Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Omówienie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-381/08 (Car Trim GmbH vs. Key Safety Srl)

Zob. orzeczenie WyrokETSC38108

A. STAN FAKTYCZNY
Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym:
Pozwana spółka (Key Safety Srl) nabywała od powódki (Car Trim GmbH) od czerwca 2001 r. wyposażenie systemów poduszek powietrznych, które dostarczała następnie producentom samochodów we Włoszech. Komponenty poduszek powietrznych dostarczane były na żądanie pozwanej do Włoch. W zakresie wyboru dostawców podzespołów oraz organizacji pracy, kontroli jakości, opakowania, etykietowania, dowodów dostawy i fakturowania powódka podlegała wytycznym pozwanej. Pozwana wypowiedziała umowy na koniec 2003 r. Powódka uważa, iż doszło do zerwania umów i zażądała przed sądem niemieckim (właściwym miejscowo dla miejsca produkcji) stosownego odszkodowania.
Landgericht Chemnitz uznał się za niewłaściwy z uwagi na brak jurysdykcji sądów niemieckich w tym postępowaniu. Orzeczenie to podtrzymał sąd wyższej instancji (Oberlandesgericht). W toku postępowania kasacyjnego Bundesgerichtshof powziął wątpliwości co do wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI (rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). Wątpliwości dotyczyły kwalifikacji umowy zawartej między powódką i pozwaną oraz interpretacji pojęcia miejsca dostarczenia rzeczy sprzedanych. W związku z tym BGH przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości pytania prejudycjalne o następującej treści:

1) Czy art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI

art. 5 RozpUEBrukselaI
Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Państwa Członkowskiego, może być pozwana w innym Państwie Członkowskim:
1) a) jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy - przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane;
b) w rozumieniu niniejszego przepisu - i o ile co innego nie zostało uzgodnione – miejscem wykonania zobowiązania jest:
- w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone;
- w przypadku świadczenia usług - miejsce w Państwie Członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone;
c) jeśli lit. b) nie ma zastosowania, wówczas stosuje się lit. a);
2) w sprawach alimentacyjnych – przed sąd miejsca, gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo – w wypadku, gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą stanu cywilnego - przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron;
3) jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu - przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
4) w sprawach roszczeń o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą - przed sąd karny, do którego wniesiono akt oskarżenia, o ile sąd ten może według swojego prawa rozpoznawać roszczenia cywilnoprawne;
5) w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sąd miejsca, gdzie znajduje się filia, agencja lub inny oddział;
6) w sprawach, w których występuje w charakterze założyciela, "trustee" lub uposażonego z tytułu "trustu" utworzonego na podstawie ustawy lub czynności prawnej dokonanej w formie pisemnej albo poświadczonej na piśmie - przed sądy Państwa Członkowskiego, na terytorium którego "trust" ma swoją siedzibę;
7) w sprawach dotyczących sporu o zapłatę wynagrodzenia za ratownictwo lub udzielenie pomocy dla ładunku lub frachtu, które żądane jest z tytułu działań związanych z ratownictwem lub udzieleniem pomocy, przed sąd, na obszarze właściwości którego ten ładunek lub fracht:
a) został zajęty w celu zabezpieczenia zapłaty; lub
b) mógł zostać zajęty, lecz złożone zostało poręczenie lub inne zabezpieczenie,
pod warunkiem że przepis ten ma zastosowanie jedynie wówczas, jeżeli twierdzi się, że pozwany ma prawa do ładunku lub frachtu albo że takie prawa miał w czasie działań ratowniczych lub udzielenia pomocy.

[schowaj]

należy interpretować w ten sposób, że umowy dostawy towarów, które mają być wytworzone bądź wyprodukowane, niezależnie od określenia przez zamawiającego wymogów dotyczących pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych przedmiotów, łącznie z zapewnieniem jakości produkcji, rzetelności dostawy oraz sprawnej formalnej realizacji zlecenia, należy uznać za sprzedaż rzeczy ruchomych (tiret pierwsze), a nie za świadczenie usług (tiret drugie)? Jakie kryteria decydują o tym rozróżnieniu?

2) Jeżeli należy uznać, że jest to sprzedaż rzeczy ruchomych, czy w przypadku sprzedaży na odległość miejscem, w którym sprzedane rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone, jest miejsce faktycznego wydania rzeczy kupującemu, czy też miejsce, w którym te rzeczy zostały wydane pierwszemu przewoźnikowi w celu przekazania ich kupującemu?

