Wersja [11573]
To jest stara wersja WyrokETSC38108Omowienie utworzona przez MarcinKrzymuski, 2010-03-10 13:05:21.
Omówienie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)
Zob. orzeczenie WyrokETSC38108
A. STAN FAKTYCZNY
Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym:
Pozwana spółka (Key Safety Srl) nabywała od powódki (Car Trim GmbH) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Komponenty poduszek powietrznych dostarczane były na żądanie pozwanej do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Pozwana wypowiedziała umowy na koniec 2003 r. Powódka uważa, iż doszło do zerwania umów i zażądała przed sądem niemieckim (właściwym miejscowo dla miejsca produkcji) stosownego odszkodowania.
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI
art. 5 RozpUEBrukselaI
Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, może być pozwana w innym Państwie Członkowskim:
1) a) jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane;
b) w rozumieniu niniejszego przepisu - i o ile co innego nie zostało uzgodnione – miejscem wykonania zobowiązania jest:
- w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone;
- w przypadku świadczenia usług - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone;
c) jeśli lit. b) nie ma zastosowania, wówczas stosuje się lit. a);
2) w sprawach alimentacyjnych – przed sąd miejsca, gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo – w wypadku, gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą stanu cywilnego - przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron;
3) jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu - przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
4) w sprawach roszczeń o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą - przed sąd karny, do którego wniesiono akt oskarżenia, o ile sąd ten może według swojego prawa rozpoznawać roszczenia cywilnoprawne;
5) w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się filia, agencja lub inny oddział;
6) w sprawach, w których występuje w charakterze założyciela, "trustee" lub uposażonego z tytułu "trustu" utworzonego na podstawie ustawy lub czynności prawnej dokonanej w formie pisemnej albo poświadczonej na piśmie - przed sądy Państwa Członkowskiego, na terytorium którego "trust" ma swoją siedzibę;
7) w sprawach dotyczących sporu o zapłatę wynagrodzenia za ratownictwo lub udzielenie pomocy dla ładunku lub frachtu, które żądane jest z tytułu działań związanych z ratownictwem lub udzieleniem pomocy, przed sąd, na obszarze właściwości którego ten ładunek lub fracht:
a) został zajęty w celu zabezpieczenia zapłaty; lub
b) mógł zostać zajęty, lecz złożone zostało poręczenie lub inne zabezpieczenie,
pod warunkiem że przepis ten ma zastosowanie jedynie wówczas, jeżeli twierdzi się, że pozwany ma prawa do ładunku lub frachtu albo że takie prawa miał w czasie działań ratowniczych lub udzielenia pomocy.
(rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy sprzedanych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, może być pozwana w innym Państwie Członkowskim:
1) a) jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane;
b) w rozumieniu niniejszego przepisu - i o ile co innego nie zostało uzgodnione – miejscem wykonania zobowiązania jest:
- w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone;
- w przypadku świadczenia usług - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone;
c) jeśli lit. b) nie ma zastosowania, wówczas stosuje się lit. a);
2) w sprawach alimentacyjnych – przed sąd miejsca, gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo – w wypadku, gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą stanu cywilnego - przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron;
3) jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu - przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
4) w sprawach roszczeń o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą - przed sąd karny, do którego wniesiono akt oskarżenia, o ile sąd ten może według swojego prawa rozpoznawać roszczenia cywilnoprawne;
5) w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się filia, agencja lub inny oddział;
6) w sprawach, w których występuje w charakterze założyciela, "trustee" lub uposażonego z tytułu "trustu" utworzonego na podstawie ustawy lub czynności prawnej dokonanej w formie pisemnej albo poświadczonej na piśmie - przed sądy Państwa Członkowskiego, na terytorium którego "trust" ma swoją siedzibę;
7) w sprawach dotyczących sporu o zapłatę wynagrodzenia za ratownictwo lub udzielenie pomocy dla ładunku lub frachtu, które żądane jest z tytułu działań związanych z ratownictwem lub udzieleniem pomocy, przed sąd, na obszarze właściwości którego ten ładunek lub fracht:
a) został zajęty w celu zabezpieczenia zapłaty; lub
b) mógł zostać zajęty, lecz złożone zostało poręczenie lub inne zabezpieczenie,
pod warunkiem że przepis ten ma zastosowanie jedynie wówczas, jeżeli twierdzi się, że pozwany ma prawa do ładunku lub frachtu albo że takie prawa miał w czasie działań ratowniczych lub udzielenia pomocy.
