. Charakter tego uprawnienia nie jest jednak do końca jasny. Część (Lanckoroński w OsajdaKomentarzKC, art. 895; RadwanskiPanowiczZobowiazania, 2012, nb. 201) uważa, że jest to jednak klasyczne [[UpowaznieniePrzemienne upoważnienie przemienne]]. Safjan (w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2011, art. 895 nb. 5) uważa, że chodzi o instytucję __podobną__ do [[UpowaznieniePrzemienne upoważnienia przemiennego]]. Niektórzy natomiast nie zajmują stanowiska w ogóle (Gawlik w: KidybaKomentarzKC, 2010, art. 895 uw. 8).
Jednak Jan nie zwrócił nieruchomości, wobec czego roszczenie nie wygasło.
((3)) zaskarżalność roszczenia
Warunkiem skutecznego dochodzenia wykonania polecenia związanego z darowizną jest, aby polecenie było roszczeniem zaskarżalnym przed organami państwowymi. Co do tego jednak zachodzą wątpliwości.
W tym miejscu należy dokonać wykładni, czy chodzi jedynie o nałożenie polecenia czy też jednak darowizna ma postać //donatione onerosa// (darowizna obciążliwa, darowizna cum modo). W drugim przypadku konieczne będzie sięgnięcie do konstrukcji umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej ({{pu przepis="art. 393 KC"}}). Należy więc w drodze wykładni ustalić, czy umowa miała charakter umowy uprawniającej (właściwa umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej w rozum. {{pu przepis="art. 393 KC"}}; por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 marca 1973 r., sygn. III CRN 40/73 (OSNC z 1974 nr 2, poz. 26)). Celem umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej jest, aby osoba trzecia nabyła uprawnienie do żądania od dłużnika spełnienia świadczenia na swoją rzecz (Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, 2011, art. 393 uw. 1). W przypadku zaś polecenia chodzi o zadośćuczynienie względom o charakterze moralnym lub alimentacyjnym. Polecenie jest bowiem obowiązkiem oznaczonego działania lub zaniechania, jednakże brak jest wierzyciela tego obowiązku.
Okoliczności sprawy wskazywały w opinii sądu, który rozstrzygał stan faktyczny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r., sygn. akt: III CZP 19/02 (LEX nr 74583, Orzecznictwo Sądów Polskich z 2003 nr 10,
"Nałożenie na obdarowanego (lub spadkobiercę) polecenia, także majątkowego, nie prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego analogicznego jak wynikający z innych zdarzeń prawnych, z którymi ustawa łączy taki skutek (zawarcie umowy, wyrządzenie szkody, zapis testamentowy). Taki wniosek wywodzi się z charakteru prawnego polecenia, którego nałożenie na określoną osobę (obdarowanego, spadkobiercę) prowadzi do powstania [[ZobowiazanieNaturalne zobowiązania naturalnego (niezupełnego)]]. Oznacza to, że zarówno gdy chodzi o polecenie przy darowiźnie, jak i przy poleceniu testamentowym, określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się" (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19.4.2002 r., sygn. akt: III CZP 19/02 (LEX nr 74583, Orzecznictwo Sądów Polskich z 2003 nr 10, poz. 123). Osoba, która odnosi z polecenia korzyść, nie jest więc wierzycielem, lecz **beneficjariuszem**.
Zobowiązanie Jana ma więc wyłącznie charakter zobowiązania naturalnego.
((3)) wynik
Maria nie ma więc roszczenia wobec Jana o zapłatę 20.000 zł z {{pu przepis="art. 893 KC"}}, gdyż jest to jedynie polecenie mające charakter zobowiązania naturalnego.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 393 KC"}}
Maria mogłaby jednak domagać się zapłaty 20.000 zł, gdyby zastrzeżenie zapłaty stanowiło zobowiązanie się Jana do świadczenia na rzecz osoby trzeciej ({{pu przepis="art. 393 § 1 KC"}} - //pactum in favorem tertii//).
Ponieważ jednak ustalono już powyżej, że strony przyjęły formę polecenia a nie zaskarżalnego zobowiązania do świadczenia na rzecz osoby trzeciej, dalsza analiza na tle {{pu przepis="art. 393 KC"}} jest niedopuszczalna.
Maria nie ma również roszczenia z {{pu przepis="art. 393 § 1 KC"}}.
----
CategoryKazusyDarowizna