B. OCENA PRAWNA TS UE
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TS skoncentrował się na ustaleniu, jakie są charakterystyczne cechy pozwalające odróżnić umowę sprzedaży od umowy o świadczenie usług. Zdaniem Trybunału dla umowy sprzedaży charakterystyczna jest dostawa rzeczy (nb. 32). Okoliczność, iż towary, które mają być dostarczone zostaną wyprodukowane przez sprzedawcę, nie wyklucza uznania umowy za sprzedaż. Przemawia za tym art. 1 ust. 4 dyrektywy 1999/44, art. 3 CISG oraz art. 6 Konwencji NZ o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Podobnie sprzedaż jest rozumiana na obszarze zamówień publicznych (zob. orzeczenie w sprawie C-300/07, Oymanns). Poza tym TS przychylił się do poglądu KE, wg której ważnym kryterium jest również fakt, kto dostarczył materiały niezbędne do wykonania towarów. Za kwalifikacją umowy jako sprzedaż przemawia dostarczenie przez kupującego całości lub części komponentów (nb. 40). Należy w tym miejscu wskazać od razu na błąd w polskiej wersji orzeczenia. W wersji niemieckojęzycznej (język postępowania) mowa jest wyraźnie o kupującym (Käufer). Również w innych wersjach mowa jest o kupującym (ang.: purchaser; franc.: acheteur).
Na tle tych rozważań Trybunał orzekł więc, iż umowa na mocy której, zbywca jest odpowiedzialny za jakość i zgodność z umową towaru wytworzonego na zamówienie nabywcy towary z pozyskanych przez siebie komponentów jest umową „sprzedaży rzeczy ruchomych”, nawet jeżeli nabywca ustala precyzyjne wymagania dotyczące pozyskania, obróbki i dostawy produkowanych towarów (nb. 43).
W przypadku umów sprzedaży jurysdykcję krajową określa się według miejsca, w którym rzeczy zgodnie z umową zostały dostarczone albo miały zostać dostarczone. BGH wskazał, iż miejscem dostarczenia rzeczy może być albo miejsce wydania rzeczy przewoźnikowi w celu w celu przekazania nabywcy albo ostateczne miejsce przeznaczenia, czy miejsce faktycznego wydania towaru kupującemu (nb. 58 i 60). Trybunał przypomniał jednak, iż w pierwszej kolejności miejsce dostarczenia określić mogą strony umowy. W razie braku stosownych postanowień umownych, należy przyjąć na potrzeby wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret pierwsze, że miejscem dostarczenia rzeczy sprzedanych jest miejsce faktycznego wydania rzeczy, w ramach którego kupujący uzyskuje lub powinien uzyskać uprawnienie do rzeczywistego rozporządzania rzeczami. Przemawiają za tym - dość enigmatycznie określone przez Trybunał - geneza, cele i systematyka rozporządzenia. O właściwości sądów krajowych decydować będzie więc ostateczne miejsce przeznaczenia (nb. 62), czyli z reguły siedziba kupującego (wierzyciela). TS przypomniał przy okazji, iż pojęcia stosowane w aktach unijnych należy interpretować w sposób autonomiczny tzn. bez sięgania do definicji wynikających z przepisów prawa międzynarodowego prywatnego lex fori albo lex causae (nb. 53).

C. OPINIA WOBEC STANOWISK WYRAŻONYCH W WYROKU PRZEZ TS
Sąd przyjął szerokie rozumienie umowy sprzedaży. Odpowiada to tendencjom prawa unijnego, wyrażonym w powołanych przez Trybunał normach prawa europejskiego i międzynarodowego. Wykładnia ta będzie obowiązywać także w zakresie zastosowania rozporządzenia Rzym I (rozp. 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 czerwca 2008 r.). Z pkt 17 części wstępnej wynika bowiem nakaz wykładni pojęcia "świadczenia usług" i "sprzedaży towarów" w ten sam sposób, co w przypadku stosowania art. 5 rozporządzenia nr 44/2001.

Wykładnia miejsca dostarczenia rzeczy przyjęta przez Trybunał może stać nieco w sprzeczności z art. 4 ust. 1 lit. a) RozpUERzymI. Skutkiem tego będzie bowiem, iż prawem właściwym będzie prawo kraju siedziby sprzedawcy zaś powództwo będzie z reguły wytaczane w kraju siedziby nabywcy (ostateczne miejsce przeznaczenia). Jednakże taki sam skutek miałby miejsce, gdy powództwo zostanie wytoczone wg ogólnej reguły wyrażonej w art. 2 RozpUEBrukselaI.
Poza tym art. 5 należy do przepisów o właściwości szczególnej. Jej istotą jest....(czy to jest odpowiednik właści. przemiennej czy tylko konkretyzacja reguły wyrażonej w art. 2 RozpUEBrukselaI)??. W razie opcji pierwszej wykładnia nie prowadzi jednak do żadnych odstępstw od zasady wyrażonej w art. 2 RozpUEBrukselaI i nie daje powodowi żadnych nowych uprawnień. W razie drugiej - jest to przepis zbędny, bo powtarzający ogólną zasadę, która miałaby zastosowanie w razie braku art. 5 pkt 1 lit. b) RozpUEBrukselaI.

---