1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI
art. 5 RozpUEBrukselaI
Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, może być pozwana w innym Państwie Członkowskim:
1) a) jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane;
b) w rozumieniu niniejszego przepisu - i o ile co innego nie zostało uzgodnione – miejscem wykonania zobowiązania jest:
- w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone;
- w przypadku świadczenia usług - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone;
c) jeśli lit. b) nie ma zastosowania, wówczas stosuje się lit. a);
2) w sprawach alimentacyjnych – przed sąd miejsca, gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo – w wypadku, gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą stanu cywilnego - przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron;
3) jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu - przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
4) w sprawach roszczeń o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą - przed sąd karny, do którego wniesiono akt oskarżenia, o ile sąd ten może według swojego prawa rozpoznawać roszczenia cywilnoprawne;
5) w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się filia, agencja lub inny oddział;
6) w sprawach, w których występuje w charakterze założyciela, "trustee" lub uposażonego z tytułu "trustu" utworzonego na podstawie ustawy lub czynności prawnej dokonanej w formie pisemnej albo poświadczonej na piśmie - przed sądy Państwa Członkowskiego, na terytorium którego "trust" ma swoją siedzibę;
7) w sprawach dotyczących sporu o zapłatę wynagrodzenia za ratownictwo lub udzielenie pomocy dla ładunku lub frachtu, które żądane jest z tytułu działań związanych z ratownictwem lub udzieleniem pomocy, przed sąd, na obszarze właściwości którego ten ładunek lub fracht:
a) został zajęty w celu zabezpieczenia zapłaty; lub
b) mógł zostać zajęty, lecz złożone zostało poręczenie lub inne zabezpieczenie,
pod warunkiem że przepis ten ma zastosowanie jedynie wówczas, jeżeli twierdzi się, że pozwany ma prawa do ładunku lub frachtu albo że takie prawa miał w czasie działań ratowniczych lub udzielenia pomocy.
należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, może być pozwana w innym Państwie Członkowskim:
1) a) jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane;
b) w rozumieniu niniejszego przepisu - i o ile co innego nie zostało uzgodnione – miejscem wykonania zobowiązania jest:
- w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone;
- w przypadku świadczenia usług - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone;
c) jeśli lit. b) nie ma zastosowania, wówczas stosuje się lit. a);
2) w sprawach alimentacyjnych – przed sąd miejsca, gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo – w wypadku, gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą stanu cywilnego - przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron;
3) jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu - przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
4) w sprawach roszczeń o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą - przed sąd karny, do którego wniesiono akt oskarżenia, o ile sąd ten może według swojego prawa rozpoznawać roszczenia cywilnoprawne;
5) w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się filia, agencja lub inny oddział;
6) w sprawach, w których występuje w charakterze założyciela, "trustee" lub uposażonego z tytułu "trustu" utworzonego na podstawie ustawy lub czynności prawnej dokonanej w formie pisemnej albo poświadczonej na piśmie - przed sądy Państwa Członkowskiego, na terytorium którego "trust" ma swoją siedzibę;
7) w sprawach dotyczących sporu o zapłatę wynagrodzenia za ratownictwo lub udzielenie pomocy dla ładunku lub frachtu, które żądane jest z tytułu działań związanych z ratownictwem lub udzieleniem pomocy, przed sąd, na obszarze właściwości którego ten ładunek lub fracht:
a) został zajęty w celu zabezpieczenia zapłaty; lub
b) mógł zostać zajęty, lecz złożone zostało poręczenie lub inne zabezpieczenie,
pod warunkiem że przepis ten ma zastosowanie jedynie wówczas, jeżeli twierdzi się, że pozwany ma prawa do ładunku lub frachtu albo że takie prawa miał w czasie działań ratowniczych lub udzielenia pomocy.
