Regulacja OZE w Niemczech
A. Wprowadzenie
Celem regulacji ustawy o rozbudowie energii odnawialnej jest zapewnienie zaopatrzenia w energię w sposób zrównoważony (§ 1 ust. 2 ustawy [1]), co w perspektywie najbliższych oznacza konkretnie udział źródeł odnawialnych energii (OZE) w zaopatrzeniu w energię elektryczną na poziomie 40 - 45 % do roku 2025 i 55 - 60 % do roku 2035. W tym celu ustawa przewiduje system preferencji oparty o szereg praw operatora urządzeń wykorzystujących OZE z jednej i (korespondujących z ww. prawami) obowiązków operatora sieci elektroenergetycznej z drugiej strony.
istotne akty prawne:
- ustawa o rozbudowie energii odnawialnej, EEG
- ustawa o rozbudowie energii odnawialnej, EEG
B. System preferencji
EEG przewiduje wielostopniowy system preferencji i finansowania inwestycji w OZE oparty o równomierne przerzucenie jej kosztów na wszystkich uczestników rynku zaangażowanych w zaopatrzenie w energię elektryczną (operatorzy sieci dystrybucyjnych, przesyłowych i wytwórcy prądu ze źródeł tradycyjnych), którzy w rezultacie dążą do uwzględnienia tych dodatkowych kosztów w cenach oferowanych przez nich produktów i usług. W ten sposób koszty preferowania OZE ponoszą w efekcie odbiorcy energii.
Co do zasady system preferencji składa się z czterech stopni rynku energii:
- stopień pierwszy obowiązuje stosunek prawny między podmiotem eksploatującym urządzenie wykorzystujące OZE a operatorem sieci, do której urządzenie to jest lub ma być podłączone; na tym stopniu rynku ustawa przewiduje prawo do uprzywilejowanego przyłączenia urządzeń do sieci, do uprzywilejowanego odbioru wraz z transportem energii elektrycznej wyprodukowanej przez te urządzenia oraz do wypłaty ustalonego minimalnego wynagrodzenia za tę energię; przepisy mające tu zastosowanie to §§ 8, 11 oraz 19 i nast. ustawy;
- stopień drugi dotyczy już stosunku prawnego istniejącego między operatorem sieci, do której podłączane jest urządzenie wytwarzające prąd z OZE, a operatorem sieci przesyłowej, z którym połączenia posiada operator sieci dystrybucyjnej; zgodnie z zapisami ustawy operator sieci przesyłowej musi w pewnym zakresie wyrównać koszty operatorowi sieci dystrybucyjnej wynikające ze wskazanych już powyżej obowiązków i oczywiście odebrać energię; szczegóły regulują §§ 56, 57 ustawy;
- stopień trzeci - między oparatorami sieci przesyłowej (w Niemczech jest ich czterech) musi być dokonane wyrównanie ilości energii elektrycznej wygenerowanej z OZE; szczegóły przewiduje § 58 ustawy;
- stopień czwarty - na mocy §§ 59, 60 i nast. ustawy energia przejęta i opłacona przez operatorów sieci przesyłowej wg reguł wskazanych powyżej jest przyporządkowywana wszystkim dostawcom energii proporcjonalnie do ilości sprzedanej przez nich energii; przy ustalaniu opłat za energię preferowani są sprzedawcy, którzy dostarczają do odbiorców co najmniej 50 % energii z OZE (zniżka w cenie);
1. Perspektywa inwestora
Z punktu widzenia inwestora lub po prostu podmiotu eksploatującego urządzenie wykorzystujące OZE (elektrownia wiatrowa, wodna, bateria słoneczna, elektrownia spalająca biomasę / biogaz) najistotniejszy jest pierwszy stopień systemu preferencji. Na jego mocy podmiot ten może uzyskać
Z punktu widzenia inwestora lub po prostu podmiotu eksploatującego urządzenie wykorzystujące OZE (elektrownia wiatrowa, wodna, bateria słoneczna, elektrownia spalająca biomasę / biogaz) najistotniejszy jest pierwszy stopień systemu preferencji. Na jego mocy podmiot ten może uzyskać
- przyłączenie do sieci,
- możliwość dostarczenia energii do sieci oraz
- wynagrodzenie w minimalnej, ustawowo uregulowanej wysokości.
