Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Zwrot nieruchomości w Warszawie

strona w budowie
1. WSTĘP

Problem tzw. zwrotu nieruchomości w Warszawie powstał w wyniku wprowadzenia w życie dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U.1945 nr 50 poz.279, data publikacji i wejscia w życie 21 listopada 1945 r.).
Zawierał on uprawnienia do uzyskania wieczystej dzierżawy (przekształcone rok później w prawo własności czasowej a w 1960 w prawo wieczystego użytkowania), działki zamiennej albo odszkodowania w papierach wartościowych.
Złożono około 15 tys. wniosków o prawo rzeczowe do gruntu. Nic nie wiadomo o liczbie wniosków o odszkodowanie w trybie w/w dekretu.
W 1958 r. wprowadzono zasadę odszkodowania gotówkowego ale tylko dla niektórych kategorii właścicieli.

Drugi dekret z tego samego dnia: o rozbiórce i odbudowie budynków zniszczonych i uszkodzonych w skutek wojny (Dz. U. 1947 Nr 37 poz. 181)zezwalał na odbudowę przez podmioty trzecie oraz na użytkowanie odbudowanego przez nich budynku przez 10 lat (po nowelizacji przez 20 lat). Po tym okresie powinien być zwrocony poprzedniemu właścicielowi budynek. W 1967 r. został uchylony czyli nie było podstawy prawnej do zwrócenia budynku.

Patrz też komentarz: http://www.ng.gda.pl/_orzecznictwoFullStory.php?subaction=showfull&id=1206118710&archive=&start_from=&ucat=14&

2. Gdzie i dlaczego cofnięto prawo własności w Warszawie?

Zniszczenia powstałe w czasie wojny spowodowały konieczność ingerencji władzy w proces odbudowy. Zniszczenia obrazuje tzw. mapa zniszczeń Sigalina.
http://www.djvu.com.pl/Warszawa/Z_Archiwum_Architekta_Mapy/Publikacja.html
Ukazuje ona niejednorodność zniszczeń, w szczególności rzuca się w oczy znikomy procent zniszczeń całkowitych po stronie praskiej. Panaceum jakie zastosowała władza było cofnięcie własności budynku zniszczonego (patrz art.6.2 dekretu) oraz ... cofnięcie własności gruntu (nie budynku) na rzecz ówczesnej gminy Warszawa (patrz art. 1 dekretu).

Wątpliwej jasności zapis art. 1 dekretu o własności jest interpretowany bezrefleksyjnie (ze względu na skutki finansowe dla budżetu publicznego) jako dotyczący obszaru całej Warszawy.

Gdyby cofnięcie własności dotyczyło tylko nieruchomości gruntowej ze zniszczonym budynkiem, dekret i jego wykonanie nie miałby takiego dramatycznego skutku dla wielu właścicieli, którzy stracili pewność co do posiadanego majtku nieruchomego oraz dla finansów publicznych.

A działo się to pod rządami słynnego art.99 przedwojennej marcowej Konstytucji (przetrwał zmianę kwietniową w 1935 r.(!) ; PKWN odrzucił konstytucje kwietniową czyli i tak musiał respektować art.99 (sic!).

Art. 99.
Rzeczpospolita Polska uznaje wszelką własność, czy to osobistą poszczególnych obywateli, czy to zbiorową związków obywateli, instytucji, ciał samorządowych i wreszcie samego Państwa, jako jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego i porządku prawnego, oraz poręcza wszystkim mieszkańcom, instytucjom i społecznościom ochronę ich mienia, a dopuszcza tylko w wypadkach, ustawą przewidzianych, zniesienie lub ograniczenie własności, czy to sobistej, czy to zbiorowej, ze względów wyższej użyteczności, za odszkodowaniem. Tylko ustawa może postanowić, jakie dobra i w jakim zakresie, ze względu na pożytek ogółu, mają stanowić wyłącznie własność Państwa, oraz o ile prawa obywateli i ich prawnie uznanych związków do swobodnego użytkowania ziemi, wód, minerałów i innych skarbów przyrody - mogą, ze względów publicznych, doznać ograniczenia.

Ziemia, jako jeden z najważniejszych czynników bytu Narodu i Państwa, nie może być przedmiotem nieograniczonego obrotu. Ustawy określą przysługujące Państwu prawo przymusowego wykupu ziemi, oraz regulowania obrotu ziemią, przy uwzględnieniu zasady, że ustrój rolny Rzeczypospolitej Polskiej ma się opierać na gospodarstwach rolnych, zdolnych do prawidłowej wytwórczości i stanowiących osobistą własność.