2) Jeżeli należy uznać, że jest to sprzedaż rzeczy ruchomych, czy w przypadku sprzedaży na odległość miejscem, w którym sprzedane rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, jest miejsce faktycznego wydania rzeczy kupującemu, czy też miejsce, w którym te rzeczy zostały wydane pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania ich kupującemu?
B. ODPOWIEDŹ TRYBUNAŁU
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TS skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży od umowy o świadczenie usług. Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/44, art. 3 CISG oraz art. 6 Konwencji NZ o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych (zob. orzeczenie w sprawie C-300/07, Oymanns). Poza tym TS przychylił się do poglądu KE, wg której ważnym kryterium jest również fakt, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Za kwalifikacją umowy jako sprzedaż przemawia dostarczenie przez kupującego całości lub części komponentów (nb. 40). Należy w tym miejscu wskazać od razu na błąd w polskiej wersji orzeczenia. W wersji niemieckojęzycznej (język postępowania) mowa jest wyraźnie o kupującym (Käufer). Również w innych wersjach mowa jest o kupującym (ang.: purchaser; franc.: acheteur).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego na zamówienie nabywcy towary z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową „sprzedaży rzeczy ruchomych”, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego (wierzyciela). TS przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego lex fori albo lex causae (nb. 53).
C. OCENA ROZSTRZYGNIĘCIA
1. Uwagi ogólne - właściwość szczególna w RozpUEBrukselaI
Przepis art. 5 należy do drugiej sekcji rozdziału II rozporządzenia Bruksela I, w którym uregulowano tzw. właściwość szczególną. Odpowiada ona pojęciu polskiej właściwości przemiennej (por. art. 31 KPC
art. 31 KPC
Powództwo w sprawach objętych przepisami oddziału niniejszego wytoczyć można bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd oznaczony w przepisach poniższych.
- art. 371 KPCPowództwo w sprawach objętych przepisami oddziału niniejszego wytoczyć można bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd oznaczony w przepisach poniższych.
art. 371 KPC
§ 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności.
§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku.
). Powód może więc dokonać wyboru pomiędzy sądem ogólnej właściwości wg miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (art. 2 RozpUEBrukselaI§ 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności.
§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku.
art. 2 RozpUEBrukselaI
1. Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego Państwa Członkowskiego.
2. Do osób, które nie są obywatelami Państwa Członkowskiego, w którym mają miejsce zamieszkania, stosuje się przepisy jurysdykcyjne właściwe dla obywateli tego państwa.
) a sądem właściwym miejscowo dla miejsca umownie ustalonego lub rzeczywistego wykonania zobowiązania (art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia 44/2001). 1. Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego Państwa Członkowskiego.
2. Do osób, które nie są obywatelami Państwa Członkowskiego, w którym mają miejsce zamieszkania, stosuje się przepisy jurysdykcyjne właściwe dla obywateli tego państwa.
Miejsce wykonania umowy sprzedaży precyzuje bliżej art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze. Według niego miejscem wykonania umowy sprzedaży jest miejsce w państwie członkowskim UE, w którym rzeczy ruchome zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. Wynika to z faktu, iż zobowiązaniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży, o której mowa jest w art. 5 pkt 1 lit b) tiret pierwsze jest przeniesienie własności rzeczy ruchomych na nabywcę. Poza tym kryterium o charakterze czysto faktycznym jest w miarę proste to ustalenia. Właściwość szczególna miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych wchodzi w rachubę niezależnie od tego, jakiego rodzaju roszczenie jest przez powoda zgłaszane. Art. 5 pkt 1 lit. a) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001 ma zastosowanie również wówczas, gdy powód dochodzi roszczeń o zapłatę ceny sprzedaży (Komisja Europejska w dokumencie z 14.7.1999, KOM(1999) 348 ost., str. 15; Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 10). Dzięki temu wszystkie roszczenia z jednej umowy podlegają właściwości jednego sądu.
Przepis art. 5 pkt 1 lit. a) określa właściwość miejscową sądów, a nie jedynie jurysdykcję krajową sądów państwa członkowskiego UE. W razie wyboru sądu na mocy tego przepisu, nie jest dopuszczalne sięganie do reguł prawa krajowego w celu ustalenia właściwości miejscowej sądów krajowych (Musielak w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, Vermerk).
