Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Ustawowy ustrój majątkowy

Przedmiotem poniższego opracowania są zmiany, jakie wywołała nowelizacja w zakresie ustawowego ustroju małżeńskiego. Należy jednak pamiętać, że na mocy zmian z 20 stycznia 2005 r. wprowadzono do polskiego prawa nowy ustrój małżeński w postaci rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków oraz zmieniono zasady funkcjonowania pozostałych umownych ustrojów majątkowych. Będą one jednak przedmiotem osobnego poradnika. Warunki skutecznego działania małżonków w zakresie majątku wspólnego i osobistego, określone w art. 31 – 46 KRO, zależą od rodzaju podejmowanej czynności. Możemy je podzielić na cztery grupy:
1) czynności dokonywane zawsze skutecznie przez jednego współmałżonka samodzielnie,
2) czynności skuteczne pod warunkiem braku sprzeciwu współmałżonka,
3) czynności wymagające dla swej skuteczności zgody współmałżonka.

A. Czynności dokonywane zawsze skutecznie przez jednego współmałżonka samodzielnie
Pewne czynności można dokonywać samodzielnie, zawsze skutecznie. Są to czynności podejmowane w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzające do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny. Nie są one objęte sprzeciwem i są zawsze skuteczne wobec obojga małżonków, jeżeli zostały dokonane samodzielnie przez jednego z nich (art. 36¹ KRO).
To samo dotyczy czynności podejmowanych przez jednego z małżonków w ramach jego działalności zarobkowej (art. 36¹ KRO). Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania jego zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek zarządza bowiem samodzielnie (art. 36 § 3 zd. 1 KRO), nawet jeżeli są to przedmioty wchodzące do majątku wspólnego z małżonków. B. Czynności skuteczne pod warunkiem braku sprzeciwu współmałżonka
Czynność dotycząca zarządu majątkiem wspólnym będzie dokonana skutecznie przez jednego ze współmałżonków samodzielnie, jeżeli należy ona do zakresu objętego możliwością samodzielnego działania małżonków i drugi z małżonków nie wyraził skutecznego sprzeciwu wobec samodzielnego dokonania danej czynności przez współmałżonka. 1. Czynność objęta możliwością samodzielnego działania małżonków
Samodzielnie każdy z małżonków może dokonywać czynności polegających na zarządzie majątkiem wspólnym (art. 36 § 1 KRO), ale tylko tych, dla których wyrażenie sprzeciwu jest dopuszczalne. Dotyczy to jednak tylko takich czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego i nie są wymienione w art. 37 § 1 KRO. a. czynności dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego
Ustawa podaje tu przykładowo czynności zmierzające do zachowania majątku wspólnego (art. 36 § 2 zd. 2 KRO). W jego skład wchodzą przede wszystkim dobra i prawa wymienione w art. 31 § 2 KRO. Dla ułatwienia ustawa podaje w art. 33 KRO, jakie przedmioty nie wchodzą w skład majątku wspólnego, albowiem wchodzą z zasady do majątku osobistego.

b. czynność objęta prawem sprzeciwu
Nie są objęte sprzeciwem czynności, które każdy z małżonków może dokonać w sposób skuteczny samodzielnie. Była o nich mowa w pkt I. c. czynność nie należąca do grupy wymienionej w art. 37 § 1 KRO

art. 37 KRO
§ 1. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
§ 2. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
§ 3. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
§ 4. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

[schowaj]

Czynności wymienione w art. 37 § 1 KRO wymagają dla swej skuteczności zgody współmałżonka, stąd – zgodnie z zastrzeżeniem art. 36 § 2 – w tym zakresie samodzielny zarząd majątkiem wspólnym jest wykluczony. 2. Brak skutecznego sprzeciwu współmałżonka
Z brakiem sprzeciwu mamy do czynienia w dwóch przypadkach: gdy w ogóle nie został on wyrażony albo gdy nie został wyrażony w sposób skuteczny. a. brak sprzeciwu w ogóle
Jest to sytuacja jasna – gdy współmałżonek w ogóle nie zajął stanowiska albo gdy wyraził wręcz na daną czynność zgodę (choć formalnie nie jest ona wymagana) nie można mówić o sprzeciwie wobec dokonanej przez drugiego małżonka czynności.

b. sprzeciw wyrażony nieskutecznie
Identyczny skutek odnosi sprzeciw wyrażony w sposób nieskuteczny. Mamy z tą sytuacją do czynienia wówczas, gdy osoba trzecia nie mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej (art. 36¹ § 2 KRO).
Ponadto sprzeciw może zostać uchylony przez sąd na podstawie art. 39 KRO, który ma tu zastosowanie odpowiednie. Współmałżonek może bowiem zażądać od sądu zezwolenia na dokonanie czynności pomimo sprzeciwu drugiego małżonka. Orzeczenie sądu czyni sprzeciw małżonka w tym zakresie bezskutecznym.