Poniżej przedstawiono w skrócie podstawowe elementy systemu na jego pierwszym stopniu - czyli w zakresie istotnym z punktu widzenia inwestora.
a. Przyłączenie do sieci
Na mocy § 8 ustawy operator sieci o napięciu odpowiednim do danych technicznych danego urządzenia wytwarzającego energię elektryczną ma obowiązek przyłączyć to urządzenie. Obowiązek ten może być spełniony przez przyłączenie w różnych miejscach sieci, dlatego ustawodawca wyznacza również, które miejsce sieci jest odpowiednie (tzw. miejsce połączenia, Verknüpfungspunkt):
Na mocy § 8 ustawy operator sieci o napięciu odpowiednim do danych technicznych danego urządzenia wytwarzającego energię elektryczną ma obowiązek przyłączyć to urządzenie. Obowiązek ten może być spełniony przez przyłączenie w różnych miejscach sieci, dlatego ustawodawca wyznacza również, które miejsce sieci jest odpowiednie (tzw. miejsce połączenia, Verknüpfungspunkt):
- co do zasady należy przyłączyć urządzenie w miejscu najbliższym w linii prostej;
- niekiedy miejsce to nie jest jednak (np. ze względu na ukształtowanie terenu) najkorzystniejsze z ekonomicznego punktu widzenia; w takim wypadku miejscem połączenia jest miejsce ekonomicznie korzystniejsze;
- ponieważ koszty przyłączenia do sieci są ponoszone przez podmiot eksploatujący urządzenie (§ 16 ust. 1), podmiot ten ma prawo wybrać również inne miejsce przyłączenia - operator sieci nie może mu tego odmówić, § 8 ust. 2;
- niekiedy operator sieci może być zainteresowany podłączeniem urządzenia w innym miejscu, niż sobie tego życzy podmiot eksploatujący urządzenie; może on wtedy wskazać takie inne miejsce, o ile zapewni, że energia z urządzenia będzie mogła być bez przeszkód przyjęta do sieci; ten zapis w § 8 ust. 3 ustawy, który wydaje się sprzeczny z zapisami poprzednimi (możliwość wyboru przez podmiot eksploatujący...) jest zrozumiała po lekturze § 16 ust. 2 ustawy: w wypadku wyznaczenia innego miejsca przyłączenia wszystkie dodatkowe koszty pokrywa operator sieci.
b. Odbiór energii
Wg § 11 ustawy operator sieci jest również zobowiązany do odbioru energii wytworzonej z OZE. Energia ta musi być odebrana priorytetowo. W wypadku zatem, gdy sieć nie jest w stanie przyjąć energii wyprodukowanej we wszystkich przyłączonych do niej źródłach, najpierw odrzucana jest energia ze źródeł konwencjonalnych. Wynika to w szczegółach z § 14 ustawy.
W wypadku natomiast, gdy dany zakres sieci nie jest w stanie przyjąć sieci wyprodukowanej wyłącznie w przyłączonych do niej urządzeniach wytwarzających z OZE, ma zastosowanie mechanizm § 12 i nast. ustawy. Na mocy § 12 operator sieci musi rozbudowywać sieć w taki sposób, aby przyjąć i przetransportować bez problemu co najmniej energię z OZE. Gdy tego nie uczyni, jest on zobowiązany do wypłaty odszkodowania podmiotowi eksploatującemu urządzenie wytwarzające z OZE, § 13 ustawy.
Wg § 11 ustawy operator sieci jest również zobowiązany do odbioru energii wytworzonej z OZE. Energia ta musi być odebrana priorytetowo. W wypadku zatem, gdy sieć nie jest w stanie przyjąć energii wyprodukowanej we wszystkich przyłączonych do niej źródłach, najpierw odrzucana jest energia ze źródeł konwencjonalnych. Wynika to w szczegółach z § 14 ustawy.
W wypadku natomiast, gdy dany zakres sieci nie jest w stanie przyjąć sieci wyprodukowanej wyłącznie w przyłączonych do niej urządzeniach wytwarzających z OZE, ma zastosowanie mechanizm § 12 i nast. ustawy. Na mocy § 12 operator sieci musi rozbudowywać sieć w taki sposób, aby przyjąć i przetransportować bez problemu co najmniej energię z OZE. Gdy tego nie uczyni, jest on zobowiązany do wypłaty odszkodowania podmiotowi eksploatującemu urządzenie wytwarzające z OZE, § 13 ustawy.
c. Wynagrodzenie
Istotnym elementem systemu preferencji jest przewidziany w §§ 19 i nast. Wynagrodzenie to musi zapłacić operator sieci podmiotowi dostarczającemu energię z OZE. Nie jest to jednak procedura konieczna - w wypadku energii z elektrowni wodnych, biomasy itp. coraz częściej może się zdarzyć, że stawki ustawowe są niższe, niż cena rynkowa - np. giełdowa (w pewnych okolicznościach, takich jak awarie, susza, zwiększone zapotrzebowanie itp.). Wtedy podmiot eksploatujący urządzenie jest zainteresowany sprzedażą energii na rynku - tzw. sprzedaż bezpośrednia (do odbiorcy). Jest to na mocy § 25 oczywiście również możliwe i w takim wypadku obowiązek wynagrodzenia przez operatora sieci nie ma miejsca.
W wypadku, gdy podmiot eksploatujący urządzenie domaga się wynagrodzenia ustawowego, należy mu się wynagrodzenie ustalone odrębnie dla różnego rodzaju urządzeń (elektrownie wodne, biogaz lub gaz z oczyszczalni ścieków itp., biomasa, geotermika, elektrownie wiatrowe czy baterie słoneczne). Szczegóły zostały uregulowane w §§ 40 i nast. ustawy.