Przepis ten jest w literaturze niemieckiej krytykowany (zob. literatura podana przez Lackmann'a w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 1), gdyż często sąd będzie musiał stosować prawo obce (por. art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI
art. 4 RozpUERzymI
1. W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy zgodnie z art. 3 i bez uszczerbku dla art. 5–8, prawo właściwe dla umowy ustala się następująco:
a) umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu;
b) umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu;
c) umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona;
d) niezależnie od lit. c), umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż sześć kolejnych miesięcy, podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie;
e) umowa franczyzy podlega prawu państwa, w którym franczyzobiorca ma miejsce zwykłego pobytu;
f) umowa dystrybucji podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu;
g) umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji podlega prawu państwa, w którym odbywa się licytacja, jeżeli miejsce to można ustalić;
h) umowa zawarta w ramach wielostronnego systemu, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe, i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu.
2. Umowa, która nie jest objęta ust. 1 lub której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust. 1 lit. a) h), podlega prawu państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu.
3. Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa.
4. Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 1 lub 2, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek.
). Niemniej jednak za rozwiązaniem przyjętym w rozporządzeniu przemawia bliskość sądu do dowodów.1. W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy zgodnie z art. 3 i bez uszczerbku dla art. 5–8, prawo właściwe dla umowy ustala się następująco:
a) umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu;
b) umowa o świadczenie usług podlega prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu;
c) umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona;
d) niezależnie od lit. c), umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż sześć kolejnych miesięcy, podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że biorący do korzystania jest osobą fizyczną i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie;
e) umowa franczyzy podlega prawu państwa, w którym franczyzobiorca ma miejsce zwykłego pobytu;
f) umowa dystrybucji podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu;
g) umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji podlega prawu państwa, w którym odbywa się licytacja, jeżeli miejsce to można ustalić;
h) umowa zawarta w ramach wielostronnego systemu, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w rozumieniu definicji z art. 4 ust. 1 pkt 17 dyrektywy 2004/39/WE, zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe, i który podlega jednemu prawu, podlega temu właśnie prawu.
2. Umowa, która nie jest objęta ust. 1 lub której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków określonych w ust. 1 lit. a) h), podlega prawu państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu.
3. Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, stosuje się prawo tego innego państwa.
4. Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 1 lub 2, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek.
Zasada wynikająca z art. 5 pkt 1 lit b) ma zastosowanie, o ile umowne lub faktyczne miejsce dostarczenia rzeczy ruchomych położone jest na obszarze obowiązywania rozporządzenia 44/2001. Z treści przepisu wynika bowiem bezpośrednio, iż chodzi tam wyłącznie o miejsce w Państwie Członkowskim. Jeżeli miejsce dostarczenia rzeczy leży poza obszarem Unii Europejskiej, to miarodajne są zasady wynikające z art. 5 pkt 1 lit. a) RozpUEBrukselaI (Gottwald w: MünchKommZPO, 3. wyd. 2007, VO (EG) 44/2001 Art. 5, nb. 16). O właściwości miejscowej decyduje wówczas miejsce wykonania zobowiązania (np. miejsce dokonania płatności za dostarczony towar). Ta reguła jednak wchodzi w rachubę również pod warunkiem, iż znajduje się na terenie jednego z Państw Członkowskich Unii (zob. zdanie wstępne do art. 5 rozporządzenia 44/2001).
Art. 5 pkt 1 lit. a) ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy strony inaczej nie określą miejsca dostarczenia rzeczy. Tu pojawia się kwestia skutecznego porozumienia co do miejsca dostarczenia. Skuteczność uzgodnień w tym zakresie należy oceniać wg prawa ustalonego w oparciu o normy kolizyjne rozporządzenia Rzym I i z uwzględnieniem art. 23 RozpUEBrukselaI
art. 23 RozpUEBrukselaI
1. Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, uzgodniły, że sąd lub sądy Państwa Członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego Państwa Członkowskiego mają jurysdykcję. Sąd lub sądy tego Państwa Członkowskiego mają jurysdykcję wyłączną, o ile strony nie uzgodniły czego innego. Taka umowa dotycząca jurysdykcji musi być zawarta:
a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie; lub
b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; lub
c) w handlu międzynarodowym – w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają.
