Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 22 października 1987 r.

Sprawa 314/85, Foto-Frost, z siedzibą w Ammersbek przeciwko Hauptzollamt Lübeck-Ost

A. Publikacja
Treść orzeczenia dostępna jest:

• na stronie EUR-Lex tutaj i w j.polskim tutaj
• w bazie LexPolonica pod nr 1152201
• w "Zbiorze Orzeczeń Trybunału i Sądu Pierwszej Instancji" 1987 r. str. 04199

Teksty wyroków, postanowień, opinii i komunikatów zamieszczone na stronie ETS mogą ulec zmianie; tekstami jedynie wiążącymi są wersje opublikowane w „Zbiorze Orzeczeń Trybunału i Sądu Pierwszej Instancji” i w „Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej”.

B. Zawartość
1. Streszczenie orzeczenia
Źródłem tekstu orzeczenia jest strona ETS podana powyżej.

Orzeczenia w trybie prejudycjalnym zgodnie z art. 177 traktatu (obecnie art. 234 TWE), dotyczące obowiązku retrospektywnego pokrycia należności celnych przywozowych.
Stan faktyczny
Foto-Frost z siedzibą w Ammersbek wprowadziła do obrotu na terenie Niemiec lornetki pochodzące z Niemieckiej Republiki Demokratycznej, dostarczone w systemie zewnętrznego tranzytu wspólnotowego ze składów celnych znajdujących się odpowiednio w Danii i Niderlandach.
Urzędy celne początkowo uznały towar za zwolniony z celnych należności przywozowych z uwagi na kraj pochodzenia (Niemiecka Republika Demokratyczna), jednakże Hauptzollamt Lübeck-Ost stwierdził, że zwolnienie nie ma zastosowania.
Jednocześnie Hauptzollamt Lübeck-Ost odstąpił od retrospektywnego pokrycia długu celnego na podstawie art. 5 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 1697/79 gdyż należności "nie zostały pobrane w wyniku własnego błędu (organu celnego), który w normalnych warunkach nie mógł zostać wykryty przez dłużnika i jeśli sam dłużnik działał przy tym w dobrej wierze, przestrzegając w zakresie swojej deklaracji celnej przepisów obowiązującego prawa".

Komisja Europejska w dniu 6 maja 1983 r. skierowała do Republiki Federalnej Niemiec decyzję, w której uznała odstąpienie od retrospektywnego pokrycia dlugu celnego wobec Foto-Frost za niedopuszczalne.
W decyzji Komisja stwierdziła, że „zaangażowane w spór urzędy celne nie dopuściły się błędnego zastosowania przepisów prawnych regulujących niemiecki handel wewnętrzny, lecz po prostu uznały dane zawarte w deklaracji importera za prawidłowe, nie kwestionując ich natychmiastowo; że taki sposób postępowania (...) w żadnym razie nie wyklucza możliwości późniejszego skorygowania przez te organy wysokości należności, jak to przewiduje expressis verbis art. 10 dyrektywy Rady 79/695 z dnia 24 lipca 1979 r. w sprawie harmonizacji procedur dopuszczania towarów do obrotu (Dz. Urz. WE L 1979.205.19)” oraz „importer był w stanie samodzielnie dokonać porównania przepisów regulujących niemiecki handel wewnętrzny, o których zastosowanie ubiegał się w swojej sprawie, z okolicznościami, w jakich przebiegały sporne czynności przywozu; że tym sposobem mógł wykryć wszelkie błędy w stosowaniu tych przepisów; że ustalono ponadto, iż importer nie przestrzegał wszystkich obowiązujących przepisów, dotyczących deklaracji celnych”.

Haupzollamt wydał decyzję retrospektywnie określającą wysokość należności celnych. Foto-Frost wniósł o stwierdzenie nieważności decyzji określającej należności celne wydanej przez Hauptzollamt Lübeck-Ost.