3. Struktura nieruchomości warszawskich

Strukturę nieruchomości warszawskich podaje przedwojenny rocznik statystyczny.


4. Ewolucja uprawnień

Odczytanie uprawnień sfery imperium oraz sfery dominium jest podstawą do zrozumienia swojej sytuacji prawnej, podjecia skutecznych kroków restytucyjnych oraz do podjęcia (albo zaniechania) ewentualnych procedur legislacyjnych.

Pierwsza ewolucja polegała na zmianie prawa wieczystej dzierżawy w prawo własności czasowej, co uczyniono w dekrecie Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych (Dz.U. nr 57 poz.321) data wydania 11.10.1945 r. ; wejście w życie 01.01.1947 r. (art. XXXIX. par.1)

Następnie wprowadzono opłatę manipulacyjną od złożenia wniosku o przyznanie tego prawa (uchwała Rady Narodowej z 18 listopada 1947 r. opublikowana w : Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy z 19 kwietnia 1948 r.).

W 1950 r. grunty gminne zostały upaństwowione.
W 1958 r. wprowadzono odszkodowanie gotówkowe.
W 1960 r. własność czasową przekształcono w prawo wieczystego użytkowania.
W 1965 r. o wieczyste użytkowanie można było się ubiegać w oparciu o tzw. samoistną uchwałę Rady Ministrów z 27 stycznia 1965 r.(20 lecie wyzwolenia Wwy, 60 -te urodziny Wiesława Gomułki).
W 1985 r. zniesiono uprawnienie do otrzymania odszkodowania w trybie dekretowym, zresztą nigdy nie wydano rozporządzeń wykonawczych . Podobnie ustawa z 1958 r. przewidywała wydanie rozporządzenia dla tych co stracili władanie przed wejściem w życie tej ustawy - było to drugie zaniechanie ustawodawcy.
1990 r. komunalizacja gruntów (nie wszystkich, część pozostaje we własności Skarbu Państwa)
W 1997 r. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ustanawiała w art. 214 dla pewnej grupy dawnych włascicieli uprawnienie do wieczystego użytkowania, zaś w art. 215 gotówkowe odszkodowanie również dla pewnej grupy właścicieli.
2002 r. Grunty gminne stają sie gruntami miasta stołecznego Warszawa

5. Realizacja uprawnień w praktyce administracyjnej

W powojennych latach rozpatrzono znikomy procent podań dekretowych i do wyjatków należały zgody. Czasami wydawano pozytywne decyzje tylko do części nieruchomości. Statystyke przedstawia Michal Górski w książce "Problematyka nieruchomości warszawskich".
Do roku 2010 wydano ok. 3500 decyzji pozytywnych.

6. Uwagi Trybunału Konstytucyjnego

Praktyka władz administracyjnych nie uszła uwadze Trybunału Konstytucyjnego.

7. Wyroki Strasburskie

Kilka spraw zostało osądzonych przez Trybunał Strasburski, który uznał przewlekłość w postępowaniu administracyjnym o przyznanie wieczystego użytkowania z dekretu a tym samym naruszenie praw człowieka i zasądził zadośćuczynienie w gotówce od Państwa Polskiego. Wyjatkiem jest casus Plechanowa nr 22279/04, w której Trybunal nakazał zawarcie ugody (w domyśle na warunkach godziwych).

8. SKO, WSA i NSA

Tu będą przedstawione sygnatury i treści orzeczeń.

9. Literatura

Problematyka własności nieruchomości warszawskich w okresie PRL i przemian ustrojowych
Autor: Michał Górski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Adam Marszałek
Liczba stron: 198, Rok wydania: 2006 r.


Dekret Warszawski - postępujące wywłaszczenie
Autor: Aleksander Hetko
Wydawnictwo: C.H. Beck , data wydania: 2008 , liczba stron: 187


"Dekret warszawski - wybrane aspekty prawne".
Opracowanie ukazało się najpierw w formie dodatku do Rzeczpospolitej, a nastepnie w formie publikacji książkowej w roku 2006
Autorzy: Aleksander Hetko i inni.

Józef Sigalin: Warszawa 1944-1980. Z archiwum architekta, t. I-IV, Warszawa 1986, PIW (czwarty tom zawiera m.in. mapę zniszczeń)

strona w budowie