2. Elektroniczne przekazy umożliwiające trwały zapis umowy są zrównane z formą pisemną.
3. Jeżeli taka umowa została zawarta przez strony, z których żadna nie ma miejsca zamieszkania na terytorium któregokolwiek Państwa Członkowskiego, to sądy innych Państw Członkowskich nie mogą orzekać, chyba że uzgodniony przez strony sąd lub sądy prawomocnie stwierdziły brak swej jurysdykcji.
4. Jeżeli w zawartych na piśmie warunkach powołania "trustu" zostało stwierdzone, że powództwa przeciwko założycielowi, "trustee" lub uposażonemu z tytułu "trustu" rozpoznawać ma sąd lub sądy Państwa Członkowskiego, to ten sąd lub te sądy mają jurysdykcję wyłączną, jeżeli chodzi o stosunki między tymi osobami lub ich prawa lub obowiązki w ramach "trustu".
5. Umowy dotyczące jurysdykcji i odpowiednie przepisy zawarte w warunkach powołania "trustu" nie wywołują skutku prawnego, jeżeli są sprzeczne z przepisami art. 13, 17 i 21 albo jeżeli sądy, których jurysdykcja została wyłączona przez strony w umowie, mają wyłączną jurysdykcję na podstawie art. 22.
. Orzecznictwo niemieckie wyklucza np. w związku z tym możliwość dokonania uzgodnień właściwości sądu w ogólnych warunkach umów, przesyłanych dopiero w rachunkach za wykonane dostawy (Bundesgerichtshof w Neue Juristische Wochenschrift - Rechtsprechungsreport (NJW-RR) z 2004 r., str. 1292).1. Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, uzgodniły, że sąd lub sądy Państwa Członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego Państwa Członkowskiego mają jurysdykcję. Sąd lub sądy tego Państwa Członkowskiego mają jurysdykcję wyłączną, o ile strony nie uzgodniły czego innego. Taka umowa dotycząca jurysdykcji musi być zawarta:
a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie; lub
b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; lub
c) w handlu międzynarodowym – w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają.
2. Elektroniczne przekazy umożliwiające trwały zapis umowy są zrównane z formą pisemną.
3. Jeżeli taka umowa została zawarta przez strony, z których żadna nie ma miejsca zamieszkania na terytorium któregokolwiek Państwa Członkowskiego, to sądy innych Państw Członkowskich nie mogą orzekać, chyba że uzgodniony przez strony sąd lub sądy prawomocnie stwierdziły brak swej jurysdykcji.
4. Jeżeli w zawartych na piśmie warunkach powołania "trustu" zostało stwierdzone, że powództwa przeciwko założycielowi, "trustee" lub uposażonemu z tytułu "trustu" rozpoznawać ma sąd lub sądy Państwa Członkowskiego, to ten sąd lub te sądy mają jurysdykcję wyłączną, jeżeli chodzi o stosunki między tymi osobami lub ich prawa lub obowiązki w ramach "trustu".
5. Umowy dotyczące jurysdykcji i odpowiednie przepisy zawarte w warunkach powołania "trustu" nie wywołują skutku prawnego, jeżeli są sprzeczne z przepisami art. 13, 17 i 21 albo jeżeli sądy, których jurysdykcja została wyłączona przez strony w umowie, mają wyłączną jurysdykcję na podstawie art. 22.
2. Kwalifikacja umowy jako "umowa sprzedaży"
Trybunał przyjął szeroką wykładnię umowy sprzedaży rzeczy ruchomych. Odpowiada ona zapatrywaniom, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Orzeczenie komponuje się więc z dotychczasowym pojęciem międzynarodowej sprzedaży towarów. Jako umowy sprzedaży należy więc traktować na potrzeby rozporządzeń nr 44/2001 i 593/2008 również te umowy, które w prawie krajowym kwalifikowane są jako umowy dostawy (zob. w Polsce art. 605 KC
art. 605 KC
Przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.