Finanzgericht, rozpatrujący sprawę Foto-Frost, skierował do Trybunału następujące pytania:
1) Czy sąd krajowy może ocenić ważność decyzji Komisji w przedmiocie odstąpienia od retrospektywnego pokrycia należności celnych przywozowych i ew. orzec, że należało odstąpić od retrospektywnego pokrycia należności celnych?
2) W przypadku gdyby sąd krajowy nie był uprawniony do oceny ważności decyzji Komisji, czy decyzja Komisji jest ważna?
3) Zakładając, że sąd krajowy jest uprawniony do oceny ważności decyzji Komisji, czy przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1697/79 należy interpretować w ten sposób, że przewidują dyskrecjonalne uprawnienie, którego wykonywanie może być przedmiotem jedynie ograniczonej kontroli, czy też jest to uprawnienie do wydania rozstrzygnięcia według zasady słuszności, którego legalność podlega we wszystkich aspektach ocenie sędziego?
4) W przypadku gdyby zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia (EWG) nr 1697/97 odstąpienie retrospektywnego pokrycia należności celnych było niedopuszczalne, czy należy przyjąć, że towary pochodzące z Niemieckiej Republiki Demokratycznej, przewiezione do Republiki Federalnej Niemiec w systemie tranzytu wspólnotowego (procedura zewnętrzna) przez państwo członkowskie inne niż Niemcy, mieszczą się w zakresie niemieckiego handlu wewnętrznego w rozumieniu protokołu dotyczącego niemieckiego handlu wewnętrznego i zagadnień pokrewnych z dnia 25 marca 1957 r. z tym skutkiem, że przywóz tych towarów nie podlega obowiązkowi zapłaty ani należności celnych, ani podatku obrotowego w imporcie, czy też podlega tym należnościom na tej samej podstawie, co w przypadku przywozu z państw trzecich i tym samym należy dokonać poboru, po pierwsze, wspólnotowych należności celnych zgodnie z przepisami prawa celnego, a po drugie, podatku obrotowego w imporcie zgodnie z art. 2 ust 2 Szóstej dyrektywy wspólnotowej harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych?