Istotnym elementem systemu preferencji jest przewidziany w §§ 19 i nast. Wynagrodzenie to musi zapłacić operator sieci podmiotowi dostarczającemu energię z OZE. Nie jest to jednak procedura konieczna - w wypadku energii z elektrowni wodnych, biomasy itp. coraz częściej może się zdarzyć, że stawki ustawowe są niższe, niż cena rynkowa - np. giełdowa (w pewnych okolicznościach, takich jak awarie, susza, zwiększone zapotrzebowanie itp.). Wtedy podmiot eksploatujący urządzenie jest zainteresowany sprzedażą energii na rynku - tzw. sprzedaż bezpośrednia (do odbiorcy). Jest to na mocy § 25 oczywiście również możliwe i w takim wypadku obowiązek wynagrodzenia przez operatora sieci nie ma miejsca.
W wypadku, gdy podmiot eksploatujący urządzenie domaga się wynagrodzenia ustawowego, należy mu się wynagrodzenie ustalone odrębnie dla różnego rodzaju urządzeń (elektrownie wodne, biogaz lub gaz z oczyszczalni ścieków itp., biomasa, geotermika, elektrownie wiatrowe czy baterie słoneczne). Szczegóły zostały uregulowane w §§ 40 i nast. ustawy.
2. Pozostałe elementy systemu
Stopnie 2 do 4 systemu preferencji zapewniają, że w efekcie dodatkowe koszty wynikające z OZE są zauważalne w stosunku między dostawcą energii a jej odbiorcą. To sprzedawca musi - po opłaceniu energii z OZE operatorowi sieci przesyłowej w odpowiednim zakresie zdecydować, na ile przełoży ten koszt na cenę energii. O tym decyduje zatem sytuacja rynkowa, ponieważ sprzedawca działa na wolnym, zliberalizowanym rynku (który nota bene w Niemczech w zakresie energii elektrycznej już zupełnie sprawnie funkcjonuje).
Stopnie 2 do 4 systemu preferencji zapewniają, że w efekcie dodatkowe koszty wynikające z OZE są zauważalne w stosunku między dostawcą energii a jej odbiorcą. To sprzedawca musi - po opłaceniu energii z OZE operatorowi sieci przesyłowej w odpowiednim zakresie zdecydować, na ile przełoży ten koszt na cenę energii. O tym decyduje zatem sytuacja rynkowa, ponieważ sprzedawca działa na wolnym, zliberalizowanym rynku (który nota bene w Niemczech w zakresie energii elektrycznej już zupełnie sprawnie funkcjonuje).
C. Porównanie z ogólnymi mechanizmami prawa energetycznego
Porównanie mechanizmów obowiązujących w zakresie OZE z ogólnymi regulacjami rynku energii w ustawie o gospodarce energią (EnWG) prowadzi do wniosku, iż obydwa akty prawne posługują się nie tylko odmiennymi regułami ale również różnymi kategoriami pojęć. Podczas gdy w wypadku ustawy o gospodarce energią obowiązki operatora sieci obowiązują przyłączenie i udostępnienie sieci, tak w w ustawie EEG jest mowa o przyłączeniu, obowiązku odbioru energii i zapłaty za nią. Tak więc system preferencji jest również z punktu widzenia samych mechanizmów funkcjonowania podmiotów rynku znacznym wyłomem w systematyce prawa energetycznego. Same odstępstwo od zasady, iż za energię płaci odbiorca sprzedawcy oddaje ten problem dość wyraźnie.
Mimo to ustawa stosowana jest w Niemczech z sukcesem, jeśli miarą tego sukcesu ma być udział OZE w zaopatrzeniu w elektryczność (w chwili obecnej ok. 20 %).
D. Ważniejsze ogólne zasady ustawy
Poza nadrzędnymi celami ustawy (podwyższenie udziału OZE w zaopatrzeniu w prąd) ustawa dość wyraźnie wprowadza szereg uproszczeń dla najmniejszych urządzeń wykorzystujących OZE. W tym zakresie system preferencji działa jeszcze silniej w zakresie tworzenia struktur zdecentralizowanego zaopatrzenia w energię. Jest to widoczne przykładowo w następujących zapisach ustawy:
- przyłączenie urządzeń o mocy do 30 kW jest ułatwione wg § 8 ust. 1 zd. 2 przez to, że możliwe jest wykorzystanie istniejącego przyłącza do sieci niskiego napięcia;
- urządzenia do 100 kW nie muszą spełniać wymogów technicznych § 9 (zdalne sterowanie itp.);
- urządzenia do 100 kW nie mogą być regulowane (ograniczenie lub blokada odbioru energii) nawet wtedy, gdy do sieci napływa energie wyłącznie z OZE.
[1] wszystkie odniesienia do przepisów bez wskazania innych aktów prawnych są odniesieniami do zapisów niemieckiej ustawy o rozbudowie energii odnawialnej (EEG) z 2014 roku;
Na tej stronie nie ma komentarzy