i nast., w Niemczech § 651 BGB (Werklieferungsvertrag)). Można więc zgodzić się z tezą, iż za umowy sprzedaży uważa się wszelkie kontrakty dotyczące dostarczenia i przeniesienia własności na rzeczach ruchomych w zamian za zapłatę (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9). Nie będą więc umowami sprzedaży takie kontrakty, choćby ich treścią było przeniesienie własności rzeczy ruchomych, jeżeli punkt ciężkości leży w dostarczeniu rzeczy lub gdy ich istota ogranicza się do używania rzeczy (albo używania i pobierania pożytków). Art. 5 ust. 1 lit a) tiret pierwsze nie obejmuje wobec tego umów leasingu (por. art. 7091 KCPrzez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.
art. 7091 KC
Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
i nast.) czy też umów ramowych o dystrybucji (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 9).Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
3. Miejsce wykonania zobowiązania z umowy sprzedaży
Wskazanie przez Trybunał jako miejsca faktycznego odbioru rzeczy przez nabywcę jako miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych odpowiada przede wszystkim powszechnemu rozumieniu tego pojęcia. Łącznik ten stwarza ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym i odpowiada w ten sposób interesom prawidłowo funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości (por. pkt 12 części wstępnej rozporządzenia).
Jeżeli w jednym z krajów członkowskich UE jest więcej niż jedno miejsc, do którego rzeczy miały być dostarczone (np. części samochodowe są dostarczane do wszystkich fabryk w danym kraju), właściwy jest sąd miejsca w którego okręgu znajduje się miejsce głównej dostawy. Miejsce to wyznacza się w oparciu o kryteria ekonomiczne (wyrok TS z 3.5.2007, C-386/05 Color Drack GmbH, nb.40). W razie niemożliwości ustalenia miejsca dostawy, wybór właściwego sądu należy do powoda (ibidem, nb. 42). Podobnie będzie, gdy miejsce faktycznej dostawy położone będzie w kilku państwach członkowskich UE i w oparciu o wskazane kryterium ekonomiczne nie da się ustalić miejsca głównej dostawy (np. dostawca wysyła towary do fabryk pozwanego położonych w kilku krajach UE).
W sytuacji, gdy rzeczy ruchome zostały dostarczone w inne miejsce niż umówione, miejsce faktycznego dostarczenia rzeczy może uzasadniać właściwość, o ile druga strona przyjęła świadczenie jako zgodne z umową (Lackmann w: Musielak (red.), ZPO, 7. wyd. 2009, VO (EG) 44/2001 [EuGVVO] Artikel 5, nb. 13). Przyjęcie świadczenia może nastąpić w sposób dorozumiany.
D. SKUTKI ORZECZENIA
Skutki orzeczenia z 25 lutego 2010 r. nie ograniczają się jednak tylko do kwestii procesowych. Wykładnia pojęcia umowy sprzedaży będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001. Dla umów mającycha za przedmiot przeniesienie własności rzeczy, nawet jeżeli nabywcy decyduje w dużym stopniu o sposobie wytworzenia, właściwe będzie więc - w razie braku wyboru prawa przez strony lub braku możliwości zastosowania reguł CISG - prawo kraju siedziby sprzedawcy (art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI).
Wykładnia "miejsca dostarczenia rzeczy ruchomych" przyjęta przez Trybunał w orzeczeniu C-381/08 jest z pewnością korzystna dla kupujących. Daje im bowiem realny wybór między właściwością ogólną siedziby dłużnika (sprzedawcy) albo właściwością szczególną, w miejscu, gdzie rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone. Roszczenia np. z tytułu braku dostawy albo wad sprzedanych rzeczy nabywcy będzie mógł więc wytoczyć także przed sądem miejsca, w którym rzeczy miały mu zostać przekazane. Będzie nim często siedziba nabywcy lub jednego z jego oddziałów. Dla sprzedawcy natomiast wykładnia Trybunału nie dodatkowych możliwości. Roszczenia o zapłatę będzie musiał wytaczać przed sądem właściwym dla pozwanego i to niezależnie od tego, czy powoła się na art. 2 czy na art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze rozporządzenia 44/2001.
CategoryRozporzadzenieBrukselaI CategoryPrawoEuropejskieOrzecznictwo
Na tej stronie nie ma komentarzy