W przedmiocie pytania pierwszego
11. W pierwszym pytaniu Finanzgericht dąży do ustalenia, czy sam sąd krajowy jest uprawniony do orzekania o nieważności decyzji Komisji takiego rodzaju, co decyzja z dnia 6 maja 1983 r. Finanzgericht powątpiewa w ważność tej decyzji z tego względu, że wszystkie określone w art. 5 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 1697/79 przesłanki odstąpienia od retrospektywnego pokrycia należności celnych wydają się mu spełnione. Ocenia jednak, że biorąc pod uwagę wynikający z art. 177 traktatu (obecnie art. 234 TWE) podział kompetencji między Trybunał Sprawiedliwości a sądy krajowe, wyłącznie Trybunał jest uprawniony do orzekania o nieważności aktów wydanych przez instytucje wspólnotowe.
12. Należy przypomnieć, że art. 177 traktatu (obecnie art. 234 TWE) przyznaje Trybunałowi uprawnienie do orzekania w trybie prejudycjalnym o wykładni traktatów i aktów prawnych wydanych przez instytucje wspólnotowe, jak i w sprawie ważności tych aktów. Przepis ten stanowi w akapicie drugim, że sądy krajowe mogą kierować do Trybunału pytania prejudycjalne, a w akapicie trzecim, że mają obowiązek czynić to, jeśli ich orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego.
13. Przyznając sądom krajowym, których orzeczenia podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, możliwość zwracania się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi zarówno wykładni, jak i oceny ważności, art. 177 (obecnie art. 234 TWE) nie rozstrzygnął kwestii uprawnienia tych sądów do samodzielnego orzekania o nieważności aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe.
14. Sądy krajowe mogą badać ważność aktów wspólnotowych, a jeśli nie uznają za uzasadnione zgłaszanych przez strony zarzutów dotyczących ich nieważności, mogą odrzucić te zarzuty, stwierdzając, że akt prawny jest w pełni ważny. Działając w ten sposób, nie podważają bowiem istnienia aktu wspólnotowego.
15. Natomiast sądy krajowe nie mają prawa orzekać o nieważności aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe. Jak zostało to podkreślone w orzeczeniu z dnia 13 maja 1981 r. w sprawie 66/80 International Chemical Corporation, Rec. 1981 r. str. 01191, kompetencje przyznane Trybunałowi mocą art. 177 (obecnie art. 234 TWE) mają przede wszystkim służyć jednolitemu stosowaniu prawa wspólnotowego przez sądy krajowe. Wymóg jednolitości ma szczególne znaczenie, w przypadku gdy kwestionowana jest ważność aktu wspólnotowego. Rozbieżności w zakresie ważności tych aktów między sądami krajowymi groziłyby naruszeniem jedności samego wspólnotowego porządku prawnego i podstawowego wymogu pewności prawa.
16. Do podobnego wniosku prowadzi konieczna spójność systemu ochrony prawnej ustanowionego traktatem. Należy przypomnieć w tym miejscu, że odesłanie prejudycjalne w zakresie oceny ważności jest - podobnie jak skarga o stwierdzenie nieważności - instrumentem kontroli ważności aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe. Jak podkreślił Trybunał w wyroku z dnia 23 kwietnia 1986 r. w sprawie 294/83 Parti écologiste „Les Verts” przeciwko Parlamentowi Europejskiemu, Rec. 1986 r. str. 01339, „w art. 173 i 184 z jednej strony, oraz w art. 177 z drugiej strony, traktat ustanawia zupełny system środków prawnych i procedur w celu powierzenia Trybunałowi Sprawiedliwości kontroli zgodności z prawem aktów instytucji”.
17. Ponieważ art. 173 przyznaje Trybunałowi wyłączną właściwość w zakresie stwierdzania nieważności aktu instytucji wspólnotowej, spójność systemu wymaga, aby uprawnienie do orzekania o nieważności tego aktu, jeśli jest ona podnoszona przed sądem krajowym, było zarezerwowane również wyłącznie dla Trybunału.
18. Ponadto należy podkreślić, że Trybunał jest najbardziej predestynowany do orzekania o ważności aktów wspólnotowych. Instytucje wspólnotowe, których akty są kwestionowane, mają bowiem na mocy art. 20 Protokołu w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości EWG prawo występowania przed Trybunałem celem obrony ważności tych aktów. Jednocześnie Trybunał jest na mocy art. 21 § 2 tego statutu uprawniony, by zwracać się do wszystkich instytucji wspólnotowych niebędących stronami postępowania o udzielenie wszelkich informacji niezbędnych według niego dla potrzeb postępowania.
19. Należy dodać, że pewne modyfikacje zasady, według której sądy krajowe nie są uprawnione do samodzielnego orzekania o nieważności aktów wspólnotowych, mogą mieć miejsce pod pewnymi warunkami w przypadku postępowania w przedmiocie środka tymczasowego, do czego nie odnosi się jednak pytanie sądu krajowego.
20. Należy zatem na pierwsze pytanie prejudycjalne udzielić odpowiedzi, że sądy krajowe nie są uprawnione do samodzielnego orzekania o nieważności aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe.