C. Czynności wymagające dla swej skuteczności zgody współmałżonka
Najsurowszy reżim dla skuteczności czynności prawnych podejmowanych przez jednego ze współmałżonków przewidziano w art. 37 KRO. Dla określonego rodzaju czynności wymagana jest bowiem jasna i jednoznaczna zgoda drugiego z małżonków. Tylko wówczas, gdy zgoda była wyrażona w ten sposób, dopuszczalne będzie wyegzekwowanie roszczenia z majątku wspólnego, dorobkowego małżonków.

1. Czynność, dla której zastrzeżono wymóg zgody
Katalog, dla których zastrzeżono wymóg wyrażenia zgody na jej dokonanie przez drugiego małżonka, zamieszczono w art. 37 § 1 KRO. Jest to katalog wyczerpujący, a więc tylko i wyłącznie te czynności, które zostały tam wymienione podlegają konieczności wyrażenia zgody.
Do najważniejszych czynności z tego zakresu należy np. sprzedaż albo obciążenie hipoteką wspólnej nieruchomości (domu, mieszkania) i to zarówno wówczas gdy małżonkom przysługuje własność jak i ograniczone prawo rzeczowe (np. własnościowe albo lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu). 2. Zgoda wyrażona skutecznie
Skuteczność czynności zależy w tym wypadku od skuteczności wyrażonej zgody, która też podlega określonym wymogom. Możemy mieć tu do czynienia z sytuacją, gdy:
- zgoda została wyrażona jeszcze przed dokonaniem czynności prawnej (zob. a.), albo
- czynność prawna dokonana została wprawdzie bez zgpdy współmałżonka, ale później została przez niego skutecznie potwierdzona (zob. niżej - b.) albo
- zgodę wyraził w zastępstwie współmałżonka sąd (zob. c.).

a. zgoda wyrażona przed dokonaniem czynności
Zgoda jest skuteczna, gdy stanowi ważne (pozbawione wad, o których mowa jest w art. 82 i nast. KC) oświadczenie woli. Forma oświadczenia woli stanowiącego zgodę zależna jest od formy, jaką zastrzeżono dla tego rodzaju czynności, dla której zgoda jest wyrażana (art. 63 § 2 KC). Zgoda musi także dotrzeć do adresata, którym jest partner czynności prawnej (art. 61 KC). b. skuteczne potwierdzenie
Jeżeli czynność została dokonana bez zgody współmałżonka, choć była ona niezbędna, czynność może być bezskuteczna, ale wówczas byłaby to bezskuteczność zawieszona. Drugi z małżonków może bowiem po dokonaniu tej czynności potwierdzić ją i wówczas, czynność współmałżonka dokonana bez zgody, staje się ważna, pod warunkiem, że potwierdzenie jest w ogóle w danej sytuacji dopuszczalne i zostało wyrażone skutecznie. aa. dopuszczalność potwierdzenia
Nie jest możliwe potwierdzenie jednostronnych czynności prawnych. Taka czynność, dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka, jest zawsze nieważna (art. 37 § 4 KRO).

bb. skuteczność potwierdzenia
Potwierdzenie wymaga dla swej ważności dochowania takich samych warunków, jakie stawia się zgodzie wyrażanej przed dokonaniem czynności. Musi więc to być oświadczenie woli pozbawione wad wynikających z art. 82 i nast. KC oraz wyrażone w formie zastrzeżonej dla danego rodzaju czynności pod rygorem nieważności (art. 63 § 2 KC). Jeżeli druga strony czynności, partner współmałżonka wyznaczył dla potwierdzenia termin, to zgoda powinna być wyrażona w tym terminie (art. 37 § 3 KRO). Po upływie terminu partner umowy może od niej odstąpić i umowa wówczas nie będzie ważna.

c. zgoda wyrażona przez sąd
W sytuacjach trudnych, gdy do dokonania czynności potrzeba jest zgoda współmałżonka, ale kontakt z nim jest utrudniony (np. małżonek zaginął albo nie jest znane jego miejsce pobytu), zgodę zamiast niego może wyrazić sąd (art. 39 zd. 1 KRO). Taka sama możliwość istnieje, gdy współmałżonek odmawia wyrażenia zgody na dokonanie czynności (czy to złośliwie albo ze szczerego przekonania, że czynność jest zagrożeniem dla bytu rodziny).
Warunkiem zastąpienia zgody współmałżonka orzeczeniem (zezwoleniem) sądu jest to, że dobro rodziny wymaga dokonania czynności, dla której zgoda współmałżonka jest niezbędna (art. 39 zd. 2 KRO). Nie jest więc tak, że sąd za każdym razem zezwoli na czynność. Bada bowiem przede wszystkim, czy dana czynność będzie korzystna dla rodziny. Gdy będą istniały w tym zakresie jakiekolwiek wątpliwości, sąd nie zgodzi się na jej dokonanie. Tak więc gdy np. sprzedaż wspólnego mieszkania przez jednego ze współmałżonków będzie groziła potrzebom bytowym rodziny, sąd odmówi wyrażenia zgody.

---

CategoryArtykuly