W przedmiocie pytania drugiego
21. Pytanie drugie i trzecie zostały przedłożone na wypadek, gdyby sporne czynności istotnie podlegały należnościom celnym. Na wypadek gdyby Trybunał był wyłącznie właściwy do dokonania oceny ważności decyzji Komisji, Finanzgericht wnosi w pytaniu drugim o rozstrzygnięcie, czy decyzja ta jest ważna.
22. Należy zaznaczyć, że przepis art. 5 ust. 2 rozporządzenia nr 1697/79 formułuje trzy ściśle określone przesłanki odstąpienia przez właściwe władze retrospektywnego pokrycia należności celnych. Przepis ten należy zatem interpretować w ten sposób, że oznacza on, iż z chwilą spełnienia wszystkich tych przesłanek dłużnik ma prawo, by odstąpiono w stosunku do niego od retrospektywnego pokrycia należności celnych.
23. Należy teraz zbadać, czy trzy przesłanki zdefiniowane w art. 5 ust. 2 rozporządzenia nr 1697/79 zostały w niniejszej sprawie spełnione. Trybunał może bowiem zweryfikować okoliczności faktyczne leżące u podstaw aktu wspólnotowego, jak również kwalifikację prawną tych faktów, jaką wywiodła z nich instytucja wspólnotowa, w sytuacji gdy nieprawidłowość tej kwalifikacji jest podnoszona w odesłaniu prejudycjalnym dotyczącym oceny ważności.
24. Pierwszą przesłanką wskazaną w ww. przepisie jest okoliczność, iż należności celne nie zostały pobrane z powodu błędu właściwych władz. W tym zakresie należy odrzucić argument Komisji, wedle którego władze celne nie popełniły błędu, lecz po prostu wstępnie ograniczyły się do uznania za prawidłowe danych figurujących w deklaracji celnej Foto-Frost, jak je do tego upoważniał art. 10 ww. dyrektywy Rady 79/695/EWG. Z przepisu tego wynika, że w przypadku gdy należności celne zostały naliczone w oparciu o niezweryfikowane dane deklaracji celnej, w późniejszym terminie deklaracja ta może zostać poddana kontroli, a wymiar należności skorygowany. W niniejszej sprawie, jak przyznała to Komisja w uwagach i w odpowiedzi na pytanie Trybunału, deklaracja Foto-Frost zawierała wszystkie dane faktyczne niezbędne do zastosowania odnośnych przepisów i dane te były prawidłowe. W tych okolicznościach kontrola następcza przeprowadzona przez niemieckie władze celne nie mogła ujawnić żadnych nowych okoliczności faktycznych. A zatem należności celne nie zostały pobrane w momencie przywozu towarów właśnie wskutek początkowego błędu władz celnych w stosowaniu właściwych przepisów.
25. Drugą przesłanką jest działanie dłużnika w dobrej wierze, co oznacza, że nie mógł on wykryć błędu popełnionego przez władze celne. W tej materii należy przypomnieć, że wyspecjalizowani sędziowie Finanzgericht Hamburg w postanowieniu o zawieszeniu wykonania decyzji wydanym w dniu 22 września 1983 r. uznali za bardzo wątpliwe, aby czynności takiego rodzaju, jak te będące przedmiotem postępowania, podlegały należnościom celnym. Finanzgericht ocenił, że czynności takie zdawały się mieścić w zakresie niemieckiego handlu wewnętrznego i były w związku z tym zwolnione od należności celnych na mocy protokołu dotyczącego handlu. Zauważył jednak, że sytuacja była niejasna zarówno z punktu widzenia orzecznictwa Trybunału, jak i sądów krajowych. Zważywszy na te okoliczności, nie można zasadnie przyjąć, że przedsiębiorstwo handlowe Foto-Frost mogło wykryć błąd popełniony przez władze celne. Ponadto Foto-Frost miało prawo nie podejrzewać błędu, tym bardziej że wcześniejsze, analogiczne czynności były dokonywane przy zwolnieniu z należności.
26. Trzecią przesłanką jest zastosowanie się dłużnika do wszystkich przepisów prawa obowiązującego w zakresie deklaracji celnych. W tym zakresie należy stwierdzić, że sama Komisja w odpowiedzi na pytanie zadane przez Trybunał przyznała, że - w przeciwieństwie do tego, co stwierdziła w decyzji z dnia 6 maja 1983 r. - Foto-Frost prawidłowo wypełniło swoją deklarację celną. Akta sprawy nie zawierają zresztą żadnych elementów, które wskazywałyby, że było inaczej.
27. Z powyższych rozważań wynika, że przesłanki określone w art. 5 ust. 2 rozporządzenia nr 1697/79 zostały w niniejszej sprawie spełnione. Foto-Frost miało zatem prawo do tego, by odstąpiono w jego przypadku od retrospektywnego pokrycia spornych należności celnych.
28. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że decyzja skierowana do Republiki Federalnej Niemiec w dniu 6 maja 1983 r., w której Komisja stwierdziła, iż w konkretnym przypadku należało dokonać retrospektywnego pokrycia należności celnych przywozowych, jest nieważna.

W przedmiocie pytania trzeciego
29. Na wypadek gdyby był uprawniony do samodzielnego orzekania o nieważności decyzji Komisji, Finanzgericht zwraca się z pytaniem, czy stosowanie art. 5 ust. 2 rozporządzenia nr 1697/79 zależy od decyzji o charakterze uznaniowym, którą sąd krajowy może kontrolować wyłącznie pod kątem nadużycia władzy („Ermessenfehler”), czy też zależy od rozstrzygnięcia według zasady słuszności, które podlega kontroli we wszystkich aspektach.
30. Wobec odpowiedzi udzielonych na pytania pierwsze i drugie pytanie trzecie stało się bezprzedmiotowe.

W przedmiocie pytania czwartego
31. Pytanie czwarte zostało przedłożone na wypadek, gdyby z odpowiedzi udzielonych na wcześniejsze pytania nie wynikało, że Foto-Frost ma prawo, by odstąpiono w jego przypadku od retrospektywnego pokrycia należności celnych. Finanzgericht dąży do ustalenia, czy czynności będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym mieszczą się w zakresie niemieckiego handlu wewnętrznego w rozumieniu protokołu dotyczącego handlu, co oznaczałoby, jego zdaniem, że czynności te nie podlegają należnościom celnym.
32. Wobec odpowiedzi udzielonych na pytanie drugie pytanie czwarte stało się bezprzedmiotowe.

W przedmiocie kosztów
33. Koszty poniesione przez rządy Republiki Federalnej Niemiec oraz przez Komisję Wspólnot Europejskich, które przedstawiły Trybunałowi swoje uwagi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.

Z powyższych względów TRYBUNAŁ rozstrzygając w przedmiocie pytania przedłożonego mu przez Finanzgericht Hamburg z dnia 29 sierpnia 1985 r., orzeka, co następuje:
1. Sądy krajowe nie są uprawnione do samodzielnego orzekania o nieważności aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe.
2. Stwierdza się nieważność decyzji skierowanej w dniu 6 maja 1983 r. do Republiki Federalnej Niemiec, w której Komisja stwierdziła, iż w konkretnym przypadku należało dokonać retrospektywnego pokrycia należności celnych przywozowych.

2. Cytowane artykuły
- art. 177 traktatu EWG (obecnie art. 234 TWE)

• art. 5 ust. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1697/79 z dnia 24 lipca 1979 r. w sprawie odzyskiwania, po dokonaniu odprawy celnej, należności celnych przywozowych lub wywozowych, które nie były wymagane od osoby odpowiedzialnej za ich uiszczenie, za towary zgłoszone do procedury celnej przewidującej obowiązek uiszczenia takich należności (Dz. Urz. WE L 1979.197.1)
• rozporządzenie Komisji nr 1573/80 z dnia 20 czerwca 1980 r. ustanawiającym przepisy wykonawcze do art. 5 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 1697/79 (Dz. Urz. WE L 1980.161.1)
• Protokół z dnia 25 marca 1957 r. dotyczącego niemieckiego handlu wewnętrznego i zagadnień pokrewnych, a także w przedmiocie ważności decyzji, skierowanej do Republiki Federalnej Niemiec w dniu 6 maja 1983 r.

3. Powołane orzeczenia

C. Omówienie

---

kategorie
Orzecznictwo Prawo europejskie Prawo celne